دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری juمدیرمسئول سید ابراهیم رئیسی juسردبیر سید هاشم حسینی بوشهری juدبیر تحریریه محمدعلی لیالی juهیات تحریریه صادق آملی لاریجانی محسن اراکی سیدهاشم حسینی بوشهری عسگر دیرباز سیدابراهیم رئیسی محسن قمی عباس کعبی محمدعلی لیالی " />

تبیین جایگاه «اصل آزادی» در عدالت اجتماعی با روی کرد اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

مدیر گروه علمی تربیتی فلسفه و کلام مجتمع عالی فقه جامعه المصطفی العالمیه

چکیده

اصول عدالت اجتماعی، قواعد تحقق بخش عدالت در توزیع مواهب اجتماعی است. اصول متعددی در تعیین جایگاه واقعی هر چیز و هر کس در جامعه مؤثر است که یکی از آن ها «اصل آزادی هدفمند» است. آزادی در قرائت رایج لیبرالیسم به معنای رهایی انسان در تنفیذ خواسته های شخصی، بریده از الزامات انسانی و اخلاقی است که بر مبنای انسان-محوری، ابزاربودن عقل و گسست میان حق و خیر بنا شده است، اما مقتضای آزادی در اسلام بر خلاف لیبرالیسم، فراهم‌نمودن زمینه‌های رشد و بالندگی و بروز استعدادهای انسانی و کمالی افراد جامعه است. این معنا بر مبانی یازده گانه ذیل که با تأمل در منابع دین اسلام استنباط شده، مبتنی است: اختیاری‌بودن ایمان، تفاوت مؤمنان در درجات ایمان، رشد اجتماعی، مشارکت مردم، انفتاح باب اجتهاد، امر به معروف و نهی از منکر، تفاوت سلیقه‌ها، رعات تدریج در هدایت، احکام غیر الزامی دین، وابستگی اجرای قوانین به رضامندی عمومی و قاعده عدم سلطه. تبیین شرایط، لوازم و آثار این مبانی با روش توصیفی و تحلیلی، به تفصیل در این پژوهش آمده است تا زمینه تأملات بیش‌تر عدالت پژوهان را فراهم نموده و روشن‌گر مجریان عدالت‌خواه باشد.

کلیدواژه‌ها


1. قرآن کریم.
2. نهج البلاغه.
3. ابن ابی فراس، ورام، مجموعه ورام، ج2، قم: انتشارات مکتبة الفقیه، بی‌تا.
4. احسایی، ابن ابی‌جمهور، محمد بن علی، عوالی اللئالی العزیزیة، ج4، قم: دار سیدالشهداء للنشر، 1405ق.
5. اسماعیل‌پور نیازی، حسن، «تبیین نیازمندی عقل عملی به عقل نظری در اعتبار و استقلال در ادراک»، فصلنامه آئین حکمت، ش33، زمستان1396.
6. بخاری، محمد بن اسماعیل، الجامع الصحیح، ج4، بیروت: دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.
7. بشیریه، حسین، تاریخ اندیشه‌های سیاسی قرن بیستم، لیبرالیسم و محافظه کاری، تهران: نشر نی، چ6، 1384.
8. پترسون، مایکل و دیگران، عقل و اعتقاد دینی، ترجمه احمد نراقی و ابراهیم سلطانی، تهران: انتشارات طرح نو، چ8، 1393.
9. حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، ج16، قم: مؤسسۀ آل البیت:، 1409ق.
10. حسین زاده، محمد، معرفت دینی، عقلانیت و منابع، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی;، 1389.
11. رالز، جان، نظریه‌ای درباره عدالت، ترجمه مرتضی نوری، تهران: نشر مرکز، 1393.
12. شهید صدر، محمد باقر، اقتصادنا، مشهد مقدس: مکتب الاعلام الاسلامی، 1375.
13. شیخ صدوق، محمد بن علی بن بابویه قمی، التوحید، قم: انتشارات جامعه مدرسین، 1398ق.
14. طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج2، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیۀ قم، چ5، 1417ق.
15. طبرسی، ابومنصور احمد بن علی، الاحتجاج، مشهد مقدس: نشر مرتضی، 1403ق.
16. فارابی، ابونصر، آراء اهل المدینة الفاضلة، تحقیق دکتر البیر نصری نادر، بیروت: دارالمشرق، چ7، 1996م.
17. فیض کاشانی، محمد بن المرتضی (محسن)، تفسیر الصافی، ج5، بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، چ2، 1402ق.
18. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج1، 4و5، تهران: انتشارات دارالکتب الاسلامیة، چ3، 1367.
19. متقی هندی، علاء الدین علی، کنز العمال فی سنن الاقوال و الافعال، ج1، بیروت: مؤسسة الرساله، 1409ق.
20. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج1، 3، 9و44، بیروت: مؤسسة الوفاء، 1404ق.
21. محمدی ری شهری، محمد، میزان الحکمة؛ ج4، قم: دار الحدیث، 1416ق.
22. مسلم، ابن حجاج قشیری نیشابوری، صحیح مسلم، ج5، بیروت: مؤسسه عز الدین للطباعة والنشر، 1407ق.
23. واعظی، احمد، نقد و بررسی نظریه‌های عدالت، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی;، 1388.
24. Hume, David, A Treatise of Human Nature, Oxford university press, 1978.