دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری juمدیرمسئول سید ابراهیم رئیسی juسردبیر سید هاشم حسینی بوشهری juدبیر تحریریه محمدعلی لیالی juهیات تحریریه صادق آملی لاریجانی محسن اراکی سیدهاشم حسینی بوشهری عسگر دیرباز سیدابراهیم رئیسی محسن قمی عباس کعبی محمدعلی لیالی " />

سازه مفهومی «جهاد کبیر» در گفتمان سیاست خارجی مقام معظم رهبری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشحوی دکتری علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد و مدرس دانشگاه

چکیده

عرصه تحلیل سیاست خارجی یکی از مهمترین حیطه‌های پژوهشی علوم سیاسی و روابط بین‌الملل می‌باشد که به بحث در جهت تبیین رفتارها و جهت‌گیری‌های خارجی دولت‎ها ـ به عنوان اساسی‌ترین برونداد سیاست خارجی هر کشورـ می‌پردازد. در جمهوری اسلامی ایران، نقش رهبری در سیاست خارجی ویژه و برتر است. در این مقاله بر آنیم تا «جهاد کبیر» را که به عنوان یک راهبرد اساسی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، از سوی مقام معظم رهبری ارائه شده، بازخوانی نماییم؛ گفتمانی که تاکنون چندان مورد بررسی قرار نگرفته است. سؤال اساسی در این پژوهش این است که چرا جهاد کبیر در حوزه سیاست خارجی مطرح شد و کارکرد هویّتی آن بر سیاست خارجی چگونه می‌باشد؟ فرضیه ما بدین صورت تنظیم شده که جهاد کبیر به عنوان یک راهبرد سیاست خارجی جمهوری اسلامی اولاً دارای یک هویت گفتمانی است که بصورت یک پادگفتمان درمقابل گفتمان نفوذ مطرح شده و ثانیاً دارای یک کاربرد هویّت‌بخشی به سیاست خارجی جمهوری اسلامی در سطح نظام بین‌الملل می‌باشد. رهیافت و چارچوب نظری پژوهش رهیافت سازه‌انگاری با تأکید بر بُعد هویتی این نظریه می‌باشد.

