دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری juمدیرمسئول سید ابراهیم رئیسی juسردبیر سید هاشم حسینی بوشهری juدبیر تحریریه محمدعلی لیالی juهیات تحریریه صادق آملی لاریجانی محسن اراکی سیدهاشم حسینی بوشهری عسگر دیرباز سیدابراهیم رئیسی محسن قمی عباس کعبی محمدعلی لیالی " />

واکاوی ادله الزام اجرای قوانین و ارزش‌هاى دینى توسط حکومت اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی موسسه آموزش عالی پارسا

2 استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه مازندران

چکیده

بحث از الزام حکومت به اجرای قوانین و ارزش‎های دینی و عیارسنجی شرایط و مبانی آن می‎تواند از مباحث مهم فقه سیاسی شمرده شود. هدف این مقاله تحلیل سه محور، ارتباط حق دخالت حکومت اسلامی در اجرای قوانین و ارزش‌هاى دینى با رضایت اکثریت مردم از اجرای قوانین اسلامی. شرایط الزام حکومت به اجرای احکامی که برای آنها در دین کیفر مقرر نشده است. تبیین مبانی الزام حکومت اسلامی به اجرای احکام دینی که برای آنها در دین کیفر مقرر نشده است.
یافته‌های نگارندگان، به قرار ذیل‌اند: با توجه به الهی‎بودن مشروعیت حکومت و نیز با در نظر گرفتن سیره پیامبر اکرم و ائمه معصومین: و متشرعان از زمان پیامبر9 تا امروز، اجرای احکام دینی؛ اعم از احکامی که برای آنها در دین کیفر مقرر شده و احکامی که برای آنها در دین کیفر مقرر نشده، منوط به رضایت اکثریت مردم از اجرای قوانین اسلامی نمی‎باشد.
شرایط متیقن الزام حکومت در احکامی که برای آنها در دین کیفر مقرر نشده است، عبارتند از شخصی‎نبودن احکام، مفسده اجتماعی داشتن عمل، ملازم‎نبودن الزام با ضرر شخصی به افراد، مطابق‎بودن الزام با مصلحت دینی و مطابقت الزام با سیره عقلا.
مبانی الزام حکومت اسلامی به اجرای احکام دینی که برای آنها در دین کیفر مقرر نشده است، عبارتند از نسبت حکومت با حفظ شعائر و اهانت به مقدسات، امر به معروف و نهی از منکر و نسبت آن با حکومت اسلامی، اهداف و وظایف کلی حکومت اسلامی، مسؤولیت اجرای حدود و تعزیرات، مسؤولیت حکومت اسلامی از باب امور حسبه و احتساب و اطلاقات ادله احکام اجتماعی.

