دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری juمدیرمسئول سید ابراهیم رئیسی juسردبیر سید هاشم حسینی بوشهری juدبیر تحریریه محمدعلی لیالی juهیات تحریریه صادق آملی لاریجانی محسن اراکی سیدهاشم حسینی بوشهری عسگر دیرباز سیدابراهیم رئیسی محسن قمی عباس کعبی محمدعلی لیالی " />

معیارها و عرصه‌های مصلحت ورزی در سیاست خارجی نظام اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

رئیس پژوهشگده نظام های اسلامی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

چکیده

مصلحت به مثابه روی‎کردی پیشینی در فقه، ملاک جعل سیاست‎های کلان در سیاست خارجی نظام اسلامی قرار گرفته و به مثابه روی‎کرد پسینی، علاوه بر این‎که کاربست آن درگرو ضوابط عامی چون حفظ نظام در عرصه نظامی و انتظامی، استقلال کشور، نفی سلطه بیگانگان، هم‎گرایی در نظام بین‌الملل و دورماندن از ضرر قرار داده شده است، تدبیر امور، اولویت‎گذاری در سیاست‎ها و حل تزاحمات را عهده‎دار شده و منافع جامعه اسلامی بر محور غایات اسلامی را در عرصه‎های کلانی چون امنیت، اقتصاد و حقوق، مورد بررسی قرار داده است. بلکه با وجود کاربست مصلحت در همه نظام‎ها و مکاتب سیاسی، نظام سیاسی اسلام به‎واسطه ضوابط و ملاک‎های حاکم بر شریعت و اخلاق‎محوری، گونه مصلحت‎ورزی متفاوتی از سایر مکاتب یافته و در عرصه بین‎الملل از مصلحت‎ورزی‎های سایر نظام‎ها متمایز خواهد شد. این تحقیق درصدد است، در راستای تبیین سیاست‎های کلان نظام اسلامی در عرصه بین‎الملل، بر اساس روی‎کرد توصیفی ـ تطبیقی و استنتاجی، معیارها و عرصه‎های مصلحت‎ورزی در سیاست خارجی نظام اسلامی را مورد عنایت و بررسی قرار داده و علاوه بر استناد به مبانی فقه شیعه، امتیاز این‎گونه مصلحت‎ورزی نسبت به نظام‎های دیگر را نشان دهد. براین‎اساس، فقه شیعه قادر است بر اساس قرائت بومی (شیعی) و مبتنی بر منابع و مبانی شیعی از مصلحت و برگرفته از آموزه‎های فقه شیعه در کتاب جهاد، در سیاست خارجی دولت اسلامی، از عنصر مصلحت، به گونه مطلوب استفاده کرده و کارآمدی فقه در نظام اداره جامعه را در عرصه‎های مختلف امنیتی، حقوقی و مالی به اثبات برساند. 

