دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری juمدیرمسئول سید ابراهیم رئیسی juسردبیر سید هاشم حسینی بوشهری juدبیر تحریریه محمدعلی لیالی juهیات تحریریه صادق آملی لاریجانی محسن اراکی سیدهاشم حسینی بوشهری عسگر دیرباز سیدابراهیم رئیسی محسن قمی عباس کعبی محمدعلی لیالی " />

قاعده الزام و روابط خارجی دولت اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار دانشگاه شیراز و مدرس حوزه علمیه و عضو مجلس خبرگان رهبری

چکیده

بر اساس قاعده فقهی الزام، شیعیان می‎توانند در معاملات خود با دیگر مسلمانان، آنان را به اجرای احکام مورد قبولشان ملزم کنند. مهمترین دلیل این قاعده، روایاتی است که شأن صدور بیشتر آنها، مبحث طلاق است، ولی پاره‎ای از تعبیرات بکاررفته در آنها و نیز برخی دیگر از روایات ، حاکی از شمول این قاعده نسبت به ابواب گوناگون فقه است.
در نگاه بدوی، قاعده مزبور، مخصوص معاملاتی است که میان شیعیان و اهل سنت انجام شود، ولی با تأمل در روایات آن و نیز با درنگ در موارد استناد فقها به آن، روشن می‎شود این قاعده، در مورد غیر مسلمانان نیز قابل اجرا است و بر این اساس، دولت اسلامی می‎تواند در روابط خارجی خود با دول غیر مسلمان، بدان تکیه کند و بدین وسیله، بخشی از منافع شهروندان مسلمان را تأمین نماید.

کلیدواژه‌ها


1. ابن ادریس، محمد، السرائر، ج2و3، قم: انتشارات جامعة مدرسین حوزه علمیه، 1410ق.
2. ابن فهد حلّی، احمد، المهذب البارع، ج4، قم: انتشارات جامعة مدرسین حوزه علمیه، 1412ق.
3. ابن منظور، مکرّم بن محمد، لسان العرب، ج6 و 11، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1416ق.
4. احسایی، ابن ابی الجمهور، عوالی اللئالی، ج3، قم: انتشارات سید الشهداء7، 1415ق.
5. اردبیلی، احمد، مجمع الفائدة و البرهان، ج8، قم: انتشارات جامعة مدرسین حوزه علمیه، 1411ق.
6. انصاری، مرتضی، المکاسب، ج5، بی‎جا: مؤسسه باقری، 1420ق.
7. بجنوردی، سیدمحمدحسن، القواعد الفقهیة، ج3، نجف اشرف: مطبعة الادب، 1389ق.
8. بحرانی، یوسف، الحدائق الناضرة، ج2و25، قم: انتشارات جامعة مدرسین حوزه علمیه، بی‎تا.
9. جرجانی، علی بن محمد، التعریفات، تهران: انتشارات ناصر خسرو، 1306ق.
10. حرّانی، حسن بن شعبه، تحف العقول، قم: انتشارات جامعة مدرسین حوزه علمیه، 1404ق.
11. حرّ عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، ج21، 22و26، قم: مؤسسه آل البیت:، 1409ق.
12. حکیم، سید محسن، مستمسک العروة، ج14، قم: کتابخانة آیةالله نجفی مرعشی، 1404ق.
13. خوانساری، سیداحمد، جامع المدارک، ج5، تهران: مکتبة الصدوق، 1405ق.
14. دهخدا، علی اکبر، لغت نامه، ج14، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1351.
15. راغب اصفهانی، حسین، مفردات الفاظ القرآن، بیروت: الدار السامیة، 1413ق.
16. شهید اول، محمد بن مکّی، الدروس الشرعیة، ج2، قم: انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه، 1414ق.
17. شهید ثانی، زین الدین، الروضة البهیة، ج4و8، قم: انتشارات داوری، 1410ق.
18. ---------------، مسالک الافهام ، ج13، قم: مؤسسه معارف اسلامی، 1416ق.
19. صدوق، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، ج3، قم: انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه، 1413ق.
20. ----------------، علل الشرایع، ج2، قم: مکتبة الداوری، بی‎تا.
21. ----------------، عیون اخبار الرضا7، ج2، تهران: انتشارات جهان، 1378ق.
22. ----------------، معانی الاخبار، قم: انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1366.
23. طباطبایی، سیدعلی، ریاض المسائل، ج2، قم: مؤسسه آل البیت:، 1404ق.
24. طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، ج2، تهران: المکتبة المرتضویة لاحیاء الآثار الجعفریة، بی‎تا.
25. طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الاحکام، ج3، 6، 7، 8 و 9، تهران: دارالکتب الاسلامیة، 1365.
26. -----------------، الاستبصار فیما اختلف من الاخبار، ج3و4، تهران: دارالکتب الاسلامیة، 1390ق.
27. -----------------، النهایة فی مجرد الفقه و الفتوی، بیروت: دارالاندلس، بی‎تا.
28. -----------------، المبسوط فی فقه الامامیة، ج4، تهران: المکتبة المرتضویة لاحیاء الآثار الجعفریة، 1387ق.
29. علّامه حلی، حسن بن یوسف، مختلف الشیعة، ج9، قم: انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه، 1415ق.
30. --------------------، تذکرة الفقهاء، ج9و10، قم: مؤسسه آل البیت:، 1420ق.
31. فاضل لنکرانی، محمد، القواعد الفقهیة، ج1، قم: چاپخانه مهر، 1416ق.
32. فاضل هندی، محمد بن حسن، کشف اللثام، ج1، قم: کتابخانه آیةالله مرعشی نجفی، 1405ق.
33. کرکی، علی بن حسین، جامع المقاصد، ج4، قم: مؤسسه آل البیت:، 1408ق.
34. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج5و7، تهران: دارالکتب الاسلامیة، 1365.
35. مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج101، بیروت: مؤسسة الوفاء، 1404ق.
36. محقق حلّی، جعفر بن حسن، شرایع الاسلام، ج3، تهران: منشورات الاعلمی، 1374.
37. معین، محمد، فرهنگ معین، ج2و3، تهران: انتشارات زرین، 1386.
38. نجفی، محمدحسن، جواهرالکلام، ج4، 5، 7، 21، 25، 32، 35، 39و41، قم: المکتبة الاسلامیة، 1404ق.