2
دانشجوی کارشناسی ارشد معارف اسلامی و حقوق عمومی دانشگاه امام صادق(ع)
چکیده
بند 9 اصل 110 قانون اساسی که مربوط به وظایف و اختیارات رهبری است، از امضای حکم ریاست جمهوری پس از انتخابات مردم توسط رهبری سخن میگوید که از مفهوم «امضا» در اصطلاح حقوقی تحت عنوان «تنفیذ» یاد میشود. اگرچه این تعبیر در قانون اساسی ذکر نشده است، اما ماده1 قانون انتخابات ریاست جمهوری، مصوب 5/4/1364 مقرر میدارد: «دوره ریاست جمهوری ایران چهار سال است و از تاریخ تنفیذ اعتبارنامه مقام رهبری آغاز میگردد». بنابراین، سؤال اصلی مقاله این است که «مبانی، ماهیت و اعتبار تنفیذ حکم رئیسجمهور توسط رهبری با تأکید بر رویکرد قانونگذار قانون اساسی چیست؟». از رهگذر بررسی پرسش مذکور با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی و با تکیه بر مبانی فقهی و نظرات حقوقی و با استناد به مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی، این نتیجه بدست میآید که علیرغم آنکه برخی قائل به تشریفاتیبودن امضای حکم ریاست جمهوری هستند، اما با توجه به اقتضائات مبانی اندیشه سیاسی شیعه در حوزه مشروعیت مناصب حکومتی، نظر صائب، دلالت بر تنفیذی و رسمیبودن امضای حکم ریاست جمهوری میکند؛ بگونهای که منصب ریاست جمهوری بدون امضای ولی فقیه فاقد وجاهت شرعی و قانونی بوده و فرد منتخب، چون بر اساس موازین شرعی مشروعیت تصرف پیدا نمیکند، رئیسجمهور نیست. به علاوه آنکه تنفیذ حکم ریاست جمهوری مقید به رعایت شرایطی است که در صورت عدم رعایت مستمر آنها موجبات سلب مشروعیت سمت ریاست جمهوری فراهم میآید.
1. ارسطا، محمد جواد، نگاهی به مبانی تحلیلی نظام جمهوری اسلامی، قم: بوستان کتاب، 1389. 2. اصلانی، فیروز، «نگاهی به مقوله تنفیذ رأی مردم و آثار آن»، پایگاه اطلاعرسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیةالله خامنهای، 1388. 3. امام خمینی، سیدروحالله، صحیفه نور، ج10، 12، 15و20، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی;، 1378. 4. ----------------، شؤون و اختیارات ولی فقیه، مترجم: جعفر کیوانی، ترجمه مبحث ولایت فقیه از کتاب البیع، تهران: انتشارات پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، 1374. 5. انوری، حسن، فرهنگ بزرگ سخن، تهران: سخن، 1386. 6. بستانی، فؤاد افرام، فرهنگ ابجدی، تهران: نشر اسلامی، 1375. 7. جمعی از پژوهشگران، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج2، قم: انتشارات موسسه دایرهالمعارف فقه، 1387. 8. جوادی آملی، عبدالله، ولایت فقیه، ولایت فقه و عدالت، قم: اسراء، 1391. 9. جواهری، محمد، تحلیل ماهیت امضای حکم رئیسجمهور، تهران: انتشارات پژوهشکده شورای نگهبان، 1392. 10. حاتمی، محمد رضا، مبانی مشروعیت حکومت در اندیشه سیاسی شیعه، تهران: انتشارات مجد، 1384. 11. حجاریان، سعید، جمهوریت و افسونزدایی از قدرت، تهران: انتشارات طرح نو، 1388. 12. درویشوند، ابوالفضل، شرح مبسوط قانون اساسی؛ شرح بند 10 اصل110 قانون اساسی، تهران: انتشارات پژوهشکده شورای نگهبان، 1394. 13. دهخدا، علی اکبر، لغتنامه دهخدا، ج1، تهران: دانشگاه تهران، 1385. 14. سروش محلاتی، محمد، «تحلیل فقهی ـ حقوقی تنفیذ»: http://www.soroosh، 1392. 15. سلیمانی، عباس، بهروزی لک، غلامرضا، «بررسی فقهی ـ حقوقی تنفیذ حکم ریاست جمهوری در حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران»، مجله علوم سیاسی دانشگاه باقرالعلوم، ش65، 1393. 