دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری juمدیرمسئول سید ابراهیم رئیسی juسردبیر سید هاشم حسینی بوشهری juدبیر تحریریه محمدعلی لیالی juهیات تحریریه صادق آملی لاریجانی محسن اراکی سیدهاشم حسینی بوشهری عسگر دیرباز سیدابراهیم رئیسی محسن قمی عباس کعبی محمدعلی لیالی " />

بررسی مبانی مرجع امنیت سیاسی در نظام امنیتی اسلام بر اساس روی کرد دولت محور

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته حوزه علمیه و دانشجوی دکتری علوم سیاسی دانشگاه باقر العلوم

2 عضو هیات علمی گروه مطالعات سیاسی دانشگاه باقرالعلوم(ع)، قم، جمهوری اسلامی ایران

3 عضو هیات علمی گروه مطالعات سیاسی دانشگاه باقرالعلوم(ع)

چکیده

مهم ترین موضوع محوری که قوام‎دهنده به دیگر موضوعات در مطالعات امنیتی است، مرجع امنیت می‎باشد. هر یک از مکاتب امنیتی با توجه به نظام فرهنگی و ارزشی خود، بر موضوعی به ‎عنوان مرجع امنیت تأکید می‎کنند. در این بین، امنیت سیاسی یکی از مهم‌ترین ابعاد امنیت می‎باشد که پژوهش‎هایی توسط اندیشمندان اسلامی در جهت بررسی مرجع آن مبتنی بر دو روی‎کرد فردمحور و دولت‎محور صورت گرفته است. این مقاله نیز در راستای تکمیل تحقیقات مذکور در صدد است تا بر اساس روی‎کرد دولت‎محور، مبانی قرآنی و روایی مرجع امنیت سیاسی را در نظام امنیتی اسلام تبیین نماید. برای دست‌یابی به این هدف، با استفاده از روش تحلیلی ـ استنباطی و در چارچوب نظریۀ امنیت سیاسی بوزان، گزاره‎های قرآنی و روایی ناظر بر نمودهای سه‏گانه امنیت سیاسی استخراج گردید. یافته‎های این مقاله مبتنی بر مؤلفه‎های روی‎کرد دولت‎محور در امنیت سیاسی نشان می‎دهد که در قرآن کریم و روایات اسلامی گزاره‎هایی وجود دارد که به ‌صورت ایجابی و سلبی قواعدی را مطرح می‎کند که بر تقویت نمودهای سه‎گانۀ دولت اسلامی به‎ عنوان مرجع امنیت سیاسی؛ یعنی ایدئولوژی اسلامی، نهادهای حکومتی اسلامی، دارالاسلام و نیز دفع و رفع هرگونه تهدید از آن‌ها دلالت دارد. 

