دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری juمدیرمسئول سید ابراهیم رئیسی juسردبیر سید هاشم حسینی بوشهری juدبیر تحریریه محمدعلی لیالی juهیات تحریریه صادق آملی لاریجانی محسن اراکی سیدهاشم حسینی بوشهری عسگر دیرباز سیدابراهیم رئیسی محسن قمی عباس کعبی محمدعلی لیالی " />

چیستی الگوی فرهنگ اقتصادی مطلوب در اقتصاد مقاومتی با تأکید بر سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی و کارکردهای آن در مقاوم‌سازی اقتصادی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکترای اقتصادی

2 عضو هیئت علمی گروه اقتصاد مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)

چکیده

یکی از مؤلفه‌های مهم اقتصاد مقاومتی، بُعد فرهنگی آن است. در این مقاله به بررسی این سؤال محوری می‌پردازیم که تحقق اقتصاد مقاومتی، نیازمند چه الگوی فرهنگ اقتصادی است؟ بنا به فرضیه مقاله، فرهنگ اقتصادی جهادی تنها فرهنگی است که می‌تواند زمینه تحقق اقتصاد مقاومتی را فراهم کند. به‌ منظور اثبات این فرضیه با استفاده از روش تحلیلی، ضمن تبیین مؤلفه‌های عمومی و بخشی فرهنگ اقتصادی جهادی، به بررسی تأثیر آن بر تحقق اقتصاد مقاومتی پرداخته‌ایم. یافته‌های مقاله نشان می‌دهد که  فرهنگ اقتصادی جهادی دارای مؤلفه‌های عمومی فعالیت اقتصادی در راه خدا، اولویت منافع جمعی بر منافع فردی، عدم پذیرش سلطه اقتصادی و تأکید بر مقاومت اقتصادی است. این مؤلفه‌های عمومی منجر به ایجاد مؤلفه‌های سخت‌کوشی برای کسب روزی حلال، همراه نهی از تنبلی و راکدگذاشتن اموال با تأکید بر تولید کالای داخلی در بخش تولید، مصرف طیب در سطح کفاف با اولویت کالای داخلی در بخش مصرف و توزیع عادلانه منابع و درآمد با تأکید بر بعد توانمندسازی در بخش توزیع می‌شوند. شواهد نظری و عملی حاکی از آن است که فرهنگ اقتصادی جهادی منجر به افزایش مقاومت اقتصادی می‌شود.    

