1
استادیار گروه حقوق عمومی پردیس فارابی دانشگاه تهران
2
استادیار دانشگاه بجنورد
چکیده
برای نظامسازی در حوزه فقه حکومتی باید ابتدا مبانی و قواعدی را از درون تراث اسلامی استخراج نمود و سپس آن را در یک نظام حقوقی، ساخته و پرداخته نمود. ماهیت مناصب حکومتی و چیستی قدرت سیاسی از جمله موضوعاتی است که در طراحی فقه حکومتی اثرگذار است. این پژوهش به منظور بررسی ماهیت امانیبودن مناصب عمومی و آثار مترتب بر آن در نظام حقوق اساسی ایران و با تأکید بر اندیشة علوی تدوین شده است و با بکارگیری روش تحلیلی ـ توصیفی در کنار استفاده از روش نقلی درصدد اثبات این دیدگاه است که ماهیت تصدی مناصب حکومتی مبتنی بر امانت میباشد و باید گستره قاعده امانت را از حوزه فقه فردی به سمت فقه اجتماعی و حکومتی گسترانید. از سویی نیز میتوان شواهدی را در قانون اساسی یافت که با این دیدگاه موافق است و البته در صورت پذیرش این دیدگاه، باید آثار حقوقی و فقهی آن را هم پذیرفت. عزل در صورت خیانت در امانت از جمله آنهاست.
1. قرآن کریم. 2. نهج البلاغه. 3. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج1، قم: نشر کتابخانه حضرت آیةالله العظمی مرعشی نجفی، 1404ق. 4. ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج3، بیروت: دار صادر، 1385ق. 5. ابن قتیبه دینوری، ابن قتیبه، الامامة و السیاسة، قم: انتشارات الشریف الرضی، 1413ق. 6. احمدی میانجى، میرزا علی، لزوم وزارت اطلاعات در حکومت اسلامى، قم: نشر برگزیده، 1374. 7. اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی، مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی، ج1، تهران: روابط عمومی مجلس شورای اسلامی، 1364. 8. اعرافی، علیرضا، «نگرش به حکومت و مدیریت از منظر امام علی7»، فصلنامه روششناسی علوم انسانی، ش26، 1380. 9. امام خمینی، سیدروحالله، صحیفه نور، ج14و15، تهران: مرکز مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی، بیتا. 10. ----------------، انتخابات و مجلس از نگاه امام خمینی;، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی;، 1374. 11. بیهقی، احمد بن الحسین، السنن الکبری، ج10، قم: مؤسسه فرهنگی و اطلاعرسانی تبیان، 1387. 12. ثواقب، جهانبخش، «امام علی، کارگزاران حکومت و راهکارهای اصلاحات»، فصلنامه حکومت اسلامی، سال ششم، ش4، 1380. 13. جمعی از نویسندگان، حکومت علوی (کارگزاران)، قم: انتشارات دبیرخانه مجلس خبرگان، 1381. 14. حبیبنژاد، سیداحمد، «ماهیت نمایندگی با تکیه بر آموزههای اسلامی»، فصلنامه تخصصی فقه و حقوق، سال دوم، ش8، 1358. 15. حویزى، عبد علی بن جمعه، تفسیر نور الثقلین، ج 4، قم: مؤسسة اسماعیلیان، 1426ق. 16. خوانساری، جمال الدین محمد، شرح غررالحکم و دررالکلم، ج2، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1360. 17. دلشاد تهرانی، مصطفی، ارباب امانت، تهران: انتشارات دریا، 1386. 18. ---------------، دولت آفتاب، اندیشه سیاسی و سیره حکومتی علی7، تهران: انتشارات دریا، 1379. 19. سروش محلاتی، محمد، دین و دولت در اندیشه اسلامی، قم: بوستان کتاب، 1378. 20. صدوق، محمد بن علی، عیون اخبارالرضا، ج1، بیروت: مؤسسةالاعلمی للمطبوعات، 1404ق. 21. طباطبایى، سیدمحمدحسین، ترجمه تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوى همدانى، ج4، دفتر انتشارات اسلامى، 1374. 22. ------------------، المیزان فی تفسیر القرآن، ج16، تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1396. 23. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ترجمه و تفسیر هاشم رسولی، ج22، تهران: انتشارات فراهانی، 1358. 24. عمید زنجانی، عباسعلی، کلیات حقوق اساسی ج.ا.ایران، تهران: انتشارات مجد، 1387. 25. فیومی، احمد بن محمد، مصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للامام الرافعی، قم: مؤسسه دارالهجرة، 1414ق. 26. فاضلی، میرزا حسین، جایگاه مردم در نظام سیاسی دینی از منظر آیةالله نائینی و شهید صدر، قم: مرکز بین المللی ترجمه و نشر المصطفی، 1390. 27. کرمی، علی، ترجمه تفسیر مجمع البیان طبرسی، ج3، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1380. 28. کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، ج2، تهران: دار الکتب الاسلامیة، 1388ق. 29. مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج26، 78 و 99، بیروت: مؤسسة الوفاء، 1403ق. 30. محسنی، علی، «امام علی و رویکرد مردمی به مقوله حکومت و خاستگاه آن»، دوفصلنامه دانش سیاسی، دوره اول، ش1، 1384. 31. محمدی ریشهری، محمد، سیاست نامه امام علی، ترجمه مهدی مهریزی، قم: نشر دارالحدیث، 1381. 32. محمودى، محمدباقر، نهج السعادة فى مستدرک نهج البلاغة، ج5، نجف اشرف: نعمان، 1386ق. 33. مطهری، مرتضی، سیری در نهج البلاغه، تهران: انتشارات صدرا، 1354. 34. مکارم شیرازی و جمعی از فضلا، اخلاق در قرآن، ج3، قم: مدرسة الامام علی بن ابیطالب7، 1385. 35. منتظری، حسینعلی، مبانی فقهی حکومت اسلامی، ترجمه محمود صلواتی، ج2، قم: نشر کیهان، بیتا. 36. نائینی، میرزا حسین، تنبیه الامة و تنزیه الملة، به تصحیح سیدجواد ورعی، قم: بوستان کتاب، 1382. 37. هاشمی، سیدمحمد، حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، ج2، تهران: نشر دادگستر، 1380. 38. یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، تاریخ یعقوبی، ترجمه محمد ابراهیم آیتی، ج2، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، 1374.
حبیب نژاد, سیداحمد, & عامری, زهرا. (1396). امانی بودن مناصب عمومی در نظام حقوق اساسی ایران با تأکید بر اندیشه علوی. فصلنامه علمی - پژوهشی حکومت اسلامی, 22(2), 105-130.
MLA
سیداحمد حبیب نژاد; زهرا عامری. "امانی بودن مناصب عمومی در نظام حقوق اساسی ایران با تأکید بر اندیشه علوی". فصلنامه علمی - پژوهشی حکومت اسلامی, 22, 2, 1396, 105-130.
HARVARD
حبیب نژاد, سیداحمد, عامری, زهرا. (1396). 'امانی بودن مناصب عمومی در نظام حقوق اساسی ایران با تأکید بر اندیشه علوی', فصلنامه علمی - پژوهشی حکومت اسلامی, 22(2), pp. 105-130.
VANCOUVER
حبیب نژاد, سیداحمد, عامری, زهرا. امانی بودن مناصب عمومی در نظام حقوق اساسی ایران با تأکید بر اندیشه علوی. فصلنامه علمی - پژوهشی حکومت اسلامی, 1396; 22(2): 105-130.