دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری juمدیرمسئول سید ابراهیم رئیسی juسردبیر سید هاشم حسینی بوشهری juدبیر تحریریه محمدعلی لیالی juهیات تحریریه صادق آملی لاریجانی محسن اراکی سیدهاشم حسینی بوشهری عسگر دیرباز سیدابراهیم رئیسی محسن قمی عباس کعبی محمدعلی لیالی " />

تقلید در عصر حکومت اسلامی مبتنی بر اندیشه انتصاب

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری رشته فقه و حقوق جزای دانشگاه شهید مطهری تهران

2 عضو هیأت علمی و استادیار دانشگاه حکیم سبزواری

چکیده

علم فقه با موضوع افعال مکلفین در یک تقسیم‌بندی به دو عنوان کلی فقه عبادات و معاملات تقسیم می‌گردد که در بیان فقها، تقلید در این دو حوزه هیچ تفاوتی نداشته و تعدد مرجعیت هیچ منعی ندارد. اما آنچه نیازمند بررسی بیشتر است، اینکه در صورت تشکیل حکومت اسلامی در عصر غیبت و با توجه به بحث رهبری فقیه جامع‌الشرائط و تصویب قوانین اسلامی در این حکومت بر مبنای فتاوای ایشان آیا هنوز هم دوگانه مرجعیت و رهبری در تمام یا برخی از ابواب فقه وجود دارد یا خیر؟ این نوشتار با مبنا قرار دادن اندیشه انتصاب فقیه جامع‌الشرائط در عصر غیبت و با مراجعه به کتاب‌ها و مقالات مطرح‌شده پیرامون ولایت‌ فقیه و مباحث مرتبط به اجتهاد و تقلید سامان یافته است. برآیند پژوهش حاضر آن است که در صورت تشکیل حکومت اسلامی با رهبری فقیه جامع‌الشرائط بر مبنای اندیشه انتصاب، در احکام مرتبط به فقه معاملات، دوگانه‌ای به ‌عنوان مرجعیت و رهبری وجود ندارد و قوانین برای همگان لازم الاتباع هستند. در باب احکام مرتبط به فقه عبادات دو نظر وجود دارد: برخی از پیروان اندیشه انتصاب، سمت افتا را منصب خاص ولی فقیه می‌دانند، اما از نگاه برخی دیگر، فقها در فقه عبادات مستقل هستند و دوگانه مرجعیت و رهبری هنوز وجود دارد.
واژگان کلیدی

