دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری juمدیرمسئول سید ابراهیم رئیسی juسردبیر سید هاشم حسینی بوشهری juدبیر تحریریه محمدعلی لیالی juهیات تحریریه صادق آملی لاریجانی محسن اراکی سیدهاشم حسینی بوشهری عسگر دیرباز سیدابراهیم رئیسی محسن قمی عباس کعبی محمدعلی لیالی " />

چالش ها و فرصت های نظام امامت ـ امت سایبری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته حوزه علمیه و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری

2 معاون پرورشی مدرسه بین الملل منجی

چکیده

در عصر فضای مجازی، داعیه‌های فرامرزی اسلام و نیز افزایش عمق راه‌بردی آن امکان تحقق بیش‌تری یافته است. فضای مجازی، به عنوان فضایی واقعی، امتداد اجتماع انسانی در بستر فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات است. پرسش اصلی پژوهش این است که با قابلیت‌های ایجادشده در فضای مجازی مانند فشردگی مکان و زمان که امکان طرحی نو از این نظام سیاسیِ اصیل را در این فضا پدید آورده است، چالش‌ها و فرصت‌های چنین نظامی در فضای مجازی چیست و راه‌کارهای برون‌رفت از این چالش‌ها کدام است؟
این پژوهش، با روش توصیفی ـ تحلیلی و به‌کارگیری ابزار کتابخانه و اینترنت در جمع‌آوری اطلاعات، پس از تبیین امکان نظام امامت ـ امت سایبری، به فرصت‎ها و چالش‎های تشکیل این نوع نظام در فضای مجازی می‌پردازد و به چالش‎های نظری و عملی این موضوع با تأکید بر نقش محوری سازمان هم‌کاری اسلامی پاسخ می‌گوید.
برخی از چالش‌های این نظام در فضای مجازی عبارتند از: اختلاف در امامت سایبری، تعارض در اشکال حکومت ایده‌آل شیعه و اهل سنت، ناسازگاری نظام امامت ـ امت سایبری با نظام فعلی دولت ـ ملت در کشورهای اسلامی، حکمرانی فضای مجازی و گمنامی کاربران آن. رفع این چالش‌های نظری و عملی، فرصت‌های ارزش‌مندی در اختیار امت اسلامی قرار می‎دهد که شکوفایی فقه تقریب، فرصت‎های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی از شاخص‎ترین آن‎هاست.    