کلیدواژه‌ها


1.قرآن کریم.
2.نهج البلاغه.
3.ابراهیم زاده، عبدالله، حاکمیت دینى، تهران: انتشارات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، 1377.
4.ابن‌أبی‌جمهور، محمد‌بن‌زین الدین، عوالی‌اللئالی، ج3، قم: دار سیدالشهداء، 1405ق.
5.ابن‌ادریس، محمد‌بن‌احمد، السرائر، ج3، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1410ق.
6.ایازی، سید محمد علی، اجرای شریعت در حکومت دینی، تهران: مرکز بازشناسی اسلام و ایران، 1380.
7.افتخاری، اصغر، «تبارشناسی قاعده مصلحت در فقه سیاسی شیعه»، فصلنامه سیاست متعالیه، ش1، 1392. 
8.امام خمینى، سید روح الله، صحیفه امام، ج17، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی;، 1389.
9.-----------------، ولایت فقیه، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى;، 1423ق.
10.تبریزى، جوادبن‌على، صراط‌النجاة، ج9، قم: دار الصدیقة الشهیدة، 1427ق.
11.جزائرى، عبدالله‌بن‌نور الدین، التحفةالسنیة فی شرح النخبة المحسنیة، تهران: محقق کتاب، بی‎تا.
12.حلّی، جعفر‌بن‌حسن، شرایع الاسلام، ج4، تهران: دانشگاه تهران، 1368.
13.حلبی، ابى‌صلاح، الکافى فى الفقه، اصفهان: مکتبة الامام امیرالمؤمنین7، 1403ق.
14.حر عاملی، محمد‌بن‌الحسن، وسائل الشیعة، ج8، 21، 22و28، قم: مؤسسة آل البیت7، 1409ق.
15.خوانسارى، سید احمد‌بن‌یوسف، جامع المدارک، ج3، قم: مؤسسه اسماعیلیان، 1405ق.
16.خویى، سید ابو القاسم، منهاج الصالحین، ج1، قم: نشر مدینة العلم، 1410ق.
17.سبحانى، جعفر، مبانى حکومت اسلامى، اصفهان: کتابخانه امیرالمؤمنین، 1362.
18.سروش، عبدالکریم، «حکومت دموکراتیک دینی»، کیان، ش11، 1372.
19.شبیری زنجانى، سید موسى، کتاب نکاح، ج6، قم: مؤسسه پژوهشى رأى‌پرداز، 1419ق.
20.صالحی نجف آبادی، نعمت الله، ولایت فقیه، حکومت صالحان، تهران: انتشارات امید فردا، 1380.
21.طوسی، محمد‌بن‌حسن، الاستبصار فیما اختلف من الأخبار، ج3، تهران: دار الکتب-الإسلامیة، 1390ق.
22.---------------، تهذیب‌الأحکام، تهران: دار الکتب‌الإسلامیة، 1407ق.
23.---------------، المبسوط، تهران: المکتبة المرتضویة، 1387ق.
24.طباطبایى، سید محمد حسین‏، المیزان فى تفسیر القرآن‏، ج2، قم: دفتر انتشارات اسلامى، 1417ق‏.
25.طبرسى، فضل بن حسن‏، مجمع البیان فى تفسیر القرآن، ج10، تهران: انتشارات ناصر خسرو، 1372.
26.عراقى، آقا ضیاء الدین على کزازى، قاعدة لاضرر و لاضرار، قم: دفتر تبلیغات اسلامی، 1418ق.
27.عمید زنجانی، عباسعلی، فقه سیاسی، ج1، تهران: انتشارات امیرکبیر، 1368.
28.فاضل لنکرانى، محمد، القواعد الفقهیة، قم: چاپخانه مهر، 1416ق.
29.کعبی، عباس، «تطبیق نظام حقوقى اسلام و حقوق وضعى معاصر»، مجله فقه اهل بیت:،  ش‌37، 1383.
30.کلینى، محمدبن‌یعقوب، الکافی، ج1، 4، 5و7، تهران: دار الکتب الإسلامیة، 1407ق.
31.محقق داماد، سید مصطفى، قواعد فقه، ج1، تهران: مرکز نشر علوم اسلامى، 1406ق.
32.مطهرى، مرتضى، فقه و حقوق (مجموعه آثار)، ج20، قم: بی‌نا، بی‌تا.
33.مجلسى، محمد باقر، بحار الأنوار، ج6و74، بیروت: مؤسسة الطبع و النشر، چ2، 1403ق.
34.مرعشی شوشترى، سید محمد حسن، دیدگاه‌هاى نو در حقوق، ج1، تهران: نشر میزان، 1427ق. 
35.معرفت، محمد هادى، ولایت فقیه، قم: مؤسسه فرهنگى انتشاراتى التمهید، 1377.
36.مکارم شیرازى، ناصر، استفتاءات جدید، قم: مدرسه امام على‌بن‌ابى‌طالب7، 1427ق.
37.--------------، دائرة المعارف فقه مقارن، قم: مدرسه امام على-بن‌ابى‌طالب7، 1427ق.
38.--------------، تفسیر نمونه، ج2و14، تهران: دارالکتب الاسلامیة، 1374.
39.منتظری، حسینعلى، دراسات فی ولایة الفقیه و فقه الدولة الإسلامیة، ج2، قم: نشر تفکر، 1409ق.
40.------------، حکومت دینى و حقوق انسان، قم: ارغوان دانش، 1429ق.
41.موسوی بجنوردى، سید حسن بن آقا بزرگ، القواعد الفقهیّة، ج1، قم: مؤسسۀ الهادى، 1419ق. 
42.مؤمن قمی، محمد، «پرتوى از بازتاب‌هاى فقهى سیرۀ حکومتى امام على7»، مجله فقه اهل بیت7، ش‌28، 1380.
43.نائینی، محمدحسین، فوائد الاصول، ج3، قم: جامعه مدرسین، 1376.
44.نقیب‌زاده، احمد، سیاست و حکومت در اروپا، تهران: انتشارات سمت، 1372.
45.نراقى، مولى احمدبن‌محمد مهدى، رسائل و مسائل، ج1، قم: کنگره نراقیین ملا مهدى و ملا احمد، 1422ق.