همکار علمی گروه تاریخ معاصر مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی و طلبه سطح چهار مؤسسه امام رضا
چکیده
شیخ فضلالله نوری قائل به «ولایت فقیهان» بود، نه معتقد به «ظلاللهیِ» شاه. به عبارتی، مجتهد نوری، حکومت را از آن فقهای مبسوطالید میدانست، نه سلطان صاحب قدرت؛ چون به اعتقاد او فقهاء، «نواب عام» امام عصر(عج) هستند. این اعتقاد مجتهد نوری را می توان در آثار و اسناد بهجایمانده از ایشان دید. با این وصف، عدهای مدعی هستند که مجتهد نوری، نظری دربارة «ولایت فقیه» ندارد و «اصلاً سخنی از ولایت فقیه در هیچ یک از آثار او وجود ندارد، بلکه مدافع سلطنت اسلامیه است و سلطان صاحب شوکت!». هدف این مقاله، بیان این واقعیت است که مسألة مذکور(هم ولایت فقهیان از دیدگاه مجتهد نوری و هم مدعای مخالفان) را بازخوانی و واکاوی کند و با تکیه بر سخنان و اسناد بهجایمانده از خود ایشان، اندیشة او را درباره این مسأله بررسی و بیان نماید تا صحت و سقم مدعای مخالفان دیدگاه وی نیز مشخص شود.
1. آبادیان، حسین، بحران مشروطیت در ایران، تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی،1383. 2. -----------، مبانی نظری حکومت مشروطه و مشروعه، تهران: نشر نی، 1374. 3. آجدانی، لطفالله، روشنفکران ایران در عصر مشروطیت، تهران: اختران، 1386. 4. -----------، علما و انقلاب مشروطیت ایران، تهران: اختران، 1383. 5. آخوند خراسانی مولی محمدکاظم، بحوث فی القضاء (تقریرات قضاء)، نگارش شیخ محمد، فرزند آخوند، قم: انتشارات جامعه مدرسین، 1435ق. 6. آقانجفی اصفهانی، محمدتقی، حدود و اختیارات فقیه در رساله «فیولایة الحاکم الفقیه»، ترجمة نعیمیان، اصفهان: آرما، 1390. 7. آورى، پتر، تاریخ معاصر ایران (از کودتاى مرداد 28 تا اصلاحات ارضى)، ترجمه محمد رفیعى مهرآبادى، تهران: مؤسسه مطبوعاتی عطایی، 1367و1368. 8. ابوالحسنی منذر، علی، «دردها و دغدغههای شیخ فضل الله نوری»، مشروطه؛ فقیهان و اجتهاد شیعه (آموزه 5)، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی;، 1383. 9. احمدیخواه، علی، «آخوند خراسانی؛ ولیفقیه عصر مشروطه»، مجلة معرفت اجتماعی، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی;، ش27، تابستان 1395. 10. ------------، «آینۀ شکسته؛ گذری بر تاریخ نگاری مهدی ملک زاده»، مجلۀ ماهنامه زمانه، ش82، تیر1388. 11. البرقی، أحمدبن محمدبن خالد، المحاسن، تعلیق السید جلال الدین الحسینی، ج1، طهران: دارالکتب الإسلامیة، 1370ق. 12. امامی، مسعود، «جدال تعبد و تعقل در فهم شریعت(4)؛ تقابل دیدگاههای میرزای نائینی و شیخفضلالله نوری در مشروطیت (قسمت دوم)»، فصلنامة فقه اهلالبیت:، سال پانزدهم، ش57، 1388. 13. تبریزی، میرزاعلی، مجموعه رسائل سیاسی میرزاعلی ثقةالاسلام تبریزی، به کوشش علیاصغر حقدار، تهران: نشر چشمه، 1389. 14. ترکمان، محمد، رسائل، اعلامیهها، مکتوبات...و روزنامة شیخ شهید فضلالله نوری، ج1، بیجا، رسا، 1362. 