کلیدواژه‌ها


1. قرآن کریم.
2. نهج البلاغه.
3. آشوری، داریوش، فرهنگ سیاسی، تهران: انتشارات مروارید، چ10، 1364.
4. ابن منظور، محمدبن‎مکرم، لسان العرب، ج3، بیروت: دار صادر، 1997م.
5. اردبیلی، احمد، مجمع الفائدة و البرهان، ج8، قم: مؤسسة النشر الاسلامى، 1411ق.
6. امام خمینى، سیدروح‌اللّه، الرسائل، قم: مؤسسة مطبوعاتی اسماعیلیان، 1368.
7. امام خمینى، سیدروح‌اللّه، المکاسب المحرمة، ج1، قم: مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، چ3، 1410ق.
8. امام خمینى، سیدروح‌اللّه، تحریرالوسیلة، ج1و2، نجف اشرف: مطبعة الآداب، چ2، 1390ق.
9. امام خمینى، سیدروح‌اللّه، صحیفه امام، ج12، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى;، 1378.
10. امام خمینى، سیدروح‌اللّه، کتاب البیع، ج2، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار خمینی;، 1421ق.
11. انصاری، شیخ مرتضی، المکاسب المحرمة، قم: کنگره بزرگداشت صدمین سالگرد شیخ انصاری، چ2، 1420ق.
12. بجنوردی، محمد حسن، القواعد الفقهیة، ج1، قم: مؤسسه اسماعیلیان، چ4، 1355.
13. بحرانی، یوسف، الحدائق الناضرة، ج18، قم: مؤسسة النشر الاسلامى، 1405ق.
14. تمیمی آمدی، غررالحکم و دررالکلم، شرح جمال الدین محمد خوانساری، ج2و6، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1366.
15. حر عاملى، محمد بن الحسن، وسائل الشیعة، ج12، 15و27، قم: مؤسسة آل-البیت: لاحیاء التراث، 1409ق.
16. حلی، ابن ادریس، السرائر، ج2، قم: مؤسسة النشر الاسلامى، 1410ق.
17. خامنه‌ای، سیدعلی، «مهادنه، ترک مخاصمه و آتش‌بس»، مجله فقه اهل بیت:(فارسی)، ش11و12، پاییز و زمستان 1376.
18. خویی، ابوالقاسم، منهاج الصالحین، ج1، قم: مدینةالعلم، 1410ق.
19. شهید ثانى، محمد بن جمال‌الدین، الروضة البهیة، ج2و3، تهران: چاپ اسلامیه، 1309ق.
20. شهید ثانى، محمد بن جمال‌الدین، مسالک الافهام، ج3، قم: بنیاد معارف اسلامی، 1416ق.
21. صدر، محمدباقر، ما وراء الفقه، ج10، بیروت: دارالاضواء للطباعة و النشر، 1420ق.
22. طباطبایى، سیدعلى، ریاض المسائل فى بیان الاحکام بالدلایل، ج8، قم: مؤسسة آل البیت:، 1404ق.
23. طوسی، ابوجعفر محمد بن الحسن، الخلاف، ج2و4، قم: مؤسسة النشر الإسلامی، 1417ق.
24. طوسی، ابوجعفر محمد بن الحسن، المبسوط فی فقه الامامیة، ج1و2، تهران: مکتبه مرتضویه، 1378ق.
25. طوسی، ابوجعفر محمد بن الحسن، النهایة فی مجرد الفقه، بیروت: دار الکتاب العربی، 1390ق.
26. عسکری، ابوهلال، الفروق اللغویة، قم: مؤسسة النشر الاسلامى، 1412ق.
27. علامه حلّی، حسن بن یوسف، تحریر الأحکام، ج1، قم: مؤسسة امام صادق7، 1420ق.
28. علامه حلّی، حسن بن یوسف، تذکرة الفقهاء، ج9، قم: مؤسسه آل البیت:، 1414ق(الف).
29. علامه حلّی، حسن بن یوسف، مختلف الشیعة، ج3، قم: مکتب الإعلام الإسلامی، 1414ق(ب).
30. غزالی، ابى‏حامد محمدبن محمد، المستصفى من علم الاصول، بیروت: دارالکتب العلمیة، 1417ق. 1996م.
31. فیاض، محمد اسحاق، محاضرات فی اصول الفقه، تقریرات المحقق الخوئی، ج4، قم: مؤسسة النشر الاسلامی، 1419ق.
32. قزوینی، ملاعلی، صیغ العقود و الإیقاعات، قم: منشورات الشکوری، 1414ق.
33. کاشف الغطاء، شیخ جعفر، کشف الغطاء عن مبهمات شریعة الغرّاء، ج1، قم: مکتب الاعلام الاسلامی، بی‎تا.
34. کاظمى، على اصغر، روابط بین‌الملل در تئورى و عمل، تهران: نشر قومش، 1372.
35. کلانتری، علی اکبر، الجزیة و أحکامها فی الفقه الإسلامی، قم: مؤسسة النشر الاسلامی، 1416ق.
36. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج1، قم: دارالکتب الاسلامیة، 1367.
37. مجلسی، محمدباقر، ملاذالأخیار فی فهم تهذیب الأخبار، ج6، قم: مکتبة آیةالله مرعشی نجفی، 1406ق.
38. محقق حلّی، نجم‌الدین جعفر بن الحسن، شرائع الاسلام، ج2، قم: مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، چ2، 1408ق.
39. محقق کرکی، علی بن الحسین‏، جامع المقاصد، ج3، قم: مؤسسه آل البیت:، 1414ق.
40. مشکینی، علی، مصطلحات الفقه، قم: انتشارات الهادى، 1377.
41. مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج6و11، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1374.
42. مفید، محمد بن محمد بن نعمان، المقنعة، ج14، قم: مؤسسة النشرالاسلامى، 1410ق.
43. مکارم شیرازی، ناصر، استفتائات جدید، قم: مدرسة الامام علی بن ابیطالب7، 1375(الف).
44. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج22، تهران: دارالکتب الاسلامیة، 1375(ب).
45. نائینی، محمد حسین، تنبیه الامة و تنزیه الملة، قم: مکتب الاعلام الاسلامی، 1422ق.
46. نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام، ج15، 21و28، تهران: دارالکتب الاسلامیة، چ3، 1367.
47. نوری، میرزا حسین، مستدرک الوسائل، ج9، بیروت: مؤسسه آل‌البیت: لاحیاء التراث، 1408ق.