دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری juمدیرمسئول سید ابراهیم رئیسی juسردبیر سید هاشم حسینی بوشهری juدبیر تحریریه محمدعلی لیالی juهیات تحریریه صادق آملی لاریجانی محسن اراکی سیدهاشم حسینی بوشهری عسگر دیرباز سیدابراهیم رئیسی محسن قمی عباس کعبی محمدعلی لیالی " />

ماهیت و کارکرد محبّت در فلسفه سیاسی اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار جامعه المصطفی

2 استاد سطوح عالی حوزه علمیه قم و دانشجوی دکتری مطالعات منطقه ای دانشگاه تهران

چکیده

وجه به «محبت» بمثابه یک مؤلفه سیاسی ـ اجتماعی را میتوان یکی از نوآوریها و ابداعات علمی در حوزه فلسفه سیاسی مسلمانان عنوان نمود که بگونهای انکارناشدنی با مبانی و ارزشهای دینی ایشان پیوند خورده است.
در این میان، موضوعات بسیار زیادی در حوزه محبّت صورت گرفته است که دو مسأله ماهیت محبّت و کارکردهای سیاسی ـ اجتماعی آن در مدینه آرمانی مورد نظر ایشان از اهمیت ویژه‎ای برخوردارند.
سه اصل حرکت حبّی (ابتنای نظام خلقت بر محبّت)، سریان حبّی (جریان مؤلفه محبّت در نظام آفرینش) و در نهایت تألیف حبّی (ساخت اجتماع بشری بر پایه محبّت)، مهمترین نظریات فیلسوفان سیاسی مسلمان در خصوص ماهیت محبّت بشمار می‎آید.
مهمترین کارکردهای سیاسی ـ اجتماعی محبّت در مدینه فاضله مورد نظر متفکران حوزه فلسفه سیاسی در اسلام را می‎توان در مواردی همچون کمال‎بخشی و سعادت‎آفرینی به جامعه انسانی، پذیرش لباس جایگزینی به‎جای اصل عدالت در مناسبات جامعه انسانی، نقش‎آفرینی بمثابه محور مناسبات میان حاکمان و حکومت‎شوندگان و در نهایت، امکان بهره‎گیری از آن به‎عنوان مصدر و منبع الزام و فراتر از آن، التزام سیاسی، مورد بحث و بررسی قرار داد.

کلیدواژه‌ها


     1.     نهج البلاغه.

     2.     آملی، شمس الدین، محمد بن محمود، نفائس الفنون فی عرائس العیون، تحقیق ابوالحسن شعرانی، ج2، تهران: نشر اسلامیه، 1381.

     3.     ابن عربی، محی الدین محمدبن علی، الحب و المحبة الالهیة، جمع و تألیف محمود محمود الغراب، دمشق: الکاتب العربی، الطبعة الثانیة، 1412ق.

     4.     ------------------------، فصوص الحکم، تصحیح ابوالعلاء عفیفی، بیروت: دارالکتاب العربی، 1400ق.

     5.     ابن مسکویه رازی، تهذیب الاخلاق و تطهیر الأعراق، ترجمه علی اصغر حلبی، تهران: اساطیر، 1381.

     6.     افلاطون، جمهور، ترجمه فؤاد روحانی، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چ11، 1386.

     7.     دوانی، محمدبن اسعد، اخلاق جلالی، ترجمه و تصحیح عبدالله مسعودی آرانی، تهران: اطلاعات، 1391.

     8.     سهروردی، یحیی‌بن‌حبش، مجموعه مصنفات شیخ اشراق (شهاب‌الدین یحیی سهروردی)، به کوشش سیدحسین نصر، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1380.

     9.     شیرازی (صدرالدین)، محمد بن ابراهیم، کسر اصنام الجاهلیة، تصحیح محسن جهانگیری، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا، 1381.

     10.     طوسی، نصیر الدین محمد بن محمد بن حسن، اوصاف الاشراف، به اهتمام سید مهدی شمس الدین، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات، 1373.

     11.     --------------------------------، اخلاق ناصری، تهران: انتشارات خوارزمی، 1356.

     12.     عراقی، شیخ فخر الدین، ابراهیم بن بزرگمهر، لمعات، مقدمه و تصحیح محمد خواجوی، تهران: انتشارات مولی، 1363.

     13.     فارابی، ابونصر محمد، رسالة فی أعضاء الحیوان، تحقیق دکتر عبدالرحمن بدوی، بیروت: دارالاندلس، بی تا.

     14.     --------------، فصول منتزعة، حقَّقَه و قدَّم له و علَّق علیه، الدکتور فوزی مِتری نجار، تهران: ‌مکتبة الزهراء، چ2، 1364.

     15.     --------------، آراء أهل المدینة الفاضلة و مضاداتها، بیروت: دارمکتبة الهلال، 1374.

     16.     --------------، کتاب السیاسة المدنیة، بیروت: دارمکتبة الهلال، 1996م.

     17.     کشفی، جعفر بن ابی اسحاق، تحفة الملوک (گفتارهایی درباره حکمت سیاسی)، ج2، قم: بوستان کتاب، 1381.

     18.     کلینی، محمدبن یعقوب، الکافی، ج1، تهران: دار الکتب الاسلامیة، چ5، 1363.

     19.     Soble, Alan, Eros, agape, and philia : readings in the philosophy of Love, New York, N.Y. : Paragon House, 1989.