دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری juمدیرمسئول سید ابراهیم رئیسی juسردبیر سید هاشم حسینی بوشهری juدبیر تحریریه محمدعلی لیالی juهیات تحریریه صادق آملی لاریجانی محسن اراکی سیدهاشم حسینی بوشهری عسگر دیرباز سیدابراهیم رئیسی محسن قمی عباس کعبی محمدعلی لیالی " />

بررسی دلالت حدیث غدیر بر مشروعیت سیاسی الهی در نظام امامت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 هیأت علمی دانشگاه باقر العلوم (ع) قم

2 دانش‎آموخته سطح سه حوزه علمیه قم

چکیده

بعد از رحلت حضرت رسول9 مسأله امامت و جانشینی ایشان، از مباحث مهم و اختلاف‎برانگیز میان فرقه‎های اسلامی گردید و جواب این سؤال که مشروعیت آن جانشین، توسط چه کسی و از کجا مورد تأیید قرار می‎گیرد، بحث برانگیز و چالشی‎تر شده است. مقاله حاضر بررسی دلایل نقلی مشروعیت الهی امام در کلام شیعی بر اساس حدیث متواتر غدیر است. موضوع این پژوهش از روش توصیفی ـ تحلیلی و با رویکرد فقه الحدیث در کلام نقلی به بررسی مسأله پرداخته است. بر اساس دلالت حدیث غدیر، کلمه مولی در حدیث، به معنای اولی به تصرف بوده و بر اساس نزول آیه تبلیغ و محتوای دستوری آن، دلالت بر ابلاغ پیام الهی دارد که در صورت عدم ابلاغ، رسالت‎شان ناقص خواهد ماند و با ابلاغ امامت امیرالمؤمنین7، آیه اکمال نازل شده و بر اساس محتوای آیه، دین کامل، نعمت تمام و خداوند هم به آن دین راضی شده است و این‎که همه آن افعال، همراه با ضمائر متکلم از جانب خداوند نازل شده می‎توان دریافت که مشروعیت مقام امام و نصب امیرالمؤمنین7 از جانب خداوند می‎باشد و پیامبر اکرم9 هم بر اساس وظیفه‎ای که داشتند، این مسأله را به همگان اعلام نمودند.