کلیدواژه‌ها


1.    قرآن کریم.
2.    نهج البلاغه.
3.    ابن ‌ابی جمهور، محمدبن زین الدین، عوالی اللئالی العزیزیة فی الاحادیث الدینیة، مقدمه شهاب الدین نجفی مرعشی، مصحح: مجتبی عراقی، ج2، قم: مجتب العراقی، 1405ق.
4.    ابن ‌شبه، ابوزید، تاریخ المدینۀ المنورة، ج1، قم: دارالفکر، 1410ق.
5.    ابن‌ شعبه حرانى، حسن‌بن على، تحف العقول عن آل الرسول، قم: جامعة مدرسین، 1363.
6.    ابن فارس، احمد بن فارس بن زکریا، ترتیب مقاییس اللغة، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1387.
7.    ابن ‌ماجه، محمدبن یزید، السنن، ج2، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1395ق.
8.    استیگلیتز، ژوزف.ای.، اقتصاد بخش عمومی، ترجمه: محمدمهدی عسگری، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1391.
9.    اسکور، ژولیت، «طرح مسأله دولت رفاه و مسأله مصرف»، فصلنامه راهبرد یاس، سال دوم، ش5، 1385.
10.    امام ‌خمینی، سیدروح‌الله، توضیح المسائل، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1424ق.
11.    باکاک، رابرت، مصرف، ترجمة خسرو صبری، تهران: شیرازه، 1381.
12.    بودریار، ژان، جامعه مصرفی اسطوره‌ها و ساختارها، ترجمة پیروز احمدی، تهران: ثالث، چ3، 1390.
13.    بودریار، ژان، نظام اشیا، ترجمة پیروز ایزدی، تهران: ثالث، 1393.
14.    توکلی، محمدجواد و شفیعی‌نژاد، عباس، شاخص تولید طیب، قم: مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی;، 1398.
15.    تیموتی، دالن.جی، جامعه‌شناسی مصرف، ترجمه علی‌اصغر سعیدی و مهدی حسین‌آبادی، تهران: جامعه‌شناسان، 1388.
16.    چپرا، محمد عمر، اسلام و چالش اقتصادی، ترجمه: حسین میرمعزی و هم‌کاران، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1384.
17.    حر عاملی، محمد‌بن‌حسن، وسائل‌الشیعة، ج3و17، بیروت: دارالفکر، 1416ق.
18.    حسینی، سیدعبدالرضا و هم‌کاران، «بررسی جایگاه فرهنگ در اقتصاد مقاومتی»، پاسداری فرهنگی انقلاب اسلامی، ش10، 1393.
19.    حمیرى، عبد الله بن جعفر، قرب الإسناد (ط ـ الحدیثة)، قم: مؤسسة آل البیت:، 1413ق.
20.    حویزی، عبد علی بن جمعه، تفسیر نور الثقلین، ج2، قم: اسماعیلیان، 1415ق.
21.    حیدری، سمیه و باقری، احمد، «قاعده تبرع»، مبانی فقهی حقوق اسلامی، سال هشتم، ش16، پاییز و زمستان1394.
22.    خامنه‎ای، سیدعلی، در: Khamenei.ir.
23.    درخشان، مسعود، بحران نظام سرمایه‎داری، در: بحران مالی سال 2008 (ریشه‎ها، پیامدها و راهکارها)، به کوشش محمد نعمتی و محمد سلیمانی، تهران: دانشگاه امام صادق7، 1390.
24.    رجائی، سیدمحمدکاظم، «قیمت‎گذاری در اقتصاد اسلامی»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی;، 1392.
25.    شهید صدر، سیدمحمدباقر، اقتصادنا، قم: بوستان کتاب، چ2، 1382.
26.    شهید صدر، سیدمحمدباقر، اقتصادنا، قم: دفتر تبلیغات اسلامی، 1417ق.
27.    شیخ صدوق، محمدبن علی، الأمالی، ج1، تهران: کتابچی، 1376.
28.    شیخ صدوق، محمدبن علی، علل الشرائع، ج1، نجف اشرف: مکتبة الحیدریة، 1385ق.
29.    شیخ صدوق، محمدبن علی، من لایحضره الفقیه، ج3، قم: جامعة مدرسین، 1413ق.
30.    شیخ مفید، محمد بن نعمان، الاختصاص، بیروت: دار المفید، 1414ق.
31.    صادقی، حسین و فراهانی، سعید، «محیط زیست از منظر دین و اقتصاد»، اقتصاد اسلامی، ش10، 1389.
32.    طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج9و11، بیروت:‌ اعلمی، 1417ق.
33.    طبرسی، فضل بن الحسن، مجمع البیان، ج4، تهران: مکتبۀ الاسلامیة، 1395ق.
34.    طریحی، فخرالدین بن محمد، مجمع البحرین، تصحیح عادل محمود، ج1، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1408ق.
35.    قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی‏، ج1، قم: دارالکتاب، 1404ق.
36.    کلینی، محمدبن یعقوب، کافی، ج1، 2، 3، 4، 5، 9و10، تهران: دارالکتب الاسلامیة، 1407ق.
37.    مایلز، استیون و مایلز، مالکوم، شهرهای مصرفی، ترجمه مرتضی قلیچ و محمدحسین خطیبی، تهران: تیسا، 1392.
38.    مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج36، 41، 67، 100و103، بیروت: دار احیاء التراث العربی‏، 1403ق.
39.    محقق‌ حلی، نجم‌الدین، شرایع الاسلام، ج2، قم: اسماعیلیان، چ2، 1408ق.
40.    مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن، ج5، تهران: مرکز الکتاب للترجمة و النشر، 1402ق.
41.    مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج6، تهران: دار الکتب الاسلامیة، 1364.
42.    مکارم شیرازی، ناصر، «ویژگی‎های مدیریت اسلامی، ریشه‎ها ـ الگوها ـ انگیزه‎ها»، نشریه مدیریت دولتی، ش18، 1371.
43.    موون، جان و مینور، میشل، رفتار مصرف‌کننده، قزوین: دانشگاه آزاد اسلامی قزوین، 1388.
44.    نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، ج25و31، بیروت: دار احیاء التراث العربی، چ7، 1417ق.
45.    نراقی، مولی احمد، عوائد الایام، قم: مکتب الاعلام الاسلام، 1375.
46.    نوری، میرزاحسین، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، قم: مؤسسة آل‌البیت:، 1408ق.
47.    وبلن، تورستین، نظریه طبقه تن‌آسا، ترجمة فرهنگ ارشاد، تهران: نشر نی، چ5، 1395.
48. Eric L., Jones, "Culture and its Relationship to Economic Change", Journal of Institutional and Theoretical Economics, V. 151, N. 2, p.269_285, 1995.
49. Mandeville, bernard, the fable of the bees: or private vices, publick benefits, liberty fund inc, 1970.
50.    North, D.C. institutions, institutional change and economic performance. cambridge: cambridge university, 1990.
51.    Smith, Adam, Wealth of Nations, Edw Cannon, 1965.
52.    Weber, Max, The Protestant Ethic and the Spirit of Capitalism, London: Routledge classic, 1905.