دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری juمدیرمسئول سید ابراهیم رئیسی juسردبیر سید هاشم حسینی بوشهری juدبیر تحریریه محمدعلی لیالی juهیات تحریریه صادق آملی لاریجانی محسن اراکی سیدهاشم حسینی بوشهری عسگر دیرباز سیدابراهیم رئیسی محسن قمی عباس کعبی محمدعلی لیالی " />

مبانی فقهی سیاست‌های جمعیتی جمهوری اسلامی ایران «با تأکید بر اندیشه های مقام معظم رهبری»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته حوزه علمیه قم و دانشیار جامعة المصطفی العالمیة

2 دانشجوی دکتری فقه و حقوق دانشگاه قم، پژوهشگر پژوهشگاه بین المللی جامعة المصطفی العالمیة

چکیده

در حکومت جمهوری اسلامی ایران، دغدغة در چارچوب شرع بودن سیاستگذاری های جمعیتی وجود داشته و دارد. بازخوانی سیاست‌های جمعیتی جمهوری اسلامی ایران، مؤید این مهم است که این سیاست‌ها سه دوره متفاوت را پشت سر گذاشته‌اند. نظر به برجستگی بعد کمّی در ساختار سیاست‌های جمعیتی جمهوری اسلامی ایران و توجه به این واقعیت که بیشتر مناقشات و دغدغه های مطرح شده در باب این سیاست‌ها در بعد کمّی و به ویژه جنبة کنترلی و تحدید نسل بوده است، در این مقاله به مبانی و مستندات این جنبه از سیاست‌های جمعیتی جمهوری اسلامی پرداخته شده است. بررسی مبانی و مستندات شرعی مرتبط با مقوله جمعیت و سیاست های جمعیتی، مؤید این مهم است که سیاست‌های جمعیتی در بعد کمّی؛ چه با رویکرد کنترلی و چه با رویکرد ازدیاد موالید، نه تنها محذوری شرعی در پی نداشته، بلکه از جهاتی دارای مبانی و مستندات مورد پذیرش شرع است؛ چنانچه متغیربودن این سیاست‌ها در ادوار مختلف با توجه به شناوربودن و چندساحتی بودن موضوع، محذوری در پی نداشته و ندارد. مسأله‌ای که همسو با اندیشه های فقهی مقام رهبری، دغدغه ها، منویات و سیاست های کلان ابلاغی از جانب ایشان است. تأکید بر توجه به یافته‌های کارشناسی در سیاستگذاری های جمعیتی نیز از جمله دغدغه‌های این پژوهش است.

