دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری juمدیرمسئول سید ابراهیم رئیسی juسردبیر سید هاشم حسینی بوشهری juدبیر تحریریه محمدعلی لیالی juهیات تحریریه صادق آملی لاریجانی محسن اراکی سیدهاشم حسینی بوشهری عسگر دیرباز سیدابراهیم رئیسی محسن قمی عباس کعبی محمدعلی لیالی " />

جایگاه کرامت انسانی در جامعه آرمانی قرآنی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانش آموخته حوزه علمیه قم- \پژوهشگر جامعة المصطفی العالمیه

چکیده

آرمان‎شهرها ذاتاً مبتنی بر ارزش‎ها هستند و هیچ نظریه آرمانی بدون توجه به امور اخلاقی و ارزشی نمی‎تواند در سطح نظریه آرمان‎شهری مطرح شود. در میان ارزش‎ها و اخلاقیات، کرامت ذاتی انسان در صدر قرار دارد و در نتیجه مقدم بر دیگر ارزش‎هاست. این ادعایی است که قرآن کریم نیز بدان پرداخته است. ایده اصلی نوشتار حاضر این است که قرآن کریم به عنوان مهمترین منبع معرفتی اسلام، حاوی الگویی از نظام آرمان‎شهری است که طبعاً کرامت انسان، روح آن را تشکیل می‎دهد. شاید بتوان با الگوهای نظری متفاوتی کرامت ذاتی و اکتسابی انسان را در نظام آرمانی قرآن کریم مورد بررسی قرار داد، اما این نوشتار در چارچوب نظریه «آرمان نامحدود» محمدباقر حکیم که برگرفته از قرآن کریم است، سامان داده شده است. یافته‎ها نشان می‎دهد که در تمامی مراحل و اصول پنجگانه این نظریه؛ یعنی «پرستش خداوند»، «حرکت آگاهانه»، «حرکت مشقت‎آمیز»، «تغییر کیفی» و «تغییر کمی» هر دو گونه کرامت ذاتی و اکتسابی حضور روشن و برجسته‎ای دارد و شواهد بسیاری برای آن از آیات قرآن می‎توان ارائه نمود. مطالعه کرامت انسانی در چارچوب نظریه آرمان نامحدود، تنها شمه‌ای از ظرفیت‎های آرمان‎شهر قرآنی را نشان می‎دهد.

کلیدواژه‌ها


1. قرآن کریم.
2. آل اسحاق، اسماعیل، تبیین اسلام و ایدئولوژی اسلام، قم: مرکز تحقیقات اسلامی (حماة القدس)، 1359.
3. امام خمینی، سیدروح‌الله، آداب الصلواة، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی;، 1372.
4. امام خمینی، سیدروح‌الله، تحریرالوسیلة، ج1، قم: دارالعلم، 1379.
5. امام خمینی، سیدروح‌الله، کشف الاسرار، ج2، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی;، 1378.
6. انوری، حسن، فرهنگ سخن، ج7، تهران: انتشارات سخن، 1381.
7. پیمان، حبیب‌الله، برداشت‌هایی در باره فلسفه تاریخ از دیدگاه قرآن، تهران: انتشارات سلمان، بی‌تا.
8. جعفری، محمدتقی، حرکت و تحول از دیدگاه قرآن، تهران: مؤسسه تدوین و نشر آثار علامه جعفری، 1388.
9. جوادی آملی، عبدالله، کرامت در قرآن، تهران: اسراء، 1366.
10. حرانی، حسین بن علی، تحف العقول، قم: مؤسسه نشر اسلامی، 1382.
11. حکیم، محمدباقر، جامعه انسانی از دیدگاه قرآن کریم، ترجمه موسی دانش، مشهد مقدس: بنیاد پژوهش‌های اسلامی، 1387.
12. دهخدا، علی‌اکبر، لغتنامه دهخدا، ج7، تهران: دانشگاه تهران: 1349.
13. راغب اصفهانی، ابوالقاسم الحسین بن محمد بن المفضل، المفردات فی غریب القرآن، مصر: المطبعة المیمینة، 1324ق.
14. سلطانی، محمدعلی، «کرامت انسان از نگاه قرآن»، آینۀ پژوهش، ش۱۰۲، بهمن و اسفند ۱۳۸۵.
15. سیاح، احمد، فرهنگ بزرگ جامع نوین، ج4، تهران: انتشارات کتابفروشی اسلام، بی‌تا.
16. طباطبایی، محمدحسین، اصول فلسفه و روش رئالیسم، ج4، تهران: صدرا، 1379.
17. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیرالقرآن، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی همدانی، ج9، 13و20، قم: انتشارات اسلامی، 1374.
18. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج10، بیروت: دارالمعرفة، 1988م.
19. فرانکل، ویکتور، فریاد ناشنیده برای معنا، ترجمه علی علوینیا و مصطفی تبریزی، نشر یادآوران، 1371.
20. فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، ج2، قم: انتشارات دارالهجرة، 1410ق.
21. قطب، محمد، جاهلیت قرن بیستم، ترجمه صدرالدین بلاغی، تهران: امیرکبیر، 1385.
22. مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج18، بیروت: مؤسسة الوفاء، 1404ق.
23. مصباح یزدی، محمدتقی، مشکات مصباح، معارف قرآن) خداشناسی، کیهان‌شناسی و انسان‎شناسی)، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی;، 1386.
24. مطهری، مرتضی، سیری در نهج‌البلاغه، تهران: صدرا، 1379.
25. مطهری، مرتضی، انسان و سرنوشت، تهران: انتشارات صدرا، 1360.
26. مکارم شیرازی، ناصر و همکاران، تفسیر نمونه، ج10، تهران: دارالکتب الاسلامیة، 1380.
27. ملاصدرا، محمد بن ابراهیم، تفسیر صدرالمتالهین، ج4، قم: بیدار، 1370.
28. ملاصدرا، محمدبن ابراهیم، الحکمة المتعالیة فی الاسفار الاربعة، ج3، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی، 1990م.
29. ملاصدرا، محمدبن ابراهیم، الشواهدالربوبیة، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا، 1382.
30. منسوب به امام صادق7، مصباح الشریعة، ترجمه عبدالرزاق گیلانی، بیروت: مؤسسه اعلمی للمطبوعات، 1400ق.
31. مور، تامس، آرمان‎شهر، ترجمه نادر افشار نادری و داریوش آشوری، تهران: خوارزمی، 1361.
32. نصر، سیدحسین، قلب اسلام، ترجمه سید مصطفی شهرآیینی، تهران: انتشارات حقیقت، 1383.