دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری juمدیرمسئول سید ابراهیم رئیسی juسردبیر سید هاشم حسینی بوشهری juدبیر تحریریه محمدعلی لیالی juهیات تحریریه صادق آملی لاریجانی محسن اراکی سیدهاشم حسینی بوشهری عسگر دیرباز سیدابراهیم رئیسی محسن قمی عباس کعبی محمدعلی لیالی " />

قاعده اختیار ولی امر در عفو مجازات‌های حدی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه علوم اسلامی رضوی

2 دانش آموخته حوزه علمیه و استاد درس خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم

چکیده

ولی امر در حکومت اسلامی دارای اختیاراتی است که یکی از آن‎ها در حوزه مسائل جزایی، حق عفو مجازات های حدی است. تتبع در کتب فقهی این نکته را به دست می دهد که مشهور فقها در ابواب مختلف حدود و به صورت پراکنده به طرح این بحث پرداخته و حق عفو را با شرایطی برای معصوم به رسمیت شناخته‌اند. تاکنون به صورت متمرکز و به مثابه یک قاعده فقهی به موضوع حاضر توجه نشده و هم‎چون سایر قواعد فقهی از ضوابط آن سخن به میان نیامده است. اما با توجه به برپایی حکومت اسلامی و لزوم تدوین فقه حکومتی، قاعده‎انگاری این مسأله و تبیین حدود و ثغور آن، ضروری به نظر می‎رسد.
این مقاله با پیش انگاری جواز اجرای حدود در زمان غیبت و با تفصیل میان ثبوت جرم با اقرار و بینه، تلاش می کند حق عفو رهبر حکومت اسلامی در جرایم حدی را به عنوان یک قاعده مطرح کند و از این رهگذر، برخی عناوین مرتبط با آن از جمله «مستندات قاعده»، «اشتراط یا عدم اشتراط توبه در مشروعیت عفو»، «قلمرو قاعده در حق الله و حق الناس» و نیز «وجود حق عفو اقرارکننده به جرم حدی» را برای ولی امر جامعه اسلامی بیش از پیش مورد کاوش قرار دهد.
واژگان کلیدی