کلیدواژه‌ها


1. قرآن کریم.
2. ابن اثیر، علی بن محمد، اسد الغابة، دار الکتاب العربی، بیروت: بی‎تا.
3. ---------------، النهایة فی غریب الحدیث، ج5، قم: مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، 1367.
4. ابن جوزی، عبدالرحمن علی بن محمد، زاد المسیر فی علم التفسیر، ج4، بیروت: دار الکتاب العربی، 1422ق.
5. ابن سعد، محمد، طبقات الکبری، ج1، بیروت: دار صادر، بی‎تا.
6. ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج42، بیروت: دار الفکر، 1415ق.
7. ابن فارس، احمد، معجم مقاییس اللغة، ج3و6، قم: انتشارات دفتر تبلیات حوزه علمیه قم، 1404ق.
8. ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم، الامامة و السیاسة، بی‎جا: مؤسسة الحلبی، بی‎تا.
9. ابن کثیر، اسماعیل بن عمرو، البدایة و النهایة، ج5، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1408ق.
10. ابن ماجه، محمد بن یزید، سنن، ج1، بی‎جا: دار الفکر، بی‎تا.
11. ابن مغازلی، علی بن محمد، مناقب علی بن ابی طالب7، بیروت: دار الأضواء، 1424ق.
12. ------------------، مناقب علی بن ابی طالب7، بی‎جا: انتشارات سبط النبی9، 1426ق‏.
13. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج8، بیروت: دار صادر، چ3، 1414ق.
14. احمد بن حنبل، مسند، ج4و5، بیروت: دار صادر، بی‎تا.
15. اسکافی، ابوجعفر، المعیار و الموازنة، بیروت: بی‎نا، 1402ق.
16. امینی، عبدالحسین، الغدیر، ج1، قم: مرکز الغدیر، 1416ق.
17. -----------------، ترجمه الغدیر، جمعی از نویسندگان، ج1، تهران: بنیاد بعثت، بی‎تا.
18. ایجی، میرسید شریف، عضد الدین، شرح المواقف، ج8، قم: الشریف الرضی‏، افست قم، 1325ق.
19. بخاری، محمد بن اسماعیل، تاریخ کبیر، ج4، دیار بکر: المکتبة الاسلامیة، بی‎تا.
20. ------------------، صحیح البخاری، ج6، بی‎جا: دارالفکر، 1401ق.
21. ترمذی، محمد بن عیسی، سنن، ج5، بیروت: دار الفکر، چ2، 1403ق.
22. تفتازانی، سعدالدین، شرح المقاصد، قم: افست، 1409ق.
23. ثعلبی، احمد بن ابراهیم، الکشف و البیان عن تفسیر القرآن، ج10، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1422ق.
24. حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله، المستدرک علی الصحیحین، تحقیق یوسف عبدالرحمن المرعشلی، ج3، بی‎جا: دار المعرفة، بی‎تا.
25. حسکانی، عبیدالله بن عبدالله، شواهد التنزیل، ج1و2، بی‎جا: مؤسسة الطبع و النشر التابعة لوزارة الثقافة و الارشاد الاسلامی، 1411ق.
26. حق‎شناس، علی‎محمد، فرهنگ معاصر انگیسی به فارسی هزار، تهران: فرهنگ معاصر، 1381.
27. حلبی، ابوالصلاح، تقریب المعارف فی الکلام، قم: انتشارات الهادی‏، 1404ق.
28. حلی، حسن بن یوسف، کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، تصحیح و مقدمه و تحقیق و تعلیقات از آیةالله حسن‎زاده آملی، قم: مؤسسه نشر اسلامی، چ4، 1413ق.
29. داراب‎کلایی، اسماعیل، درآمدی بر فلسفه سیاسی، قم: بوستان کتاب، 1380.
30. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج8، بیروت: مؤسسة الرسالة، 1413ق.
31. زمخشری، محمود بن عمر، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، ج4، بیروت: دار الکتاب العربی، چ3، 1407ق.
32. سلیم بن قیس هلالى، کتاب سلیم بن قیس، قم: انتشارات هادی، 1405ق.
33. سید مرتضی، الشافی فی الامامة، تحقیق و تعلیق سید عبد الزهراء حسینى‏، ج2و4، تهران: مؤسسة الصادق7، 1410ق‏.
34. --------، الذخیرة فی علم الکلام، تحقیق سیداحمد حسینى، قم: مؤسسة النشر الإسلامی،‏ 1411ق.
35. --------، رسائل، ج4، قم: دار القرآن الکریم، 1405ق.
36. سیوطی، جلال الدین، تفسیر الجلالین، بیروت: مؤسسة النور للمطبوعات، 1416ق.
37. --------------، الدرالمنثور، ج2، قم: کتابخانه آیةالله مرعشى نجفى، ‏1404ق.
38. صدوق، محمدبن علی بن بابویه، الخصال، دوم، انتشارات جامعه مدرسین، قم، 1403ق(ب).
39. ---------------------، کمال الدین و تمام النعمة، ج1، تهران: انتشارات اسلامیه، چ2‏، 1395ق.
40. ---------------------، معانی الاخبار، اول، جامعه مدرسین، قم‏، 1403ق(الف).
41. طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: مکتبة النشر الاسلامی، چ5، 1417ق.
42. طبرسی، احمد بن علی، الاحتجاج، ج1، مشهد: نشر المرتضى‏، 1403ق.
43. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج10، تهران: ناصر خسرو، 1372.
44. طبری، محمد بن جریر، المسترشد، قم: مؤسسة الواصف، 1415ق.
45. ---------------، جامع البیان فی تفسیر القرآن، ج27، بیروت: دار المعرفة، 1412ق.
46. طریحی، فخرالدین بن محمد، مجمع البحرین، ج1و4، تهران: کتاب‎فروشی مرتضوی، چ3، 1375.
47. طوسی، محمدبن‎حسن، الاقتصاد، فیما یتعلق بالاعتقاد، بیروت: دار الأضواء، چ2، 1406ق.
48. ---------------، الامالی، قم: دارالثقافة للطباعة و النشر و التوزیع، 1414ق.
49. عیاشی، محمد بن مسعود، کتاب التفسیر، ج1، تهران: چاپخانه علمیه، 1380ق.
50. فاضل مقداد، مقداد بن عبدالله، ارشاد الطالبین الی نهج المسترشدین، تحقیق سیدمهدی رجایی، قم: انتشارات کتابخانه آیةالله مرعشی، 1405ق.
51. فخر رازی، محمد بن عمر، تفسیر الکبیر(مفاتیح الغیب)، ج29، بیروت: دار احیاء التراث العربى، چ3، ‏1420ق.‏
52. فراهیدی، خلیل بن احمد، العین، ج1، قم: هجرت، 1410ق.
53. قاضی، عبدالجبار، المغنی فی ابواب التوحید و العدل، تحقیق جرج قنواتی، قاهره: الدار المصریة، 1962م.
54. قرطبی، محمد بن احمد، الجامع لاحکام القرآن، ج19، تهران: ناصر خسرو، 1364.
55. قندوزی، سلیمان بن ابراهیم، ینابیع المودة، ج2، بی‎جا: دار الاسوة للطباعة و النشر، 1416ق.
56. کریمی‎والا، محمدرضا، مقارنه مشروعیت حاکمیت در حکومت علوی و حکومت‎های غیر دینی، قم: بوستان کتاب، 1387.
57. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج1و8، تهران: دار الکتب الاسلامیه، 1365.
58. لاریجانی، محمدجواد، «نقد دینداری و مدرنیسم»، مجموعه مقالات، تهران، انتشارات اطلاعات، 1372.
59. مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب، ج2، قم: منشورات دارالهجرة، چ2، 1404ق.
60. معین، محمد، فرهنگ فارسی، ج3، تهران: امیرکبیر، چ4، 1360.
61. مفید، محمدبن‎محمد، الارشاد فی معرفة الحجج الله علی العباد، قم: کنگره شیخ مفید، 1413ق(الف).
62. --------------، اقسام المولی فی اللسان،‏ قم: المؤتمر العالمی للشیخ المفید، 1413ق(ب).
63. نسائی، احمد بن علی، السنن الکبری، ج5، بیروت: دار الکتب العلمیة، 1411ق.
64. نعمانی، محمدبن ابراهیم، الغیبة، تهران: نشر صدوق‏، 1397ق‏.