کلیدواژه‌ها


1.    قرآن کریم.
2.    نهج البلاغه.
3.    آل سیدغفور، سیدسجاد، «گزاره‎های قرآنی مرجع امنیت سیاسی افراد»، فصلنامه سیاست متعالیه، سال هشتم، ش29 ، تابستان1399.
4.    ابن أبی جمهور، محمد بن زین الدین،‏ عوالی اللئالی العزیزیة فی الأحادیث الدینیة، ج1، قم: دار سید الشهداء للنشر، 1405ق.
5.    ابن اثیر، عز الدین، على، أسد الغابة فى معرفة الصحابة، ج2، بیروت: دار الفکر، 1409ق.
6.    ابن بابویه، محمد بن على،‏ کمال الدین و تمام النعمة، ج1، تهران: اسلامی، 1395ق.
7.    ابن بابویه، محمد بن على‏، من لا یحضره الفقیه‏، ج2، قم: دفتر انتشارات اسلامى‏، 1413ق.
8.    ابن بابویه، محمد بن علی، الخصال، تحقیق علی‎اکبر غفاری، ج1، قم: جامعه مدرسین، 1362.
9.    ابن طاووس، على بن موسى،‏ لهوف‏، ترجمه حسن‏ میر ابوطالبى، قم: دلیل ما، 1380.
10.    ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج1، بیروت: دار صادر، 1414ق.
11.    افتخاری، اصغر، امنیت، تهران: دانشگاه امام صادق7، 1391.
12.    انوری، حسن و هم‌کاران، فرهنگ بزرگ سخن، ج1، تهران: سخن، 1382.
13.    برقى، احمد بن محمد بن خالال، محاسن، ج1، قم: دار الکتب الإسلامیة، 1371ق.
14.    بوزان، باری، مردم، دولت‎ها و هراس، ترجمۀ پژوهشکدۀ مطالعات راهبردی، تهران: پژوهشکدۀ مطالعات راهبردی، 1389.
15.    بوزان، باری، مردم، دولت‎ها و هراس، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی، 1378.
16.    بوزان، باری، ویور، الی و دوویلد، پاپ، چارچوبی تازه برای تحلیل امنیت، ترجمۀ علیرضا طیب، تهران: پژوهشکدۀ مطالعات راهبردی، 1386.
17.    بیانات مقام معظم رهبری، پایگاه اطلاع‎رسانی آیة‏الله خامنه‎ای، دسترسی در:Khamenei.ir .
18.    پاینده، ابوالقاسم، نهج‎الفصاحة، تهران: دنیای دانش، 1382.
19.    پورحسین، مهدی، بغی و تمرد در حکومت اسلامی، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، 1391.
20.    پورسعید، فرزاد، «مرجع امنیت در کنش گفتاری امام خمینی;»، مجموعه مقالات امام خمینی; و بنیان‎های نظری امنیت در جمهوری اسلامی ایران، تهران: پژوهشکدۀ مطالعات راهبردی، 1390.
21.    تمیمى‎آمدى، عبد الواحد بن محمد، تصنیف غررالحکم و دررالکلم‏، قم: دفتر تبلیغات، 1366.
22.    تمیمی ‎آمدی، عبدالواحد بن محمد، غررالحکم و دررالکلم، تصحیح سیدمهدی رجایی، قم: دارالکتاب الاسلامی، 1410ق.
23.    جهان‎بزرگی، احمد، امنیت در نظام سیاسی اسلام(اصول و مؤلفه‎ها)، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی، 1388.
24.    جوهری، اسماعیل بن حماد، معجم‎الصحاح، بیروت: دارالمعرفة، 1429ق.
25.    حاج‎زاده، هادی، کرمی، حامد و یغمایی، حمیدرضا، «جایگاه امنیت نظام سیاسی در فقه امامیه با تاکید بر مرجع امنیت»، فصلنامه تحقیقات بنیادین علوم انسانی، سال دوم، ش4، پاییز1395.
26.    حر عاملى، محمد بن حسن،‏ وسائل الشیعة، ج16و17، قم: مؤسسة آل البیت:، 1409ق‏.
27.    حییم، سلیمان، فرهنگ معاصر انگلیسی ـ فارسی، ج2، تهران: فرهنگ معاصر، 1378.
28.    خامنه‎ای، سیدعلی، رسالۀ اجوبةالاستفتائات(ترجمۀ فارسی)، تهران: امیرکبیر، شرکت چاپ و نشر بین‎الملل، 1383.
29.    داوری ‏اردکانی، رضا و شاکری، سیدرضا، «امنیت سیاسی در اندیشة امام خمینی;»، دانش سیاسی، سال پنجم، ش1، بهار و تابستان، 1388.
30.    دهخدا، علی اکبر، لغت نامه دهخدا، ج4، تهران: دانشگاه تهران، 1372.
31.    رحمت‎اللهی، حسین و دیگران، «امنیت سیاسی افراد و مرجع آن در فقه امامیه»، فصلنامه حقوق اسلامی، سال دوازدهم، ش44، بهار1394.