15. حرانی، ابن شعبة، تحف العقول، تصحیح و تعلیق علی اکبر غفاری، قم: مؤسسة النشر الإسلامی، التابعة لجماعة المدرسین بقم المشرفة، 1404ق. 16. رنجبر، محسن، سیری در زندگی، فعالیتها و اندیشة سیاسی سید لاری، مندرج در آموزه، کتاب سوم، قم: انتشارات مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی;، 1382. 17. زرگری نژاد، غلامحسین، رسائل مشروطیت، ج1، تهران: مؤسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی، 1387. 18. عینالسلطنه، قهرمانمیرزا، روزنامه خاطرات، به کوشش مسعود سالور و ایرج افشار، ج3، تهران: اساطیر، 1377. 19. فیرحی، داود، فقه و سیاست در ایرن معاصر(فقه سیاسی و فقه مشروطه)، تهران: نشر نی، 1392. 20. قوچانی، سیدمحمدحسن، برگی از تاریخ معاصر،(حیاتالاسلام فیاحوال آیة الملک العلّام) پیرامون شخصیت و نقش آخوند ملامحمد کاظم خراسانی در نهضت مشروطیت، تصحیح ر.ع. شاکری، تهران: انتشارات هفت، 1378. 21. کرمانى، ناظم الاسلام، تاریخ بیدارى ایرانیان، ج3و4، تهران: انتشارات آگاه، 1362. 22. کسروى، احمد، تاریخ مشروطه ایران، تهران: انتشارات امیر کبیر، 1340. 23. کدیور، محسن، سیاستنامة خراسانی؛ قطعات سیاسی در آثار آخوند ملامحمدکاظم خراسانی صاحب کفایه، به کوشش ستاد بزرگداشت یکصدمین سالگرد مشروطیت، تهران: انتشارات کویر، 1385. 24. ---------، نظریههای دولت در فقه شیعه، تهران: نشر نی، 1376. 25. گلپایگانی، سیدمحمدرضا، الهدایة الى من له الولایة؛ تقریرات درس ولایت فقهاء آیةاللّه العظمى گلپایگانى، احمد صابرى همدانى، قم: مکتب نوید اسلام، چ2، 1377ق. 26. -----------------، الهدایة، الأول، قم: دار القرآن الکریم، 1383ق. 27. لاری، سیدعبدالحسین، مجموعة رسائل، تحقیق سیدعلی میرشریفی، ج1، تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1377. 28. ملک زاده، مهدى، تاریخ انقلاب مشروطیت ایران، ج1و4، تهران: انتشارات سخن، 1383. 29. نائینی، محمدحسین، تنبیه الامة و تنزیه الملة یا حکومت از نظر اسلام، با مقدمه و توضیحات، سیدمحمود طالقانی، تهران: شرکت سهامی انتشار، 1374. 30. نوری، شیخ فضلالله، لوایح، به کوشش هما رضوانى، تهران: تاریخ ایران، 1362.
احمدی خواه(کوهنانی), علی. (1395). ولایت فقیهان از دیدگاه شیخ فضل الله نوری (بررسی دیدگاههای مخالف و مختار). فصلنامه علمی - پژوهشی حکومت اسلامی, 21(1), 123-142.
MLA
علی احمدی خواه(کوهنانی). "ولایت فقیهان از دیدگاه شیخ فضل الله نوری (بررسی دیدگاههای مخالف و مختار)". فصلنامه علمی - پژوهشی حکومت اسلامی, 21, 1, 1395, 123-142.
HARVARD
احمدی خواه(کوهنانی), علی. (1395). 'ولایت فقیهان از دیدگاه شیخ فضل الله نوری (بررسی دیدگاههای مخالف و مختار)', فصلنامه علمی - پژوهشی حکومت اسلامی, 21(1), pp. 123-142.
VANCOUVER
احمدی خواه(کوهنانی), علی. ولایت فقیهان از دیدگاه شیخ فضل الله نوری (بررسی دیدگاههای مخالف و مختار). فصلنامه علمی - پژوهشی حکومت اسلامی, 1395; 21(1): 123-142.