دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری juمدیرمسئول سید ابراهیم رئیسی juسردبیر سید هاشم حسینی بوشهری juدبیر تحریریه محمدعلی لیالی juهیات تحریریه صادق آملی لاریجانی محسن اراکی سیدهاشم حسینی بوشهری عسگر دیرباز سیدابراهیم رئیسی محسن قمی عباس کعبی محمدعلی لیالی " />

تئوری حکومتیِ عصر غیبت براساس دیدگاه شیخ مفید(ره)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه کاشان

2 دانشجوی دکتری تاریخ تشیع مؤسسه امام خمینی(ره)

3 دانشجوی دکتری شیعه شناسی دانشگاه ادیان و مذاهب و عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی

چکیده

تئوری حکومتیِ عصر غیبت در اندیشه فقهای شیعه مبتنی بر یک سلسله اصول و مبانی نظری است که با تکیه بر آنها می توان نظرات فقهای شیعه درباره حکومت در عصر غیبت را شناخت. برخی از این مبانی و اصول در نظریة فقهای شیعه از اصول مسلم و قطعی و اتفاقی (اجماعی) پنداشته می شود. «شیخ مفید» نیز از فقهای برجسته و متقدم شیعه است که درباره حاکمیت و حکومت در عصر غیبت، دارای تئوری حکومتی و نظراتی است که در قالب اندیشه و فقه سیاسی شیعه قابل بازشناسی و تدوین است.
تئوری شیخ مفید در باره حاکمیت و حکومت در عصر غیبت بر مبانی و اصولی استوار است که عبارتند از: نگاه حداکثری به دین، جامعیت و تأسیسی بودن دستورات دینی و توسعه قلمرو آن در تمامی عرصه های زندگی فردی و اجتماعی، تبیین جایگاه عقل و قلمرو آن در مبانی حکومتی، انحصار حاکمیت و حکومت خداوند بر مردم، تنفیذ و ابلاغ احکام اولیای الهی از جانب خداوند به منظور حکمرانی بر مردم و گسترة ولایت و حاکمیت معصومین: و اولویت حکومت فقیه در عصر غیبت براساس ادله عقلی و نقلی.
این مقاله در صدد تبیین اصول و مبانی حاکمیت و حکومت در عصر غیبت، بر اساس دیدگاه های شیخ مفید است.

کلیدواژه‌ها


1. قرآن کریم.
2. نهج البلاغه.
3. آذری قمی، احمد، ولایت فقیه از دیدگاه شیخ مفید، قم: گنگره شیخ مفید، 1372.
4. ابن شُعبه حرّانى، حسن بن علی، تحف العقول عن آل الرسول9، قم: جامعه مدرسین، چ2، 1404ق.
5. بازرگان، مهدی، آخرت و خدا هدف بعثت انبیا، تهران: خدمات فرهنگی رسا، 1377.
6. جعفری، محمدتقی، فلسفة دین، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چ2، 1378.
7. حر عاملی، محمدبن حسن بن علی، وسائل الشیعة إلى تحصیل مسائل الشریعة، ج6، 16، بیروت: دارإحیاء التراث العربی، چ5، 1403ق.
8. حکیم، سیدمحمدتقی، اصول العامة للفقه المقارن، قم: مجمع جهانی اهل بیت:، 1418ق.
9. صدوق، محمد‌بن‌علی، کمال الدین و تمام النعمة، تحقیق علی اکبر غفاری، ج2، قم: جامعه مدرسین، 1405ق.
10. --------------، الامالی، الطبعة الخامسه، اعلمی، بیروت، 1400ق.
11. کلینی، محمدبن یعقوب، الکافی، ج1و7، تهران: دارالکتب الاسلامیه، چ4، 1407ق.
12. مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت: نشر الوفاء، چ2، بی تا.
13. محقق داماد، سیدمصطفى، قواعد فقه، تهران: مرکز نشر علوم اسلامى‌، چ12‌، بی تا.
14. مفید، محمدبن محمد، الامالی، قم: کنگره شیخ مفید، 1413ق.
15. مفید، محمدبن نعمان، اقسام المولی فی اللسان‏، قم: المؤتمر العالمی للشیخ المفید، 1413ق.
16. --------------، الاختصاص، قم: گنگره شیخ مفید، 1413ق.
17. --------------، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، ج2، قم: کنگره شیخ مفید، 1413ق‏.
18. --------------، الافصاح فی الامامة، قم: کنگره شیخ مفید، 1413ق‏.
19. --------------، الجَمل، قم: المؤتمر العالمی للشیخ المفید، 1413ق.
20. --------------، المسائل الجارودیة، قم: المؤتمر العالمی للشیخ المفید، 1413ق.
21. --------------، المسائل العکبریة، قم: المؤتمر العالمی للشیخ المفید، 1413ق.
22. --------------، المقنعة، قم: مؤسسة نشر اسلامی، چ2، 1410ق.
23. --------------، النکت الاعتقادیة، بیروت: نشر المجمع العالمی لاهل البیت:، 1413ق.
24. --------------، اوائل المقالات، تحقیق ابرهیم انصاری، بیروت: دارالمفید، چ2، 1414ق.
25. مکارم شیرازى، ناصر، حکومت جهانی مهدی(عج)، قم: نسل جوان‏، چ8، 1390.
26. نصری، عبدالله، انتظار بشر از دین، تهران: مؤسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر، چ4، 1385.
27. نوروزی، محمدجواد، فلسفه سیاسی اسلام، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، چ3، 1391.