کلیدواژه‌ها


1. قرآن کریم.
2. اسمیت، استیو و جان، بیلیس، جهانی شدن سیاست: روابط بین الملل در عصر نوین (زمینه تاریخی، نظریه‎ها، ساختار و فرآیند، ترجمه ابوالقاسم راه‌چمنی و دیگران، ج1، تهران: مؤسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین المللی ابرار معاصر، 1383.
3. امام خمینی، سیدروح‎الله، صحیفه نور، ج5، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی;، 1375.
4. تاجیک، محمدرضا، روایت غیریت و هویت در میان ایرانیان، تهران: فرهنگ گفتمان، 1384.
5. حمزه‌پور، علی، راهبردهای امنیتی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1390.
6. خامنه‎ای، سیدعلی، سخنرانی‌های مختلف مقام معظم رهبری، قابل دسترسی از: www.Khamenei.ir و www.Leader.ir.
7. خسروپناه، عبدالحسین و دیگران، منظومه فکری آیة‌الله‌العظمی خامنه‌ای، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1396.
8. دوئرتی، جیمز، فالتزگراف، رابرت، نظریه‌های متعارض در روابط بین‌الملل، ترجمه علیرضا طیّب و وحید بزرگی، تهران: نشر قومس، 1376.
9. دهقانی فیروزآبادی، سیدجلال، سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، تهران: سمت، 1388.
10. --------------------، فرا نظریه اسلامی روابط بین الملل، تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی، 1393.
11. --------------------، «گفتمان اصول‌گرایی عدالت محور در سیاست خارجی دولت احمدی نژاد»، دوفصلنامه دانش سیاسی، ش5، 1384.
12. دیوتیاک، ریچارد، دردریان، جمیز، نظریه انتقادی، پست‎مدرنیسم و نظریه مجازی در روابط بین‌الملل، ترجمه حسین سلیمی، تهران: گام نو، 1380.
13. صحرایی، علیرضا، درآمدی بر سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، مشهد: انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی مشهد، 1390.
14. -----------، تحلیلی جامعه‎شناختی ـ تاریخی پیرامون انقلاب اسلامی ایران، تهران: انتشارات خرسندی، 1389.
15. صحرایی، علیرضا و نظری، علی اشرف، «هستی‎شناسی رهیافت سازه‎انگاری و بازخوانی چشم‎اندازهای تحلیلی آن: دیرینه‎شناسی مناظره‎های فکری»، روش‎شناسی علوم انسانی، ش83، سال بیست و یکم، 1394.
16. عسگرخانی، ابومحمد دیان جانباز، عباس‌زاده، محسن، «پسامدرنیته و واکاوی دولت ملی دارای حاکمیت در نظریه‌های روابط بین‌الملل»، فصلنامه سیاست، ش11، 1388.
17. غرایاق زندی، جواد، امنیت ملی در اسلام، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی، 1391.
18. قهرمانپور، رحمن، هویت و سیاست خارجی در ایران و خاورمیانه، تهران: انتشارات روزنه، 1394.
19. قوام، عبدالعلی، روابط بین‌الملل: نظریه‌ها و رویکردها، تهران: سمت، 1384.
20. متقی، ابراهیم، بررسی الگو و فرآیندهای تقابل ایران و آمریکا، تهران: مرکز تحقیقات استراتژیک، 1387.
21. ---------، «تحلیل گفتمان‎های سیاست خارجی جمهوری اسلامی»، ماهنامه زمانه، ش54و53، 1389.
22. متقی، ابراهیم و آزرمی، علی، «گفتمان سیاست خارجی دهه چهارم انقلاب اسلامی از منظر تئوری سازه‎انگاری»، فصلنامه پژوهشنامه انقلاب اسلامی، سال سوم، ش12، 1393.
23. متقی، ابراهیم و کاظمی، حجت، «سازه‎انگاری، هویت، زبان و سیاست خارجی»، فصلنامه سیاست، ش4، دوره37، 1386.
24. متقی، ابراهیم و محمدی، منوچهر، «دکترین تعامل سازنده در سیاست خارجی کشور»، فصلنامه راهبرد یاس، ش1، 1384.
25. متیزن، جنیفر، امنیت هستی‌شناختی در امنیت بین الملل، ترجمه سیدجلال دهقانی فیروزآبادی، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی، 1388.
26. مشیرزاده، حمیرا، «گفتگوی تمدن‌ها از منظر سازه‌انگاری»، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، ش63، 1383.
27. -----------، سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، به اهتمام نسرین مصفا و حسین نوروزی، تهران: مرکز چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه، 1385.
28. مشیرزاده، حمیرا و ابراهیمی، نبی‎الله، تحول مفاهیم در روابط بین الملل، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی، 1389.
29. منصوری، جواد، شناخت استکبار جهانی، تهران: نشر مشکوة، 1379.
30. مولانا، سیدحمید و محمدی، منوچهر، سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در دولت احمدی‎نژاد، تهران: نشر دادگستر، 1387.
31. ونت، الکساندر، نظریه اجتماعی سیاست بین‌الملل، ترجمه حمیرا مشیرزاده، تهران: مرکز چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه، 1384.
32. هادیان، ناصر، «سازه‌انگاری از روابط بین‌الملل تا سیاست خارجی»، فصلنامه سیاست خارجی، ش4، سال هفدهم، 1380.
33. Adler, Alfred.communitarian international relations,The Eqistemic Foundation of International Relations.London:Routledge,2005.
34. Delanty,Gerard.social sience: beyond constructivism and realism. Buckingham.open university press,1997.
35. Howard,Peter."constructivism and foreign policy", presented at the annual meeting of the international politics,2005.
36. Kubalkova,vendulka.Foreign policy in a constructed international politics in a constructed world, Armonk: M.Esharpe,2001.
37. Taylor,chales.source of the self:the making of the modern identiy, Cambridge:Cambridge university press,1992.
38. Zehfuss,maja.”constructivism and identity:A dangerous liaison” European journal of international relations,2001,n7