کلیدواژه‌ها


1. قرآن کریم.
2. ابن ادریس حلی، محمد بن منصور، السرائر، ج3، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چ2، 1410ق.
3. امام خمینی، سید روح الله، تحریر الوسیلة، ج2، قم: دار العلم، بی تا.
4. تبریزی، جواد، اسس الحدود و التعزیرات، قم: دفتر مؤلف، 1417ق.
5. جعفری، محمد تقی، رسائل فقهی، تهران: مؤسسه منشورات کرامت، 1419ق.
6. حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، ج18و28، قم: مؤسسه آل البیت:، 1409ق.
7. حلبی، ابن زهره، غنیة النزوع، قم: مؤسسه امام صادق7، 1417ق.
8. حلبی، ابوالصلاح، الکافی، اصفهان: کتاب‌خانه عمومی امام امیر المؤمنین7، 1403ق.
9. حلی، یحیی بن سعید، الجامع للشرائع، قم: مؤسسه سید الشهداء العلمیة، 1405ق.
10. خوانساری، سید احمد، جامع المدارک، ج7، قم: مؤسسه اسماعیلیان، چ2، 1405ق.
11. خویی، سید ابوالقاسم، مبانی تکملة المنهاج، ج1، بیروت: دار الزهراء، 1364.
12. دیلمی، سلار، المراسم العلویة و الأحکام النبویة، قم: منشورات الحرمین، 1404ق.
13. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات الفاظ القرآن، بیروت: دار العلم، 1412ق.
14. سبزواری، سید عبد الاعلی، مهذب الاحکام، ج27، قم: مؤسسة المنار، چ4، 1413ق.
15. شهید اول، محمد بن مکی، اللمعة الدمشقیة، قم: دار التراث، 1410ق.
16. شهید ثانی، زین الدین عاملی، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، ج2، قم: کتاب‎فروشی داوری، 1410ق.
17. شهید ثانی، زین الدین عاملی، مسالک الافهام، ج3، قم: مؤسسة المعارف الاسلامیة، 1413ق.
18. صدوق، محمد بن علی، المقنع، قم: مؤسسه امام هادی7، 1415ق.
19. طباطبایی، سید علی، ریاض المسائل، ج15، قم: مؤسسه آل البیت:، 1418ق.
20. طوسی، محمد بن حسن، المبسوط، ج8 ، تهران: المکتبة الرضویة، چ4، 1387ق.
21. طوسی، محمد بن حسن، النهایة، بیروت: دار الکتب العربی، چ2، 1400ق.
22. علامه حلی، حسن بن یوسف، مختلف الشیعة، ج4و9، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چ2، 1413ق.
23. فاضل لنکرانی، محمد، آیین کیفری اسلام، ج1، قم: مرکز فقهی ائمه اطهار:، 1390ق.
24. فاضل لنکرانی، محمد، تفصیل الشریعة، قم: مرکز فقهی ائمه اطهار:، 1422ق.
25. فاضل هندی، محمد بن حسن، کشف اللثام، ج10، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1416ق.
26. قاضی ابن براج، عبد العزیز، المهذب، ج2، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1406ق.
27. قرشی، سید علی اکبر، قاموس قرآن، ج2، تهران: دار الکتب الاسلامیة، چ6، 1412ق.
28. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران: دار الکتب الاسلامیة، چ4، 1407ق.
29. گلپایگانی، سید محمدرضا، الدر المنضود، ج1، 2و3، قم: دار القرآن الکریم، 1412ق.
30. مجلسی، محمد تقی، روضة المتقین، ج10، قم: مؤسسه فرهنگی اسلامی کوشانپور، چ2، 1406ق.
31. محقق حلی، جعفر بن حسن، شرایع الاسلام، ج4، قم: اسماعیلیان، چ2، 1408ق.
32. مرعشی نجفی، سید شهاب الدین، السرقة علی ضوء القرآن و السنة، قم: انتشارات کتاب‌خانه و چاپ‌خانه آیةالله مرعشی نجفی;، 1424ق.
33. مصطفوی، سید حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج3، تهران: مرکز الکتاب للترجمة و النشر، 1402ق.
34. مفید، محمد بن محمد، المقنعة، قم: کنگره جهانی هزاره شیخ مفید، 1413ق.
35. مکارم شیرازی، ناصر، انوار الفقاهة، قم: انتشارات مدرسة الامام علی بن ابی طالب7، 1418ق.
36. مکارم شیرازی، ناصر، تعزیر و گستره آن، قم: انتشارات مدرسة الامام علی بن ابی طالب7، 1425ق.
37. منتظری، حسینعلی، دراسات فی ولایة الفقیه، ج2و3، قم: نشر تفکر، چ2، 1409ق.
38. منسوب به امام رضا7، فقه الرضا7، مشهد مقدس: مؤسسه آل البیت:، 1406ق.
39. موسوی اردبیلی، سید عبد الکریم، فقه الحدود و التعزیرات، ج1و2، مؤسسة النشر لجامعة المفید، چ2، 1427ق.
40. مؤمن، محمد، مبانی تحریر الوسیلة، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی;، 1422ق.
41. نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام، ج1، 20و41، بیروت: دار احیاء التراث العربی، چ7، 1404ق.
42. هاشمی شاهرودی، سید محمود، بایسته‌های فقه جزا، تهران: نشر میزان ـ نشر دادگستر، 1419ق.
43. هاشمی شاهرودی، سید محمود، قرائات فقهیة معاصرة، ج1، قم: مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، 1423ق.
44. واسطی زبیدی، محب الدین، تاج العروس، ج18، بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر، 1414ق.