1
موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، قم، ایران
2
دانش آموخته حوزه علمیه قم و عضو هیأت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی
چکیده
کارآمدی نظام سیاسی اسلام از مهمترین مسائل امروز جامعه اسلامی، بلکه انسانی است. با توجه به هجمههایی که متوجه نظام سیاسی اسلام است، تبیین ظرفیت مبانی توحیدی و بررسی امتدادهای سیاسی ـ اجتماعی آن از بایستههای عرصه تحقیق و پژوهش است. رسالت این پژوهش در اصل، پاسخ به این پرسش است که باور به توحید در ربوبیت تشریعی و توحید در الوهیت چه تأثیری بر کارآمدی نظام سیاسی اسلام خواهد داشت؟ در این مقاله به روش کتابخانهای ـ تحلیلی به بیان تأثیر توحید در ربوبیت تشریعی و توحید در الوهیت بر کارآمدی نظام سیاسی اسلام خواهیم پرداخت. باور به این دو، از جنبههای گوناگونی از جمله افزایش تقوا، اخلاق و معنویت، تأمین معیشت در حد کفاف، آزادی مسؤولانه، عدالت همهجانبه و استقلال ـ که از معیارهای کارآمدی نظام سیاسی بهشمار میآیند ـ زمینۀ کارآمدسازی نظام سیاسی اسلام را فراهم خواهند کرد و عدم باور و التزام به این دو، نظام سیاسی را ـ دستکم ـ فاقد سطحی از کارآمدی میکند؛ گرچه به دیگر مراتب توحید همچون توحید در ذات و صفات باور داشته باشد.
1. قرآن کریم. 2. نهج البلاغه. 3. ابن اثیر، مبارک بن محمد، النهایة فی غریب الحدیث و الأثر، ج2، قم: مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، چ4، 1367. 4. ابن سینا، حسین بن عبد الله، الإلهیات من کتاب الشفاء، تحقیق: حسن حسنزاده آملی، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، 1376. 5. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، تحقیق و تصحیح: جمال الدین میردامادى، ج8، بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع ـ دار صادر، چ3، 1414ق. 6. اخوان کاظمی، بهرام، درآمدی بر کارآمدی در نظام سیاسی اسلام، تهران: مؤسسه فرهنگی دانش و اندیشۀ معاصر، 1383. 7. ارسطو، سیاست، ترجمه: حمید عنایت، تهران: انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی، چ3، 1371. 8. افتخاری، اصغر، امنیت، تهران: دانشگاه امام صادق7، 1391. 9. افلاطون، جمهوریت، ترجمه: رضا مشایخی، تهران: انتشارات معرفت، 1363. 10. امام خمینى، سیدروحالله، صحیفه امام، ج10، 12و13، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى;، چ5، 1389. 11. امام خمینى، سیدروحالله، کتاب البیع، تحقیق: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى;، ج2، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى;، 1421ق. 12. امام خمینى، سیدروحالله، ولایت فقیه (حکومت اسلامى)، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى;، 1373. 13. بستانى، فؤاد افرام، فرهنگ ابجدى، مترجم: رضا مهیار، تهران: انتشارات اسلامی، چ2، 1375. 14. تمیمى آمدى، عبد الواحد بن محمد، تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، تحقیق و تصحیح: مصطفی درایتى، قم: دفتر تبلیغات اسلامی، 1366. 15. تمیمى آمدى، عبد الواحد بن محمد، غرر الحکم و درر الکلم، تحقیق و تصحیح: سیدمهدی رجایى، قم: دار الکتاب الإسلامی، چ2، 1410ق. 16. جوادی آملی، عبدالله، توحید در قرآن، قم: اسراء، چ6، 1390. 17. حر عاملى، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، تحقیق و تصحیح: مؤسسة آل البیت:، ج16، قم: مؤسسة آل البیت:، 1409ق. 18. خامنهای، سید علی، ولایت، تهران: دفتر مرکزی حزب جمهوری اسلامی، 1360. 19. خامنهای، سیدعلی، طرح کلی اندیشۀ اسلامی در قرآن، گردآوری و تنظیم: صهبا، قم: مؤسسۀ فرهنگ ایمان جهادی، 1392. 20. دهخدا، علیاکبر، لغتنامه دهخدا، ج11، تهران: انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، 1373. 