دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری juمدیرمسئول سید ابراهیم رئیسی juسردبیر سید هاشم حسینی بوشهری juدبیر تحریریه محمدعلی لیالی juهیات تحریریه صادق آملی لاریجانی محسن اراکی سیدهاشم حسینی بوشهری عسگر دیرباز سیدابراهیم رئیسی محسن قمی عباس کعبی محمدعلی لیالی " />

ساز و کار فقهی و قانونی مهار و کنترلِ قوای حکومتی در نظریه «ولایت مطلقه فقیه»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیأت علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه مازندران

2 کارشناسی ارشد علوم سیاسی

چکیده

با پیروزى انقلاب اسلامى و تأسیس جمهوری اسلامی در ایران، امام خمینی به عنوان فقیهى جامع الشرایط، مجال یافت تا ساز و کارهای نظارتی بدیعی را در قالب نظریه ولایت فقیه در شکل مطلقه آن در قانون اساسی در نظر بگیرد تا فقیه در مطلق اختیارات حکومتی معصومین: مبسوط الید گردد و «قوای حاکم در جمهوری اسلامی ایران را زیر نظر ولایت مطلقه امر و امامت امت...» قرار دهد. سؤال اساسی این است که «با وجود گستردگی اختیارات ولی فقیه در حکومت اسلامی، چگونه این نوع حکومت می تواند حافظ قانون باشد و قوای حکومتی را در مجرای طبیعی خود قرار دهد؟» این نوشتار با قراردادن نظریه ولایت مطلقه فقیه به عنوان مبنای نظری، در نهایت به این نتیجه می رسد که «ولایت فقیه با استمداد از کنترل های قانونی بر قوا در اشکال پیش بینی  شده در قانون اساسی و نیز کنترل های فراقانونی معطوف به اختیارات مطلقه ملحوظ برای فقیه که با عنوان «حل معضلات نظام که از طرق عادی(پیش بینی شده در قانون) قابل حل نیست» در قانون اساسی مصرّح شده است، سدی محکم در برابر قانون گریزی احتمالی قوای حکومتی است».

کلیدواژه‌ها


1.امام خمینی، سیدروح‌ا...، صحیفه نور، ج21، تهران: مرکز مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی، 1373.
2.----------------، شؤون و اختیارات ولی فقیه (ترجمه مبحث ولایت فقیه از کتاب البیع)، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1365.
3.----------------، ولایت فقیه و حکومت اسلامی، تهران: ارشاد و فرهنگ اسلامی، 1367.
4.ایزدهی، سیدسجاد، نظارت بر قدرت در فقه سیاسی، قم: پژوهشکده علوم و اندیشه، 1387.
5.بهنیافر، احمدرضا، «مفهوم ولایت مطلقه فقیه در قانون اساسی جمهوری اسلامی»، فصلنامه پژوهشی مطالعات انقلاب اسلامی، ش12، 1387.
6.تسخیری، محمدعلی، در پرتو قانون اساسی ج. ا. ا، ترجمة محمد سپهری، تهران: مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، 1385.
7.جوان آراسته، حسین، مبانی حاکمیت در قانون اساسی ج. ا. ا، قم: دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری، 1383.
8.شعبانی، قاسم، حقوق اساسی و ساختار حکومت ج. ا. ا، تهران: انتشارات اطلاعات، 1373.
9.عالم، عبدالرحمن، بنیادهای علم سیاست، تهران: نشر نی، 1373.
10.عمید زنجانی، عباسعلی، فقه سیاسی، تهران: امیرکبیر، 1373.
11.----------------، کلیات حقوق اساسی ج. ا . ا، تهران: نشر مجد، 1387.
12.قاضی شریعت پناهی، ابوالفضل، حقوق اساسی و نهادهای سیاسی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1368.
13.قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران. 
14.مجلس شورای اسلامی، مشروح مذاکرات شورای بازنگری قانون اساسی، تهران: اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی، 1368.
15.محمدی، منوچهر، انقلاب اسلامی در بوته آزمون(جنگ نرم بیست ساله و فتنه88)، تهران: مؤسسه نگاه و اندیشه معاصر، 1390.
16.مدنی، سید جلال الدین، حقوق اساسی و نهادهای سیاسی ج . ا . ا، تهران: نشر پایدار، 1387. 
17.مفید، محمدبن‌نعمان، المقنعه، قم: مطبعة العلمیة، 1412ق.
18.ملک افضلی، محسن، نظارت در سیرة حکومتی پیامبر اکرم، فصلنامة حکومت اسلامی، شماره43، 1386.
19.ملک‌محمدی، حمیدرضا، سه نظام در یک نگاه، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1384.
20.ناصحی، مصطفی، تفکیک قوا و ولایت فقیه، قم: بوستان کتاب، 1387.
21.نبی‌زاده اربابی، محمدرضا، نهاد رهبری در حقوق اساسی ج. ا. ا، قم: انتشارات بقیة العترة، 1386.
22.هاشمی، محمد، حقوق اساسی ج. ا . ا، تهران: نشر میزان، 1386. 
23.وکیل، امیرساعد و عسکری، پریا، قانون اساسی در نظم حقوقی کنونی، تهران: نشر مجد، 1387.
24. http//www.Farsnews.com.
25. http//www.Irdc.ir.
26. http//www.Khamenei.ir.

