دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری juمدیرمسئول سید ابراهیم رئیسی juسردبیر سید هاشم حسینی بوشهری juدبیر تحریریه محمدعلی لیالی juهیات تحریریه صادق آملی لاریجانی محسن اراکی سیدهاشم حسینی بوشهری عسگر دیرباز سیدابراهیم رئیسی محسن قمی عباس کعبی محمدعلی لیالی " />

مشروعیت هم‎کاری فقها با حکومت های عرفی در حوزه مرافعات قضایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیأت علمی جامعه المصطفی العالمیه

2 دانش آموخته سطح 4 المصطفی، رشته فقه قضایی

3 دانشگاه یزد،یزد،ایران

چکیده

یکی از مسائلی که از گذشته تا به حال، همواره محل بحث فقها بوده بحث هم‎کاری با سلاطین جائر و قبول تصدی مناصب حکومتی است. پژوهش حاضر که به روش تحلیلی و توصیفی سامان یافته در صدد پاسخ به این پرسش اصلی است که با توجه به جایگاه حساس قضا و موقعیت استثنایی فقیه که از منظر امامیه به عنوان نماینده شریعت در عصر غیبت تلقی شده هم‎کاری قضایی فقیه با حکومت های عرفی چه حکمی دارد؟ فرضیه یا پاسخ نخستین به این پرسش آن است که بنا به حکم اولی شرعی، هرگونه هم‎کاری با حاکم جور در حکومت های عرفی حرام است. این حکم با استناد به ادله ای چند به اثبات می رسد. با این حال، در مواردی به خاطر بروز عناوین ثانویه و به تبع، به موجب حکم ثانوی، هم‎کاری با این نوع حکومت ها از جمله پذیرش منصب قضا مجاز و چه بسا واجب می شود. بدیهی است که این تجویز تحت ضابطه حکم ثانوی و مقید به قیودی خاص است.

