دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری juمدیرمسئول سید ابراهیم رئیسی juسردبیر سید هاشم حسینی بوشهری juدبیر تحریریه محمدعلی لیالی juهیات تحریریه صادق آملی لاریجانی محسن اراکی سیدهاشم حسینی بوشهری عسگر دیرباز سیدابراهیم رئیسی محسن قمی عباس کعبی محمدعلی لیالی " />

خوانشی انتقادی از انگاره تعارض قاعده «لاضرر» با مقاومت اسلامی از نگاه قرآن کریم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

مسئول بخش معارف دائره المعارف قرآن کریم

چکیده

هزینه‌ و پیامدهای مقاومت و رویارویی در برابر نظام سلطه و استکبار جهانی از موضوعات و مسائل روز دنیای کنونی و دیدگاه‌هایی در آن مطرح است. برخی مقاومت را ضرری دانسته و «قاعده لاضرر» را حاکم بر آیاتی می‌دانند که از ضرورت مقاومت سخن گفته‌اند. از سویی، آیاتی از قرآن، ما را از پذیرش سلطه و استیلای کفار منع می‌کند و از سوی دیگر، قاعده مهم و کاربردی «لاضرر» ما را از آن‌چه برای جان و مال مسلمانان ضرر دارد، نهی کرده است. در این مقاله نسبت میان آیات یادشده بررسی شده و ضرورت مقاومت در برابر سلطه استکبار بر اساس آیات قرآن و نیز «قاعده لاضرر» اثبات شده است. بر این اساس، «قاعده لاضرر» نه تنها با آیات مقاومت تعارض و تقابل ندارد که مؤید آن‌ها نیز هست. 