کلیدواژه‌ها


1. قرآن کریم.
2. نهج البلاغه.
3. ابن منظور، ابوالفضل محمدبن‌مکرم، لسان العرب، ج3، بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع ـ دار صادر، چ3، 1414ق.
4. ارسطو، سیاست، ترجمة حمید عنایت، تهران: علمی ـ فرهنگی، چ4، 1381.
5. البوطی، محمدسعید، مسألة تحدید النسل وقایة و علاجاً، دمشق: مکتبة الفارابی، 1408ق.
6. القری‌بن‌عید، محمدعلی، «مسألة تحدید النسل»، مجلة المجمع الفقه الاسلامی، ش5، جزء1، 1409ق.
7. امام خمینی، سیدروح‌الله، صحیفه امام، ج3، 5 و17، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، 1378.
8. امانی، مهدی، مبانی جمعیت‌شناسی، تهران: سمت، 1379.
9. --------، نظری به سیاست‌های جمعیتی در ایران، تهران: انتشارات پیوند، 1355.
10. ایازی، سیدمحمدعلی، اسلام و تنظیم خانواده، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1376.
11. بهنام، جمشید، جمعیت‌شناسی عمومی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، چ2، 1348.
12. تقوی، نعمت‌الله، جمعیت و تنظیم خانواده، تهران: روان پویا، 1377.
13. تمیمى آمدى، عبدالواحد، غرر الحکم و درر الکلم، قم: دار الکتاب الإسلامی، چ2، 1410ق.
14. جعفری، محمدتقی، رسائل فقهی، ج1، تهران: نشر کرامت، 1377.
15. جهان‌فر، محمد، مبانی جمعیت‌شناسی، تهران: دهخدا، 1376.
16. حرانى، حسن‌بن‌شعبه، تحف العقول، قم: چ2، 1404ق.
17. حسینی بهشتی، سیدمحمد، بهداشت و تنظیم خانواده، تهران: بقعه، 1379.
18. حسینی تهرانی، سیدمحمدحسین، رساله نکاحیه؛ کاهش جمعیت ضربه‌ای سهمگین بر پیکر مسلمین، تهران: انتشارات حکمت، 1415ق .
19. خامنه‌ای، سیدعلی، دیدار با مسؤولان نظام، رمضان سال 1391، http://farsi.khamenei.ir.
20. ------------، بیانات در جمع مردم بجنورد؛ ورزشگاه تختی(خراسان شمالی)، 19/7/1391، http://farsi.khamenei.ir.
21. ------------، دیدار با مسؤولان نظام، رمضان سال 1392؛ دیدار با اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی 19/9/1392، http://farsi.khamenei.ir.
22. ------------، ابلاغ سیاست‌های کلی جمعیت، 30/2/1393، ش26440
http://farsi.khamenei.ir.
23. دهخدا، علی‌اکبر، لغتنامه، تهران: دانشگاه تهران، چ2، 1344.
24. راوندى کاشانى، فضل‌الله‌بن‌على، النوادر، قم: دار الکتاب، بى‌تا.
25. سبحانی، جعفر، منشور جاوید، اصفهان: کتابخانه امیرالمؤمنین علی7، 1360.
26. شیخی، محمدتقی، جمعیت و تنظیم خانواده، تهران: شرکت سهامی انتشار، 1379.
27. صادقی، مریم، «تنظیم خانواده»، مجله ندای صادق، سال نهم، ش36، زمستان 1383.
28. صدوق، محمدبن‌علی، الخصال، ج‏2، قم: جامعه مدرسین، 1362.
29. --------------، من لا یحضره الفقیه، ج‏3، قم: انتشارات اسلامى، چ2، 1413ق.
30. --------------، الأمالی، قم: انتشارات اسلامی، چ6، 1376.
31. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج14، قم: بوستان کتاب، چ5، 1417ق.
32. قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران.
33. قانون اصلاح قوانین تنظیم جمعیت و خانواده، روزنامه رسمی، 13/4/1393، ش19903، سال1369.
34. قانون تنظیم خانواده، روزنامه رسمی، 30/3/1372.
35. قرائتی، محسن، تفسیر نور، ج3، تهران: مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن، ج11، 1383.
36. کلانتری، صمد، جمعیت و تنظیم خانواده، اصفهان: انتشارات فروغ ولایت، 1378.
37. کلینى، محمدبن‌یعقوب، الکافی، ج2، 5 و6، تهران: دار الکتب الإسلامیة، چ4، 1407ق.
38. متین، عطاءالله و دونلو، ژاله، جمعیت و تنظیم خانواده در جمهوری اسلامی ایران، تهران: نشر فوران، 1383.
39. مصطفوى، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج2، تهران: مرکز الکتاب للترجمة و النشر، 1402ق.
40. مطهری، مرتضی، خاتمیت، تهران: صدرا، 1347.
41. معزی، اسدالله، مبانی جمعیت‌شناسی، تهران: آوای نور، 1371.
42. منتظری، حسینعلی، مجازات‌هاى اسلامى و حقوق بشر، قم: ارغوان دانش، 1429ق.
43. مولوی، جلال‌الدین، دوره کامل مثنوی معنوی، تهران: طلوع، 1379.
44. مؤمن، محمد، «کنترل جمعیت و تنظیم خانواده»، مجله فقه اهل بیت:، سال سوم، ش8 و9، 1374.
45. هاشمی، سیدمحمدعلی، «بازخوانی قاعده نفی سبیل با رویکرد به اندیشه امام خمینی(ره)»، متین، ش57، زمستان 1391.
46. ---------------، نقد و بررسی اندیشه‌های تفسیری معاصر در مسأله مشارکت سیاسی زنان، قم: دانشگاه مفید، 1392.