21. دیلمى، حسن بن محمد، إرشاد القلوب إلى الصواب، ج1، قم: الشریف الرضی، 1412ق. 22. ذوعلم، علی، تجربه کارآمدی رهبری ولایی، قم: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چ2، 1385. 23. زاهدی، شمس السادات، فرهنگ جامع مدیریت، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی، 1386. 24. سبحانى، جعفر، الإلهیات على هدى الکتاب و السنة و العقل، ج2، قم: المرکز العالمی للدراسات الإسلامیة، چ3، 1412ق. 25. سبحانی، جعفر، الأسماء الثلاثة الإله، الرب، العبادة، قم: مؤسسه امام صادق7، بیتا. 26. سید مرتضى، ابوالقاسم علی بن حسین بن موسی، الذخیرة فی علم الکلام، تحقیق: احمد حسینى، قم: مؤسسة النشر الإسلامی، 1411ق. 27. سید مرتضى، ابوالقاسم علی بن حسین بن موسی، الشافی فی الإمامة، تحقیق و تعلیق: عبد الزهراء حسینی، ج1، تهران: مؤسسة الصادق7، 1410ق. 28. صافی گلپایگانی، لطف الله، ولایت تکوینی و ولایت تشریعی، قم: مرکز تنظیم و نشر آثار حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی، 1392. 29. صافی گلپایگانی، لطفالله، نظام امامت و رهبری، تهران: مؤسسة الامام المهدی(عج) ـ بنیاد بعثت، چ2، 1361. 30. صدرالدین شیرازى، محمد بن ابراهیم، تفسیر القرآن الکریم، تصحیح: محمد خواجوى، ج1، قم: بیدار، چ2، 1361. 31. صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، المبدأ و المعاد، تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران، 1354. 32. صدوق، محمد بن علی، علل الشرائع، قم: کتابفروشى داورى، 1385ق. 33. صدوق، محمد بن علی، عیون اخبار الرضا7، تحقیق و تصحیح: مهدی لاجوردى، ج1، تهران: نشر جهان، 1378ق. 34. صدوق، محمد بن علی، کمال الدین و تمام النعمۀ، ج1، تهران: انتشارات اسلامی، چ2، 1395ق. 35. طباطبایى، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج3، 4، 5، 11، 13، 14و16، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، چ2، 1390ق. 36. طبرسى، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تصحیح: فضل الله یزدى طباطبایى و هاشم رسولى محلاتی، ج6و7، تهران: ناصر خسرو، چ3، 1372. 37. طوسى، محمد بن الحسن، تهذیب الأحکام، تحقیق و تصحیح: حسن خرسان، ج4و6، تهران: دار الکتب الإسلامیة، 1407ق. 38. عیاشى، محمد بن مسعود، التفسیر، تحقیق: هاشم رسولى محلاتی، ج2، تهران: مکتبة العلمیة الاسلامیة، 1380ق. 39. فارابی، محمد بن محمد، السیاسة المدنیة، بیروت: دار و مکتبة الهلال، 1996م. 40. فتحعلی، محمود، «کارآمدی نظام اسلامی»، دوفصلنامه صباح، ش11و12، بهار و تابستان1383. 41. فراهیدى، خلیل بن احمد، العین، ج1، قم: نشر هجرت، چ2، 1409ق. 42. فرنچ، درک، ساورد، هیثر، فرهنگ مدیریت، ترجمه: محمد صابئی، تهران: مرکز آموزش مدیریت دولتی، 1371. 43. قربانی مهدی، تحلیل ظرفیت نظریه ولایت فقیه در حوزه کارآمدی سیاسی، پایان نامه کارشناسی ارشد، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی;، 1391. 44. قلیزاده، امرالله، استلزامات سیاسی آموزه توحید با تأکید بر نظریات رقیب، پایان نامه کارشناسی ارشد، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی;، 1395. 45. قمى، على بن ابراهیم، تفسیر القمی، تحقیق: طیب موسوى جزایرى، ج1، قم: دار الکتاب، چ3، 1363. 46. کلینى، محمد بن یعقوب، الکافی، تحقیق و تصحیح: علی اکبر غفارى و محمد آخوندى، ج1، تهران: دار الکتب الإسلامیة، چ4، 1407ق. 47. کوفى، فرات بن ابراهیم، تفسیر فرات الکوفی، تحقیق: محمد کاظم، تهران: وزارة الثقافة و الإرشاد الإسلامی، مؤسسة الطبع و النشر، 1410ق. 48. گروهی از نویسندگان زیر نظر استاد محمدتقی مصباح یزدی، فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی، تهران: مؤسسه فرهنگی مدرسۀ برهان، چ2، 1391. 