کلیدواژه‌ها


1. قرآن کریم.
2. آریانپور کاشانی، منوچهر، فرهنگ انگلیسی به فارسی، تهران: انتشارات جهان رایانه، چ12، 1387.
3. آشوری، داریوش، دانشنامه سیاسی، تهران: نشر مروارید، چ24، 1394.
4. ابن شعبه، حسن بن علی، تحف العقول عن آل الرسول، ترجمه صادق حسن‎زاده، قم: نشر آل علی7، 1382.
5. افندی اصفهانی، میرزا عبدالله، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، مشهد مقدس: انتشارات آستان قدس رضوی7، چ3، 1389.
6. امام خمینی، سید روح الله، تحریر الوسیلة، ج1، قم: جامعه مدرسین، مؤسسة النشر الاسلامی، چ19، 1383.
7. امام خمینی، سید روح الله، صحیفه نور، ج8 ، تهران: مؤسسه نشر و آثار امام خمینی;، چ57، 1379.
8. امام خمینی، سید روح الله، مکاسب محرمه، ج2، قم: اسماعیلیان، 1410ق.
9. امین، سید محسن، اعیان الشیعة، ج1، بیروت: دار التعارف للمطبوعات، 1406ق.
10. انصاری، شیخ مرتضی، مکاسب محرمه، ج1و2، قم: کنگره بزرگداشت شیخ اعظم انصاری، 1415ق.
11. ایروانی، علی، حاشیه مکاسب، ج1، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1406ق.
12. ایزدهی، سجاد، حکومت دینی چرا، مشهد مقدس: انتشارات آستان قدس رضوی7، 1393.
13. برجی، یعقوب علی، ولایت فقیه در اندیشه فقیهان، تهران: انتشارات سمت، 1385.
14. جعفریان، رسول، صفویه در عرصه دین، فرهنگ و سیاست، ج1، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1379.
15. حر عاملی، محمد بن حسن، وسایل الشیعة، ج17، قم: مؤسسه آل البیت:، 1409ق.
16. حسینی زاده، سید محمد علی، اندیشه سیاسی محقق کرکی، قم: بوستان کتاب، 1380.
17. حلی، جعفر بن حسن، شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، ج2، تهران: انتشارات استقلال، چ2، 1403ق.
18. خسروپناه، عبدالحسین، «مشروعیت حکومت ولایی»، فصلنامه کتاب نقد، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، ش7، مهر 1388.
19. خویی، سید ابوالقاسم، مصباح الفقاهة، مقرر، شیخ محمد علی توحیدی، ج1، قم: انتشارات انصاریان، 1417ق.
20. خویی، سید ابوالقاسم، معجم الرجال الحدیث، ج19، قم: منشورات مدینة العلم، چ3، 1403ق.
21. روحانی، سیدمحمدصادق، فقه الصادق7، ج14، قم: دار الکتاب مدرسه امام صادق7، 1412ق.
22. سیوطی، جلال الدین، تاریخ الخلفا، تحقیق صالح ابراهیم، بیروت: دار صادر، 1417ق.
23. شهید اول، محمد بن مکی، الدروس الشرعیة فی فقه الامامیة، ج2، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین، چ2، 1417ق.
24. صدوق، علی بن الحسین بن بابویه قمی، الخصال، ج2، قم: انتشارات جامعه مدرسین، 1403ق.
25. صدوق، علی بن الحسین بن بابویه قمی، علل الشرایع، ج2، قم: نشر داوری، 1386.
26. طباطبایی، سید علی، ریاض المسائل فی تحقیق الحکام، ج1، قم: مؤسسه آل البیت:، چ3، 1404ق.
27. طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج5و11، بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، چ3، 1393ق.
28. طباطبایی فر، سیدمحسن، «فقها و حکومت‎های جور»، فصلنامه علوم سیاسی، سال هفتم، ش25، بهار1383.
29. طباطبایی یزدی، محمد کاظم، حاشیه مکاسب، ج1، قم: اسماعیلیان، چ3، 1421ق.
30. طوسی، ابو جعفر محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القران، ج6، بیروت: دار احیاء التراث العربی، بی تا.
31. طوسی، ابو جعفر محمد بن حسن، النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی، بیروت: دارالکتب العربی، 1400ق.
32. طوسی، ابو جعفر محمد بن حسن، تهذیب الاحکام، ج6، تهران: دارالکتب الاسلامیة، چ4، 1407ق.
33. عالم، عبدالرحمان، بنیادهای علم سیاست، تهران: نشر نی، چ12، 1372.
34. عسکری، نجم الدین شریف، علی و الخلفا، نجف اشرف: مطبعة الاداب، 1380ق.
35. عیاشی، محمد بن مسعود، تفسیر عیاشی، مصحح، سید هاشم رسولی محلاتی، ج1، تهران: مکتبة العلمیة الاسلامیة، 1380.
36. کشی، محمد بن عبد العزیز، رجال کشی، تصحیح سید احمد حسین، بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، 1430ق.
37. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج5 و9، تهران: دارالکتب الاسلامیة، چ4، 1407ق.
38. لاری، سید عبد الحسین، التعلیقة، علی المکاسب، ج1، قم: مؤسسة المعارف الاسلامیة، 1418ق.
39. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج50، بیروت: دار احیاء التراث العربی، چ3، 1403ق.
40. محقق کرکی، علی بن الحسین عاملی، جامع المقاصد فی شرح القواعد، ج3، قم: مؤسسه آل البیت:، 1414ق.
41. محمدی، علی، شرح اصول فقه، ج1، قم: انتشارات دارالفکر، چ14، 1394.
42. مصباح یزدی، محمد تقی، نگاهى گذرا به نظریه ولایت فقیه، به قلم محمدمهدى نادرى قمى، قم: مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى;، 1396.
43. مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج14، تهران: صدرا، چ3، 1377.
44. نجاشی، ابی العباس احمد بن علی، رجال النجاشی، بیروت: الاعلمی للمطبوعات، 1431ق.
45. نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، ج22و40، تهران: دارالکتب الاسلامیة، 1362.
46. نراقی، احمد بن محمد بن مهدی، مستند الشیعة فی احکام الشریعة، ج14، قم: مؤسسه آل البیت:، 1418ق.
47. نوروزی، محمد جواد، فلسفه سیاست، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی;، چ9، 1384.
48. وینست، اندرو، نظریه‌های دولت، ترجمه دکتر حسین بشیریه، تهران: نشر نی، چ5، 1385.