کلیدواژه‌ها


1.    قرآن کریم.
2.    آجرلو، اسماعیل، حقوق کشورهای اسلامی، تهران: پژوهشکده شورای نگهبان، 1396.
3.    آشوری، داریوش، دانشنامه سیاسی، تهران: مروارید، 1373.
4.    اباذری، عبدالرحیم، امام موسی صدر امید محرومان، تهران: انتشارات جوانه رشد، 1381.
5.    اکبری، ابوالقاسم و اکبری، مینا، آسیب‌شناسی اجتماعی، تهران: انتشارات رشد و توسعه، ۱۳۹۰.
6.    امام خمینی، سیدروح‌الله، صحیفه نور، ج21، قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی;، 1378.
7.    باهنر، ناصر، «برنامه‌های دینی تلویزیون و دریافت مخاطبان (یک مطالعه تطبیقی پیرامون برنامه‎های اسلامی تلویزیون ایران و کلیسای الکترونیک)»، فصلنامه پژوهشی دانشگاه امام صادق7، ش16، زمستان 1381.
8.    بهشتی و دیگران، شناخت اسلام، تهران: بنیاد نشر آثار شهید بهشتی، نسخه پی دی اف، 1390.
9.    جعفری تبریزی، محمدتقی، تحقیق در دو نظام حقوق جهانی بشر از دیدگاه اسلام و غرب، تهران: دفتر خدمات حقوقی جمهوری اسلامی ایران، 1370.
10.    جمعی از نویسندگان، امت اسلامی (چالش‌ها، راه‌بردها) مجموعه مقالات بیست و دومین کنفرانس بین‌المللی وحدت اسلامی، محمد العاصی، مجمع تقریب مذاهب اسلامی، تهران: 1390.
11.    جمعی از نویسندگان، معارف کلامی شیعه (کلیات امامت)، قم: دانشگاه ادیان و مذاهب، 1393.
12.    خلیلیان، سیدخلیل، حقوق بین‌الملل اسلامی، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1366.
13.    دانش‌پژوه، مصطفی، اسلام و حقوق بین‌الملل خصوصی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1386.
14.    دوران، بهزاد، هویت اجتماعی و فضای سایبرنتیک، تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات، 1386.
15.    زرشناس، شهریار، مبانی نظری غرب مدرن، تهران: انتشارات صبح، 1387.
16.    ستوده، محمد و هم‌کاران، موانع و فرصت‌های هم‌گرایی در جهان اسلام، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، 1392.
17.    شریعتی، علی، امت و امامت، متن پی دی اف، 1348.
18.    شمس‌الدین، محمدمهدی، نظام حکومت و مدیریت در اسلام، ترجمه سید مرتضی آیةالله زاده شیرازی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران: 1375.
19.    شهرستانی، عبدالکریم، نهایۀ الاقدام فی علم الکلام، قاهره: مکتب الثقافة الدینیة، 1430ق.
20.    طباطبایی، سیدعلیرضا، «امکان‌سنجی نظام امامت ـ امت در فضای مجازی»، فصلنامه حکومت اسلامی، ش98، زمستان 1399.
21.    طباطبایی، سیدعلیرضا، «حکمرانی فضای مجازی و قاعده نفی سبیل با تأکید بر بایسته‌های نظام جمهوری اسلامی ایران»، دو فصلنامه معرفت سیاسی، ش20، پاییز و زمستان 1397.
22.    طباطبایی، سیدعلیرضا، قواعد فقهی پالایش فضای مجازی در نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران، رساله دکتری، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی;، ۱۳۹۶.
23.    عاملی، سیدسعیدرضا، مطالعات جهانی‌شدن (دوفضایی‌شدن‌ها و دوجهانی‌شدن‌ها)، تهران: انتشارات سمت، 1395.
24.    فاضل مقداد، مقداد بن عبدالله، اللوامع الاهیۀ فی المباحث الکلامیة، قم: مجمع الفکر الاسلامی، 1383.
25.    قاسمی، محمدعلی، «دیالکتیک امامت و امت در آراء امام خمینی;»، فصلنامه مطالعات راه‎بردی، سال سیزدهم، ش3، پاییز 1389.
26.    قاسمی، وحید؛ عدلی‌پور، صمد و کیان‌پور، مسعود، «تعامل در فضای مجازی شبکه‌های اجتماعی اینترنتی و تأثیر آن بر هویت دینی جوانان»، دو فصلنامه دین و ارتباطات، سال نوزدهم، ش۴۲، ۱۳۹۱.
27.    کیان‌خواه، احسان و علوی وفا، سعید، مجموعه مقالات نخستین همایش ملی دفاع سایبری، تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی، چ2، 1391.
28.    لاری سامووار؛ لیزااستفانی و ریچارد پورتر، ارتباط بین فرهنگ‌ها، ترجمه غلامرضا کیانی و سیداکبر میرحسنی، تهران: نشر باز، 1379.
29.    مشیرزاده، حمیرا، تحول در نظریه‌های روابط بین‌الملل، تهران: انتشارات سمت، 1388.
30.    مصاحبه نگارنده با محمدحسین بهرامی، رئیس مرکز تحقیقات کامپیوتری اسلامی نور، فروردین 1400.
31.    منتظری، حسینعلی، دراسات فی ولایۀ الفقیه، ج1، قم: المرکز العالمی للدراسات الإسلامیۀ، 1408ق.
32.    نقیب‌زاده، احمد، تاریخ دیپلماسی و روابط بین‌الملل از وستفالی تا امروز، تهران: نشر قومس، 1387.
33.    سیف‌زاده، سیدحسین، ماهیت سیاست‌گذاری خارجی، تهران: نشر قومس، 1374.
34.    Tabatabaei, Seyed Alireza, "Situational Prevention Policy on Cyber Crime within the Framework of Clark's Techniques with Emphasis on the Legal Systems of Iran and India" Freedom of Speech and Expression, Progressive Education Society's, the 19(1) a, 2018.
35.    https://www.mersadcss.com (تسخیری، محمدعلی، 1393).
36.    http://www.defence.gov.
37.    https://www.cnbc.com/2018/9/20/eric.
38.    www.majazi.ir.
39.    https://oic-oic.org.
40.    https://en.unesco.org.
41.    https://www.tasnimnews.com.