کلیدواژه‌ها


1.قرآن کریم.
2.آخوند خراسانی، محمدکاظم، کفایة الاصول، تعلیق سبزواری، ج3، قم: مؤسسة النشر الاسلامی، 1430ق.
3.آیتی، محمد، تاریخ پیامبر اسلام، به کوشش گرجی، تهران: دانشگاه تهران، 1378. 
4.ابن عربی، محی‌الدین، احکام القرآن، به کوشش البجاوی، ج1، بیروت: دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.
5.ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج4، قم: ادب الحوزة، 1405ق.
6.ابن هشام، ابومحمد عبدالملک، السیرة النبویة، به کوشش محمد محی‌الدین، ج3، مصر: مکتبة محمدعلی صبیح، 1383ق.
7.الشریف الرضی، ابوالحسن محمد بن الحسین بن موسی، حقائق التأویل، با شرح کاشف الغطاء، ج5، تهران: البعثة، 1406ق.
8.امام خمینی، سیدروح‌الله، الرسائل، به کوشش تهرانی، تهران: اسماعیلیان، 1385ق.
9.انصاری، مرتضی، المکاسب، تبریز: بی‌نا، 1375ق.
10.بجنوردی، سیدمحمدحسین، القواعد الفقهیة، به کوشش مهریزی و درایتی، ج1، 3و4، قم: هادی، 1419ق.
11.پایگاه اطلاع رسانی دفتر حفظ و نشر آثار آیةالله سید علی خامنه‎ای (مدظله‌العالی) «چهار روایت از تجربۀ هزینۀ سازش»، 1396، دسترسی در: http://farsi.khamenei.ir/mobile-content?id=36754.
12.حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، ج15و17، قم: آل البیت:، 1412ق.
13.حسینی مراغی، سید عبدالفتاح، العناوین، قم: نشر اسلامی، 1417ق.
14.حفنی، عبدالمنعم، موسوعة القرآن العظیم، ج2، قاهره: مکتبة مدبولی، 2004م. 
15.حلی، حسن بن یوسف، ایضاح الفوائد، ج2، بی‌جا: المطبعة العلمیة، 1389ق.
16.حلی، محمد بن الحسن، ایضاح الفوائد، به کوشش اشتهاردی و دیگران، ج2، قم: اسماعیلیان، 1363.
17.دراز، محمدعبدالله، آئین اخلاق در قرآن، ترجمه عطایی، مشهد مقدس: آستان قدس رضوی7، 1387.
18.دروزه، محمد عزّة، التفسیر الحدیث، ج2، بیروت: دار الغرب الاسلامی، 1421ق.
19.رازی، ابوالفتوح، روض الجنان، به کوشش یاحقی و ناصح، ج2، 5و9، مشهد: آستان قدس رضوی7، 1375.
20.راغب اصفهانی، ابوالقاسم حسین بن محمد، مفردات، به کوشش صفوان داودی، دمشق: دار القلم، 1412ق.
21.رشیدرضا، محمد، تفسیر المنار، ج6، قاهره: دار المنار، 1373ق.
22.رضایی اصفهانی، محمدعلی، تفسیر قرآن مهر، ج5، قم: پژوهش‌های تفسیر و علوم قرآنی، 1387.
23.سید قطب، سیدابراهیم حسین شاذلی، فی ظلال القرآن، ج6، القاهرة: دار الشروق، 1400ق.
24.سیوطی، عبد الرحمان، الاشباه و النظائر، بی‌جا: دار الکتب العلمیة، 1419ق.
25.شهید اول، محمد بن مکی، القواعد و الفوائد، به کوشش سید عبدالهادی، ج1، قم: مکتبة المفید، 1399ق.
26.شیخ الشریعه اصفهانی، فتح الله، قاعده لاضرر، به کوشش ابوطالبی، قم: دفتر تبلیغات، 1410ق.
27.شیخ صدوق، ابوجعفر محمد بن حسین بن موسی بن بابویه، علل الشرایع، ج1، بیروت: اعلمی، 1408ق.
28.شیخ صدوق، ابوجعفر محمد بن حسین بن موسی بن بابویه، من لا یحضره الفقیه، به کوشش شمس الدین، ج4، بیروت: دار التعارف، 1411ق.
29.طباطبایی، سیدمحمد حسین، المیزان، ج20، بیروت: اعلمی، 1393ق.
30.طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج1، 5و6، بیروت: دار المعرفة، 1406ق.
31.طبری، محمد بن جریر، جامع البیان، ج10، بیروت: دار المعرفة، 1412ق.
32.طنطاوی، سید محمد، التفسیر الوسیط، ج2، قاهره: دار المعارف، 1412ق. 
33.عراقی، سیدضیاء الدین، قاعده لاضرر، به تقریر سیدخلخالی، قم: دفتر تبلیغات اسلامی، 1376.
34.عراقی، سیدضیاء الدین، قاعده لاضرر، به تقریر سیدمرتضی موسوی، قم: انتشارات اسلامی، 1418ق.
35.عسکری، ابوهلال، معجم الفروق اللغویة، قم: انتشارات اسلامی، 1412ق.
36.فراهیدی، خلیل، العین به کوشش المخزومی و السامرائی، ج7، قم: نشر هجرت، 1409ق.
37.کاشانی، فتح الله، زبدة التفاسیر، ج6، قم: المعارف الاسلامی، 1423ق.
38.کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، به کوشش علی اکبر غفاری، ج5، تهران: دار الکتب الاسلامیة، 1407ق.
39.ماتریدی، محمد، تأویلات اهل السنة، به کوشش باسلوم مجدی، ج2، بیروت: دارالکتب العلمیة، 1426ق.
40.مبارک، ابن اثیر، النهایة، به کوشش الزاوی و الطناحی، ج3، قم: اسماعیلیان، 1367.
41.مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، به کوشش سیدهاشم رسولی محلاتی، ج2، تهران: دار الکتب الاسلامیة، 1403ق.
42.مجلسی، محمدباقر، مرآة العقول، به کوشش سیدهاشم رسولی محلاتی، تهران: دار الکتب الاسلامیة، 1404ق.
43.مصطفوی، حسن، التحقیق، ج7، تهران: وزارت ارشاد، 1374.
44.مطهری، مرتضی، نظام حقوق زن در اسلام، تهران: صدرا، 1421ق.
45.مغنیه، محمدجواد، التفسیر الکاشف، ج1، بیروت: دار العلم للملایین، 1981م.
46.مکارم شیرازی و دیگران، تفسیر نمونه، ج2، 3، 4، 16، 17، 22و25، تهران: دار الکتب الاسلامیة، 1375.
47.مهائمی، علی بن احمد، تبصیر الرحمن، ج1، بیروت: عالم الکتب، 1403ق. 
48.ندوی، علی احمد، القواعد الفقهیه، بیروت: دارالقلم، 1414ق.
49.نراقی، ملااحمد، عوائد الایام، قم: الاعلام الاسلامی، 1375. 
50.نسفی، عبدالله بن احمد، مدارک التنزیل، به کوشش ابراهیم محمد، ج2، بیروت: دار القلم، 1408ق