دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری juمدیرمسئول سید ابراهیم رئیسی juسردبیر سید هاشم حسینی بوشهری juدبیر تحریریه محمدعلی لیالی juهیات تحریریه صادق آملی لاریجانی محسن اراکی سیدهاشم حسینی بوشهری عسگر دیرباز سیدابراهیم رئیسی محسن قمی عباس کعبی محمدعلی لیالی " />

واکاوی ولایت بر اموال زکوی با تأکید بر مبانی فقهی امام خمینی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی

2 دانش آموخته حوزه علمیه و عضو هیأت علمی دانشگاه فردوسی

چکیده

در باب ولایت بر امول زکوی، مشهور معتقدند که مردم می توانند این اموال را در مواضع تعیین شده مصرف کنند و در مقابل، قول نادری وجود دارد که معتقد است دفع آن به حاکم شرع واجب است. سخن مرحوم امام خمینی در تحریر الوسیله، موافق با قول مشهور، اما عبارات ایشان در کتاب البیع ـ که متأخر است ـ متناسب با قول نادر است. این پژوهش با روش توصیفی ـ تحلیلی و ابزار گردآوری اطلاعات کتاب خانه‌ای و اسنادی در صدد است تا ضمن بررسی ادله هر دو قول، به وجه جمعی میان آن دو دست یابد. نتایج بررسی‌ها نشان می دهد که برای هر قول، شواهدی را می توان مطرح کرد، اما این ادله نوعاً به صراحت نمی توانند یک قول را تعیین کنند و با قول دیگر نیز سازگارند. پژوهش حاضر ضمن ارائه دو پیشنهاد برای رفع تنافی ظاهری میان ادله، به بررسی این دو راه حل پرداخته و وجه جمع میان اقوال را تبیین کرده است.    

کلیدواژه‌ها


1.    قرآن کریم.
2.    ابن ادریس، محمد بن منصور، السرائر، ج1، قم: انتشارات اسلامی، 1410ق.
3.    ابن زهره، ابو الصلاح، الکافی فی الفقه‌، ج1، اصفهان: کتابخانه عمومى امام امیر المؤمنین7، 1403ق.
4.    ابن زهره، حمزة بن علی، غنیة النزوع، قم: مؤسسه امام صادق7، 1417ق.
5.    ابن فارس، احمد بن فارس، معجم مقاییس اللغة، ج3، قم: انتشارات اسلامی، 1404ق.
6.    امام خمینی، سیدروح‌الله، تحریر الوسیلة‌، ج1، قم: دار العلم، بی‌تا.
7.    امام خمینی، سیدروح‌الله، کشف الاسرار، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی;، 1378.
8.    امام خمینی، سیدروح‌الله، کتاب البیع‌، ج2، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى;، 1421ق.
9.    امام خمینی، سیدروح‌الله، ولایت فقیه، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى;، چ12، 1423ق.
10.    بحرانى، یوسف بن احمد، الحدائق الناضرة، ج12، قم: دفتر انتشارات اسلامى، 1405ق.
11.    تمیمی مغربی، نعمان بن محمد، دعائم الاسلام، ج1، قم: مؤسسه آل البیت:، 1385ق.
12.    جوادی آملی، عبدالله، ولایت فقیه ولایت فقاهت و عدالت، قم: انتشارات اسراء، 1379.
13.    حرّ عاملى، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، ج9و16، قم: مؤسسه آل البیت:، 1409ق.
14.    خویی، سیدابوالقاسم، موسوعة، ج24، قم: انتشارات مؤسسه احیاء آثار امام خویی;، 1418ق.
15.    راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات راغب، بیروت: دارالعلم، 1422ق.
16.    سبحانى، جعفر، الزکاة فی الشریعة الإسلامیة الغراء‌، قم: مؤسسه امام صادق7، 1424ق.
17.    سیبویه، عمرو بن عثمان، الکتاب، تحقیق عبدالسلام محمد هارون، ج2، قاهره: انتشارات مکتبة الخانجی، چ3، 1418ق.
18.    شهید اول، محمد بن مکی، لمعة الدمشقیة، بیروت: دارالتراث الاسلامیه، 1410ق.
19.    شهید ثانی، زین الدین بن علی، روضة البهیة فی شرح لمعة الدمشقیة، ج2، قم: انتشارات داوری، 1410ق.
20.    شیخ انصاری، مرتضی بن محمد امین، کتاب الزکاة، قم: کنگره جهانی بزرگداشت شیخ انصاری، 1415ق.
21.    شیخ صدوق، محمد بن علی بن بابویه، کمال الدین و تمام النعمة، ج1، قم: انتشارات اسلامی، بی‌تا.
22.    شیخ مفید، محمّد بن محمد، المقنعة، ج1، قم: کنگره جهانى هزاره شیخ مفید;، 1413ق.
23.    طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج15، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1386.
24.    طوسى، محمد بن حسن، الخلاف‌، قم: دفتر انتشارات اسلامى، 1407ق.
25.    طوسى، محمد بن حسن‌، المبسوط فی فقه، ج1، تهران: المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة، چ3، 1387ق.
26.    علامه حلّى، حسن بن یوسف، تذکرة الفقهاء(ط- الحدیثة)، ج1، قم: مؤسسه آل البیت:، 1414ق‌.
27.    علامه حلّى، حسن بن یوسف، مختلف الشیعة، ج3، قم: دفتر انتشارات اسلامى، چ2، 1413ق.
28.    علامه حلّى، حسن بن یوسف، منتهى المطلب، ج1و2، مشهد مقدس: مجمع البحوث الإسلامیة‌، 1412ق.
29.    علامه حلّى، حسن بن یوسف، نهایة الإحکام، ج8 ، قم: مؤسسه آل البیت:، 1419ق.
30.    فراهیدی، خلیل بن احمد، العین، ج5، قم: دارالهجرة، 1405ق.
31.    قریب، محمد، تبیین اللغات لتبیان الآیات، ج1، تهران: نشر بنیاد، 1366.
32.    کلینى، محمد بن یعقوب، الکافی، ج2، 3و5، تهران: دار الکتب الإسلامیة، ج4، 1407ق. 
33.    محدث نورى، میرزا حسین، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج7، بیروت: مؤسسه آل البیت:، 1408ق.
34.    محقق حلّى، جعفر بن حسن، شرائع الإسلام، ج1، قم: مؤسسه اسماعیلیان، چ2، 1408ق. 
35.    محقق کرکی، علی بن حسین، جامع المقاصد، ج3، قم: مؤسسه آل البیت:، 1414ق.
36.    مقدس اردبیلی، احمد بن محمد، مجمع الفائدة و البرهان، ج4، انتشارات اسلامی، 1403ق.
37.    منتظری، حسینعلی، کتاب الزکاة، ج4، قم: مرکز جهانی مطالعات اسلامی، چ2، 1409ق.
38.    موسوى ‌عاملى، محمد بن على، مدارک الأحکام، ج5، بیروت: مؤسسه آل البیت:، 1411ق.
39.    نجفى، محمدحسن، جواهر الکلام، ج15، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، چ7، 1404ق.
40.    نراقى، مولى احمد، مستند الشیعة، ج2و9، قم: مؤسسه آل البیت:، 1415ق.