          1.     امام خمینی، سیدروح­ا...، صحیفه نور، ج21، تهران: مرکز مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی، 1373.

          2.     ----------------، شؤون و اختیارات ولی فقیه (ترجمه مبحث ولایت فقیه از کتاب البیع)، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1365.

          3.     ----------------، ولایت فقیه و حکومت اسلامی، تهران: ارشاد و فرهنگ اسلامی، 1367.

          4.     ایزدهی، سیدسجاد، نظارت بر قدرت در فقه سیاسی، قم: پژوهشکده علوم و اندیشه، 1387.

          5.     بهنیافر، احمدرضا، «مفهوم ولایت مطلقه فقیه در قانون اساسی جمهوری اسلامی»، فصلنامه پژوهشی مطالعات انقلاب اسلامی، ش12، 1387.

          6.     تسخیری، محمدعلی، در پرتو قانون اساسی ج. ا. ا، ترجمة محمد سپهری، تهران: مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، 1385.

          7.     جوان آراسته، حسین، مبانی حاکمیت در قانون اساسی ج. ا. ا،قم: دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری، 1383.

          8.     شعبانی، قاسم، حقوق اساسی و ساختار حکومت ج. ا. ا، تهران: انتشارات اطلاعات، 1373.

          9.     عالم، عبدالرحمن، بنیادهای علم سیاست، تهران: نشر نی، 1373.

       10.     عمید زنجانی، عباسعلی، فقه سیاسی، تهران: امیرکبیر، 1373.

       11.     ----------------، کلیات حقوق اساسی ج. ا . ا، تهران: نشر مجد، 1387.

       12.     قاضی شریعت پناهی، ابوالفضل، حقوق اساسی و نهادهای سیاسی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1368.

       13.     قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران.

       14.     مجلس شورای اسلامی، مشروح مذاکرات شورای بازنگری قانون اساسی، تهران: اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی، 1368.

       15.     محمدی، منوچهر، انقلاب اسلامی در بوته آزمون(جنگ نرم بیست ساله و فتنه88)، تهران: مؤسسه نگاه و اندیشه معاصر، 1390.

       16.     مدنی، سید جلال الدین، حقوق اساسی و نهادهای سیاسی ج . ا . ا، تهران: نشر پایدار، 1387.

       17.     مفید، محمدبن­نعمان، المقنعه، قم: مطبعة العلمیة، 1412ق.

       18.     ملک افضلی، محسن، نظارت در سیرة حکومتی پیامبر اکرم، فصلنامة حکومت اسلامی، شماره43، 1386.

       19.     ملک­محمدی، حمیدرضا، سه نظام در یک نگاه، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1384.

       20.     ناصحی، مصطفی، تفکیک قوا و ولایت فقیه، قم: بوستان کتاب، 1387.

       21.     نبی­زاده اربابی، محمدرضا، نهاد رهبری در حقوق اساسی ج. ا. ا، قم: انتشارات بقیة العترة، 1386.

       22.     هاشمی، محمد، حقوق اساسی ج. ا . ا، تهران: نشر میزان، 1386.

       23.     وکیل، امیرساعد و عسکری، پریا، قانون اساسی در نظم حقوقی کنونی، تهران: نشر مجد، 1387.

 24. http//www.Farsnews.com.

 25. http//www.Irdc.ir.

 26. http//www.Khamenei.ir.