49. گلریز، حسن، فرهنگ توصیفی لغات و اصطلاحات علوم اقتصادی، تهران: مرکز آموزش بانکداری بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، 1311. 50. لاریجانی، محمدجواد، حکومت؛ مباحثی در مشروعیت و کارآمدی، تهران: سروش، 1373. 51. لیپست، سیمور، «مشروعیت و کارآمدی»، ترجمه: رضا زبیب، دوفصلنامه فرهنگ توسعه، ش18، 1374. 52. لیثى واسطى، على بن محمد، عیون الحکم و المواعظ، تحقیق و تصحیح: حسین حسنى بیرجندى، قم: دار الحدیث، 1376. 53. مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، تحقیق و تصحیح: سیدهاشم رسولى محلاتى، ج10، تهران: دار الکتب الإسلامیة، چ2، 1404ق. 54. محمدی پیرو، احمد، بررسی نظریه توحید ربوبی و نقش آن در سبک زندگی اسلامی از دیدگاه ملاصدرا، رسالۀ دکتری، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی;، 1395. 55. مریدی، سیاوش و نوروزی، علیرضا، فرهنگ اقتصادی، تهران: مؤسسۀ کتاب پیشبرد و انتشارات نگاه، 1373. 56. مصباح یزدی، محمدتقی، «ملاک کارآمدی نظام تحقق ارزشهای اسلامی است»، فصلنامه فرهنگ پویا، ش37، تابستان 1397. 57. مصباح یزدی، محمدتقی، حکیمانهترین حکومت، تحقیق و نگارش: قاسم شباننیا، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی;، 1394. 58. مصباح یزدی، محمدتقی، خداشناسی، تحقیق و بازنگری: امیررضا اشرفی، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی;، 1389. 59. مصباح یزدی، محمدتقی، خداشناسی، کیهانشناسی، انسانشناسی، قم: مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی;، چ5، 1392. 60. مصباح یزدی، محمدتقی، نظریه سیاسی اسلام، تحقیق و نگارش: کریم سبحانی، ج1و2، قم: انتشارات مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی;، 1386. 61. معین، محمد، فرهنگ فارسی معین، ج3، تهران: سپهر، 1360. 62. مفید، محمد بن محمد، اوائل المقالات فی المذاهب و المختارات، قم: المؤتمر العالمی للشیخ المفید، 1413ق. 63. مکارم شیرازى، ناصر، الأمثل فی تفسیر کتاب الله المنزل، ترجمه و تلخیص: محمدعلی آذرشب، ج7، قم: مدرسة الإمام علی بن أبی طالب7، 1421ق. 64. منصوری، جواد، فرهنگ استقلال و توسعه، تهران: وزارت امور خارجه، مؤسسۀ چاپ و انتشار، 1374. 65. نائینی، محمدحسین، تنبیه الامۀ و تنزیه الملۀ، تصحیح و تحقیق: سیدجواد ورعی، قم: بوستان کتاب، 1382. 66. نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اخلاق ناصری، تصحیح و توضیح: مجتبی مینوی و علیرضا حیدری، تهران: انتشارات خوارزمی، 1356. 67. نظام الملک، ابوعلی حسن بن علی، سیاستنامه (سیَرالملوک)، به کوشش: جعفر شعار، تهران: چاپخانه سپهر، چ3، 1364. 68. نوروزی، محمدجواد، «شاخص کارآمدی اسلام در بعد ساختاری نظام اسلامی»، دوفصلنامه معرفت سیاسی، ش13، 1394.
کاظمی شیخ شبانی, سید ابوالقاسم, & فتحعلی, محمود. (1399). تبیین ابتنای کارآمدی نظام سیاسی اسلام بر توحید در ربوبیت تشریعی و الوهیت. فصلنامه علمی - پژوهشی حکومت اسلامی, 25(2), 51-76.
MLA
سید ابوالقاسم کاظمی شیخ شبانی; محمود فتحعلی. "تبیین ابتنای کارآمدی نظام سیاسی اسلام بر توحید در ربوبیت تشریعی و الوهیت". فصلنامه علمی - پژوهشی حکومت اسلامی, 25, 2, 1399, 51-76.
HARVARD
کاظمی شیخ شبانی, سید ابوالقاسم, فتحعلی, محمود. (1399). 'تبیین ابتنای کارآمدی نظام سیاسی اسلام بر توحید در ربوبیت تشریعی و الوهیت', فصلنامه علمی - پژوهشی حکومت اسلامی, 25(2), pp. 51-76.
VANCOUVER
کاظمی شیخ شبانی, سید ابوالقاسم, فتحعلی, محمود. تبیین ابتنای کارآمدی نظام سیاسی اسلام بر توحید در ربوبیت تشریعی و الوهیت. فصلنامه علمی - پژوهشی حکومت اسلامی, 1399; 25(2): 51-76.