کلیدواژه‌ها


1. ابن فارس، ابو الحسین، احمد بن فارس بن زکریا، معجم مقائیس اللغة، ج5، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم، 1404ق.
2. امام خمینى، سید روح اللّه، تحریر الوسیلة، مترجم: علی اسلامی، ج1، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چ21، 1425ق.
3. امام خمینى، سید روح اللّه، توضیح المسائل (محشّی ـ امام خمینى)، ج1، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چ8، 1424ق.
4. تبریزى، جواد بن على، استفتاءات جدید (تبریزى)، ج1، قم: بی‌نا، بی‌تا.
5. جعفرپیشه فرد، مصطفی، مفاهیم اساسی ولایت‌ فقیه، قم: مرکز تحقیقات علمی دبیرخانه مجلس خبرگان، 1380.
6. جمعى از پژوهشگران، زیر نظر سید محمود هاشمى شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت:، ج1، قم: مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بیت:، 1426ق.
7. جوادی آملی، عبدالله، ادب فنای مقربان، ج3، قم: انتشارات اسراء، چ5، 1388.
8. جوادی آملی، عبدالله، نسیم اندیشه دفتر سوم، قم: انتشارات اسراء، چ2، 1389(الف).
9. جوادی آملی، عبدالله، نسیم اندیشه دفتر چهارم، ج4، قم: انتشارات اسراء، چ5، 1386.
10. جوادی آملی، عبدالله، ولایت فقیه، قم: انتشارات اسراء، چ9، 1389(ب).
11. جوادی آملی، عبدالله، منزلت عقل در هندسه معرفت دینی، قم: انتشارات اسراء، چ4، 1389(ج).
12. جوهرى، اسماعیل بن حماد، الصحاح ـ تاج اللغة و صحاح العربیة، ج2، بیروت: دار العلم للملایین، 1410ق.
13. حسینى تهرانى، سید محمد حسین ، ولایت فقیه در حکومت اسلام، ج3، مشهد مقدس: انتشارات علامه طباطبایى، چ2، 1421ق.
14. خامنه‌اى، سید على بن جواد، ولایت و حکومت، تهران: چاپ سلمان فارسی، چ3، 1393.
15. دیلمى، حمزة بن عبد العزیز، المراسم العلویة و الأحکام النبویة، قم: منشورات الحرمین، 1404ق.
16. شریف مرتضى، على بن حسین، رسائل الشریف المرتضى، ج2، قم: دار القرآن الکریم، 1405ق.
17. شهید اول، محمد بن مکى، القواعد و الفوائد، ج1، قم: کتابفروشى مفید، بی‌تا.
18. شهید اول، محمد بن مکى، ذکرى الشیعة فی أحکام الشریعة، ج3، قم: مؤسسه آل البیت:، 1419ق.
19. صاحب بن عباد، کافى الکفاة، اسماعیل بن عباد، المحیط فی اللغة، ج5، بیروت: عالم الکتاب، 1414ق.
20. قاسمى، محمد على و پژوهشگران دانشگاه علوم اسلامى رضوى، فقیهان امامى و عرصه‌هاى ولایت فقیه، ج1، مشهد مقدس: انتشارات دانشگاه علوم اسلامى رضوى، 1426ق.
21. قرشى، سید على اکبر، قاموس قرآن، ج6و7، تهران: دار الکتب الإسلامیة، چ6، 1412ق.
22. کاشانى، محمد على بن ملا مهدى، رسالة فى جواز بیع الوقف، قم: مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بیت:، 1426ق.
23. کرکى (محقق ثانى)، على بن حسین، رسائل المحقق الکرکی، ج3، قم: کتابخانه آیةالله مرعشى نجفى و دفتر نشر اسلامى، 1409ق.
24. لک‌زایی، شریف، بررسی تطبیقی نظریه‌های ولایت‌ فقیه، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، چ2، 1386.
25. محدث قمّى، شیخ عباس، الغایة القصوى فی ترجمة العروة الوثقى، ج1، قم: منشورات صبح پیروزى، 1423ق.
26. مدرسی طباطبایى، سید حسین، مقدمه‌اى بر فقه شیعه، مترجم: محمد آصف فکرت، مشهد مقدس: بنیاد پژوهش‌هاى اسلامى، 1410ق.
27. مرتضوی لنگرودى، سید محمد حسن، الدر النضید فی الاجتهاد و الاحتیاط و التقلید، ج1، قم: مؤسسه انصاریان، 1412ق.
28. مصطفوى، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج9، تهران: مرکز الکتاب للترجمة و النشر، 1402ق.
29. معرفت، محمد هادی، ولایت ‌فقیه، قم: مؤسسه فرهنگی تمهید، چ4، 1389.
30. مکارم شیرازى، ناصر ، دائرة المعارف فقه مقارن، قم: انتشارات مدرسه امام على بن ابى طالب7، 1427ق.
31. ملک افضلى، محسن، «جایگاه و اعتبار مصوبات شوراى عالى انقلاب فرهنگى»‏، فصلنامه علمى ـ پژوهشى حکومت اسلامى، سال سیزدهم، ش48، تابستان 1387.
32. منتظری، حسینعلى، رساله استفتاءات، ج3، قم: بی‌نا، بی‌تا.
33. منتظری، حسینعلى، مبانى فقهى حکومت اسلامى، مترجم: صلواتى، محمود و شکورى، ابوالفضل‌، ج8، قم: مؤسسه کیهان، 1409ق.
34. نراقى، مولى احمد بن محمد مهدى، رسائل و مسائل (للنراقی)، ج1، قم: کنگره نراقیین، ملا مهدى و ملا احمد، 1422ق.
35. هادوی تهرانی، مهدی، ولایت و دیانت، قم: مؤسسه خانه فرهنگی خرد، 1389.