16. شفیعیفر، محمد، «جایگاه ولایت فقیه در قانون اساسی»، فصلنامه حکومت اسلامی، سال چهارم، ش4، 1378. 17. صورت مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، ج2و3، تهران: اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی، 1364. 18. صورت مشروح مذاکرات مجلس شورای بازنگری قانون اساسی، ج3، تهران: اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی، 1369. 19. عمید زنجانی، عباسعلی، فقه سیاسی؛ حقوق اساسی و مبانی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، ج1، تهران: انتشارات امیر کبیر، 1391. 20. غمامی، سید محمد مهدی، حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1390. 21. فتاحی زفرقندی، علی، مردم و حکومت اسلامی، تهران: انتشارات پژوهشکده شورای نگهبان، 1394. 22. قرشی، علیاکبر، قاموس قرآن، ج7، تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1371. 23. محسنی، فرید، نجفی، مرتضی، حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران: انتشارات بینالمللی الهدی، 1388. 24. مصباح یزدی، محمدتقی، پرسشها و پاسخها، ج1، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی;، 1378. 25. معرفت، محمد هادی، «شایستگی زنان برای قضاوت و مناسب رسمی»، فصلنامه حکومت اسلامی، ش4، 1376. 26. --------------، ولایت فقیه، قم: مؤسسه فرهنگی تمهید، 1389. 27. معین، محمد، فرهنگ فارسی معین، ج1، تهران: انتشارات گنج دانش، 1388. 28. منتظری، حسینعلی، مبانی فقهی حکومت اسلامی، ترجمه محمود صلواتی و ابوالفضل شکوری، ج8، قم: مؤسسه کیهان، 1409ق. 29. مؤمن قمی، محمد، الولایة الالهیة الاسلامیة او الحکومة الاسلامیة، قم: مؤسسة النشر الاسلامی، التابعة لجماعة المدرسین، 1391. 30. مهرپور، حسین، مختصر حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران: نشر دادگستر، 1387. 31. نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام، ج21، تهران: دارالکتبالاسلامیة، 1367. 32. هادوی تهرانی، مهدی، «جایگاه تنفیذ در ساختار جمهوری اسلامی»، پایگاه اطلاعرسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیةالله خامنهای، 1388. 33. هاشمی، سید محمد، حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، ج2، تهران: میزان، 1387. 34. هدایتنیا، فرجالله، «چرایی و چیستی حکم تنفیذ ریاست جمهوری»، پایگاه اطلاعرسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیةالله خامنهای، 1392. 1هدایتنیا، فرجالله، «چرایی و چیستی حکم تنفیذ ریاست جمهوری»، پایگاه اطلاعرسانی دفتر
غمامی, سید محمد مهدی, & کدخدا مرادی, کمال. (1397). تحلیل فقهی و حقوقی مبانی، ماهیت و اعتبار تنفیذ حکم رئیسجمهور با تأکید بر رویکرد قانونگذار اساسی. فصلنامه علمی - پژوهشی حکومت اسلامی, 23(2), 5-32.
MLA
سید محمد مهدی غمامی; کمال کدخدا مرادی. "تحلیل فقهی و حقوقی مبانی، ماهیت و اعتبار تنفیذ حکم رئیسجمهور با تأکید بر رویکرد قانونگذار اساسی". فصلنامه علمی - پژوهشی حکومت اسلامی, 23, 2, 1397, 5-32.
HARVARD
غمامی, سید محمد مهدی, کدخدا مرادی, کمال. (1397). 'تحلیل فقهی و حقوقی مبانی، ماهیت و اعتبار تنفیذ حکم رئیسجمهور با تأکید بر رویکرد قانونگذار اساسی', فصلنامه علمی - پژوهشی حکومت اسلامی, 23(2), pp. 5-32.
VANCOUVER
غمامی, سید محمد مهدی, کدخدا مرادی, کمال. تحلیل فقهی و حقوقی مبانی، ماهیت و اعتبار تنفیذ حکم رئیسجمهور با تأکید بر رویکرد قانونگذار اساسی. فصلنامه علمی - پژوهشی حکومت اسلامی, 1397; 23(2): 5-32.