بلایای طبیعی و برخی بیماریهای واگیردار، قدمتی به پهنای تاریخ بشر دارد. مقابله با برخی حوادث اجتماعی و علاج آن؛ مانند سیل، زلزله و بیماریهای همهگیر نظیر کرونا، تنها از عهده افراد بر نمیآید و نیازمند تصمیمات کلان و امکانات گسترده است که در اختیار افراد نیست و باید از اختیارات حکومتی و ابزارهای در اختیار آن بهره برد. اما آیا حکومت در این شرایط، وظایف و مسؤولیتهایی را بر عهده دارد، یا فقه هیچ مسؤولیتی را متوجه حکومت نکرده است؟ بر اساس طایفهای از روایات، اهتمام به امور مسلمین و دفع ضرورت از آنها بر همگان از جمله حکومت لازم و واجب است. همان گونه که برخی از فقها تصریح کردهاند، با توجه به قرائنی، به نظر میرسد امور عام مسلمین مراد روایات است و با توجه به اینکه در حوادث اجتماعی بیش از هر زمان دیگری مسلمین نیاز به کمکرسانی دارند، این امر جز از حکومت ساخته نیست. همچنین با توجه به این که اقدامات دولت جزء مصالح قطعی جامعه به شمار میرود، بر طبق عنصر مصلحت در فقه، وظایف و اختیاراتی بر عهده حکومت است.
1. قرآن کریم. 2. نهج البلاغه. 3. ابن ابی جمهور، محمد بن زین الدین، عوالی اللئالی العزیزیة فی الأحادیث الدینیة، ج1، قم: مؤسسه سیدالشهداء، 1403ق. 4. ابن کثیر، اسماعیل بن عمرو، تفسیر القرآن العظیم، ج7، بیروت: دارالکتب العلمیة، 1419ق. 5. امام خمینی، سیدروحالله، المکاسب المحرمة، ج1، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی;، 1415ق. 6. امام خمینی، سیدروحالله، تحریرالوسیلة، ج1و2، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی;، بی تا. 7. تبریزی، میرزاجواد، ارشاد الطالب الی التعلیق علی المکاسب، ج3، قم: انتشارات مهر، 1399ق. 8. تبریزی، میرزاجواد، اسس الحدود و التعزیرات، قم: دفتر آیةالله میرزاجواد تبریزی، 1417ق. 9. تبریزی، میرزاجواد، صراط النجاة، ج10، قم: دار الصدیقة الشهیدة، 1427ق. 10. جزری، ابن اثیر، النهایة فی غریب الحدیث و الاثر، قم: اسماعیلیان، بی تا. 11. حر عاملی، محمد بن الحسن، وسائل الشیعة، ج16، قم: مؤسسه آل البیت:، 1416ق. 12. حلبی، حمزة بن علی، الغنیة النزوع إلی علمی الأصول و الفروع، قم: مؤسسه تحقیقات و نشر معارف اهل بیت:، بی تا. 13. حلبی، ابو الصلاح تقی بن نجم، الکافی فی الفقه، اصفهان: بی نا، 1403ق. 14. حلی، ابوالقاسم جعفر بن محمد، شرایع الاسلام، ج2، قم: مؤسسه اسماعیلیان، 1408ق. 15. سلار، حمزة بن عبدالعزیز، المراسم، قم: منشورات الحرمین، 1404ق. 16. شهید ثانی، زین الدین بن علی، المسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، ج1، قم: مؤسسة المعارف الاسلامیة، 1413ق. 17. شیخ انصاری، مرتضی، کتاب المکاسب، قم: کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری;، 1415ق. 18. شیخ صدوق، محمد بن علی بن بابویه، المقنع، قم: مؤسسه امام هادی7، 1415ق. 19. شیخ صدوق، محمد بن علی بن بابویه، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ج1، قم: دارالشریف الرضی للنشر، 1406ق. 20. شیخ صدوق، محمد بن علی بن بابویه، علل الشرائع، ج2، قم: کتابفروشی داوری، 1386ق. 21. شیخ صدوق، محمد بن علی بن بابویه، عیون اخبار الرضا7، ج2، تهران: جهان، 1378ق. 22. شیخ صدوق، محمد بن علی بن بابویه، کمال الدین و تمام النعمة، ج2، تهران: دارالکتب الاسلامیة، چ2، 1377. 23. شیخ مفید، محمّد بن محمد بن النعمان، المقنعة، قم: کنگره جهانی هزاره شیخ مفید;، 1413ق(الف). 24. طرابلسی، ابن براج قاضی، المهذب، ج1، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1406ق. 25. طوسی، محمد بن حسن، الجمل و العقود فی العبادات، مشهد مقدس: مؤسسه نشر دانشگاه مشهد، 1387ق(الف). 26. طوسی، محمد بن حسن، المبسوط فی فقه الامامیة، تهران: المکتبة المرتضویة الإحیاء الآثار الجعفریة، چ3، 1387ق(ب). 27. طوسی، محمد بن حسن، النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی، بیروت: دارالکتاب العربی، چ2، 1400ق. 28. طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الاحکام، ج6، تهران: دارالکتب الاسلامیة، چ4، 1407ق. 29. قدیری، محمد حسن (مقرر)، کتاب البیع، ج2، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی;، 1421ق. 30. کراجکی، محمد بن علی، التعجب من اغلاط العامة فی مسألة الإمامة، قم: دارالغدیر، 1421ق. 31. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج2، تهران: دارالکتب الاسلامیة، چ4، 1407ق. 32. گلپایگانی، سید محمدرضا، مجمع المسائل، ج1، قم: دار القرآن الکریم، چ2، 1409ق. 33. مازندرانی، محمدصالح، شرح الکافی، ج9، تهران: المکتبة الاسلامیة للنشر و التوزیع، 1387ق. 34. مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج31، 33و71، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، بی تا. 35. مجلسی، محمدباقر، مرآة العقول فی شرح اخبار آل الرسول، ج9، تهران: دارالکتب الاسلامیة، چ2، 1404ق. 36. نجفی، محمد حسن، جواهرالکلام، ج22، 28و38، بیروت: دار احیاء التراث العربی، چ7، 1404ق. 37. نعمانی، محمد بن ابراهیم، الغیبة، تهران: صدوق، 1397ق.