دانش آموخته حوزه علمیه قم و دانشیار و مدیر گروه سیاست پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه
چکیده
فقه سیاسی بمثابه گرایشی بین رشتهای مرتبط با دانشهای فقه و سیاست، متناسب با زمان اقتدار فقیهان در جامعه و شرایط امکان تحقق حداکثری شریعت در جامعه، کارویژههای متفاوتی مییابد. بر این اساس، فقه سیاسی، مطابق غایات حداکثری (مشتمل بر امور متعلق به اداره همهجانبه جامعه و کشور اسلامی)، کارویژههای متعدّدی را متناسب با هدایت جامعه به سوی سعادت و اداره مطلوب جامعه مدّ نظر قرار میدهد که از آن میان، میتوان به اموری چون «تشکیل نظام اسلامی و تحقّق مقرّرات اسلامی در همه عرصههای زندگی»، «تحقق رویکرد حکومتی به فقه و سوقدادن اجتهاد به جهت اداره مطلوب یک کشور»، «اداره نظام زندگی ملتها»، «پاسخگویی به نیازهای جامعه»، «آبادسازی دنیای بشر» و «بپاداشتن اجتماعات انسانی» اشاره کرد. این تحقیق در راستای فهم مؤلفههای اساسی «فقه سیاسی، چون غایات و کارویژهها و ضمن ملاحظه الزامات روزآمد فقه سیاسی در عصر حاضر با بکارگیری روش دادهبنیاد، بازخوانی دیدگاههای آیةالله خامنهای در این خصوص را مدّ نظر قرار داده و کارکردهای جدیدی را برای فقه سیاسی رقم زده در این راستا وظایف متعددی را برعهده آن قرار میدهد.
1. نهج البلاغه. 2. آقابخشی، علی، فرهنگ علوم سیاسی، تهران: چاپار، 1379. 3. امام خمینی، سیدروح الله، صحیفه امام، ج1، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی;، 1378. 4. ایزدهی، سید سجاد، نقد نگرشهای حداقلی در فقه سیاسی، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، 1392. 5. جوادى آملى، عبد الله، کلمة حول الفقه و تطوره، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1364. 6. خامنهای، سید علی، بیانات به مناسبت سالگرد رحلت حضرت امام، 14/3/1376. 7. -------------، بیانات در آغاز درس خارج فقه، 31/6/1370. 8. -------------، بیانات در جمع علما و مدرّسان و فضلای حوزه علمیه قم، در خجسته سالروز میلاد حضرت مهدی(عج)، 30/11/1370. 9. -------------، بیانات در خطبههای نماز جمعه عاشورای، 19/3/1374. 10. -------------، بیانات در مراسم عمامهگذاری طلاب مدرسه عالی شهید مطهری، 20/9/1363. 11. -------------، بیانات در مصاحبه روزنامه کیهان پیرامون مسأله اجتهاد، 4/10/1361. 12. -------------، پیام به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم به مناسبت تشکیل شورای سیاستگذاری حوزه، 24/8/1371. 13. -------------، پیام به نخستین کنگره علمى تخصّصى دائرةالمعارف فقه بر مذهب اهل بیت:، 13/11/1372. 14. -------------، درس خارج جلسه: صد و شصت و چهارم، 24/10/1380. 15. -------------، سخنرانی در جمع طلاب و روحانیون، 5/10/1368. 16. -------------، سخنرانی در جمع روحانیت استان باختران، 15/1/1368. 17. -------------، سخنرانی در جمع روحانیون نیشابور، 29/4/1365. 18. -------------، سخنرانی در جمع طلاب، 27/6/1363. 19. -------------، سخنرانی در جمع واحد روحانیت حزب جمهوری اسلامی، 11/12/1362. 20. -------------، سخنرانی در دیدار با جمع کثیری از دانشگاهیان و طلّاب حوزههای علمیه، 29/9/1368. 21. -------------، سخنرانی در دیدار با طلاب مدرسه ملامحمد جعفر، همراه با آقای مجتهدی، 2/9/1360. 22. -------------، سخنرانی در مراسم هشتمین سالگرد ارتحال حضرت امام (ره)، 14/3/1376. 23. -------------، درس خارج فقه، جلسه نود و پنجم، سهشنبه، 18/7/1379. 24. -------------، بیانات در خطبههای نماز جمعه تهران، 23/4/1368. 25. داﻧﺎﯾﯽ ﻓﺮد، ﺣﺴﻦ، «ﺗﺌﻮریﭘﺮدازی ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از روﯾﮑﺮد اﺳﺘﻘﺮاﯾﯽ: اﺳﺘﺮاﺗﮋی ﻣﻔﻬﻮمﺳﺎزی ﺗﺌﻮری ﺑﻨﯿﺎدی»، ﻣﺠﻠﻪ داﻧﺸﻮر رﻓﺘﺎر، دوره 12، ش11، تیرماه 1384. 26. سروش، عبدالکریم، قصه ارباب معرفت، تهران: مؤسسه فرهنگی صراط، 1373. 27. صدر، سید محمدباقر، همراه با تحول اجتهاد، ترجمه اکبر ثبوت، تهران: روزبه، 1359. 28. فتحعلی، محمود، مباحثی در باب کارآمدی، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی;، 1382. 29. کاشانى، ملا حبیب الله، منتقد المنافع فی شرح المختصر النافع، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم، 1428ق. 30. کاشف الغطاء، على بن محمد رضا بن هادى، باب مدینة العلم، بیجا: مؤسسه کاشف الغطاء، بیتا. 31. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج1، تهران: دارالکتب الإسلامیّة، 1407ق. 32. کوهکمرهاى، سید محمد بن على حجت، کتاب البیع، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چ2، 1409ق. 33. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج2، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، 1403ق. 34. مکارم شیرازى، ناصر، دائرة المعارف فقه مقارن، ج1، قم: انتشارات مدرسه امام على بن ابى طالب7، 1427ق.