32.    سبحانی، جعفر، آشنایی با عقاید وهابیان : تاریخچه پیدایش این گروه با تجزیه و تحلیل کامل از عقاید آنان، مشهد مقدس: آستان قدس رضوی7، 1395.
33.    شریعتی، روح الله، قواعد فقه سیاسی، قم: پژوهشگاه علوم فرهنگ اسلامی، 1393.
34.    طبرسی، احمد بن علی، الإحتجاج على أهل اللجاج‏، ج2، مشهد مقدس: نشر مرتضى، 1403ق.
35.    طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، تحقیق سیداحمد حسینی، ج1، تهران: کتابفروشی مرتضوی، 1375.
36.    طوسى، ابوجعفر محمد بن الحسن‏، تهذیب الأحکام، ج6، تهران: دار الکتب الإسلامیة، 1407ق.
37.    طوسی، ابوجعفر محمد بن الحسن، النهایة، بیروت: دارالکتاب العربی، 1400ق.
38.    عبدالله‌خانی، علی، نظریه‌های امنیت، تهران: مؤسسه ابرار معاصر، 1383.
39.    عمید، حسن، فرهنگ فارسی عمید، ج1، تهران: امیرکبیر، 1377.
40.    فراهیدی، خلیل بن ‎احمد، ترتیب کتاب العین، ج1، قم: انتشارات اسوه، 1414ق.
41.    قرائتی، محسن، تفسیر نور، ج1، تهران: مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن، 1387.
42.    قرشی ‎بنایی، علی اکبر، قاموس قرآن‏، ج4، تهران: دار الکتب الاسلامیة، 1412ق.
43.    کبیر مدنى، سیدعلیخان بن احمد، ریاض السالکین فی شرح صحیفة سیّد الساجدین‏، ج4، قم: دفتر انتشارات اسلامى، 1409ق.
44.    کافی، مجید، «هدفمندی و آرمان‎گرایی در سبک زندگی اسلامی»، پژوهش‎نامۀ سبک زندگی، سال سوم، ش5، پاییز و زمستان 1396.
45.    کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج5و7، تهران: دار الکتب الإسلامیة، 1407ق.
46.    لک‎زایی، نجف، «امنیت متعالیه»، فصلنامۀ سیاست متعالیه، سال دوم، ش5، تابستان 1393.
47.    لک‎زایی، نجف، «مکتب امنیتی متعالیه با نگاهی به اندیشۀ امام خمینی;»، فصلنامۀ آفاق امنیت، سال هشتم، ش26، 1394.
48.    لیثی ‎واسطی، على بن محمد، عیون الحکم و المواعظ، قم: دار الحدیث، 1376.
49.    ماندل، رابرت، چهرۀ متغیر امنیت ملی، ترجمۀ پژوهشکدۀ مطالعات راهبردی، تهران: پژوهشکدۀ مطالعات راهبردی، 1377.
50.    مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج23، 28و75، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، 1403ق.
51.    مجلسی، محمدتقی، روضةالمتقین فی شرح من لایحضره الفقیه، تصحیح حسین موسوی کرمانی و علی‎پناه اشتهاردی، ج2و5، قم: مؤسسه فرهنگی اسلامی کوشانپور، 1406ق.
52.    معین، محمد، فرهنگ فارسی، ج1، تهران، امیرکبیر، 1360.
53.    مفید، محمد بن ‌محمد، الامالی، قم: کنگره شیخ مفید، 1413ق.
54.    مکارم شیرازى، ناصر، تفسیر نمونه، ج2، 3، 4، 7، 17و19، تهران: دار الکتب الاسلامیة، 1374.
55.    نباتیان، محمداسماعیل، «مبانی فقهی نظام جمهوری اسلامی؛ امنیت سیاسی نظام اسلامی از منظر فقه شیعه»، فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی، سال سیزدهم، ش47، زمستان 1395.
56.    نورى، حسین بن محمدتقى‏، مستدرک‎الوسائل و مستنبط‎المسائل‏، ج3، قم: مؤسسة آل‎البیت:، 1408ق.
57.    واردی، سیدتقی، «علل و عوامل صلح امام حسن مجتبى7»، نشریه پاسدار اسلام، ش298، 1385، دسترسی در: http://ensani.ir/fa/article/138876/.
58.    ویلیامز، پل‎دی، درآمدی بر بررسی‌های امنیت، ترجمه علیرضا طیّب، تهران: امیرکبیر، 1390.
59.    Wolfers, Arnold, "National Security as an Ambiguous Symbol", Political Science Quarterly, Vol. 67, No. 134, December, 1952.