دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری juمدیرمسئول سید ابراهیم رئیسی juسردبیر سید هاشم حسینی بوشهری juدبیر تحریریه محمدعلی لیالی juهیات تحریریه صادق آملی لاریجانی محسن اراکی سیدهاشم حسینی بوشهری عسگر دیرباز سیدابراهیم رئیسی محسن قمی عباس کعبی محمدعلی لیالی " />

عیارسنجی عقلانیت دینی در دستگاه  اجتهادی حکیم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

چکیده

اگر اطلاق برترین مخلوق خداوند بر عقل در لسان روایات قابل فهم باشد، آن گاه عقلانیت که خردورزی و پای بندی به مقتضیات همان عقل و بهره برداری از فکر و تدبیر و انطباق نظر یا عمل با «عقل» است، جایگاه والایی پیدا می کند. بالطبع اندیشمندان و حکیمانی که متفکرانه و قاعده مندانه قوه عقل را در مسیر حصول شناخت و درک انسان از حسن و قبح، خیر و شر و درستی و نادرستی به کار گرفتند، مصادیق «أُولُوا الألبَابِ» و «اولوا الابصار» ، «ذوی النُهی»، «ذوی الحجر والحجی» قرآن هستند.
نوشتار حاضر، در ساحت بی پیشینگی و فقدان نگرش های محققانه به افکار حکیمانه «حکیم» التفاتی کوتاه به «تبیین عقلانیت دینی در ساحت اجتهاد حکیم» بود تا با هدف معرفی تراث و سرمایه ها و دفینه ها و گنجینه های معرفتی، تبیینی نو بر اساس «روش تحلیل محتوای متون» ایشان، ارائه نماید. شاید مهم ترین دستاورد این تحقیق بازکردن پنجره ای در افق پژوهش، به روی علاقمندان به ساحت «عقلانیت حکیم» باشد.   

کلیدواژه‌ها


1.    قرآن کریم.
2.    نهج البلاغه.
3.    ابن ادریس، أبی جعفر محّمد بن منصور بن أحمد، السرائر، ج1، قم: مؤسّسة النشر الإسلام، 1410ق.
4.    ابن شعبه حرانی، حسن بن علی، تحف العقول عن آل الرسول، تهران: دارالکتب الاسلامیة، ۱۳۸۰.
5.    ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج11، بیروت: دار صادر، 1414ق.
6.    جوهری، اسماعیل بن حماد، صحاح اللغة، ج5، بیروت: دارالعلم للملایین، 1410ق.
7.    حکیم، محمدسعید، أصول العقیدة، قم: دارالهلال‏، 1392.
8.    حکیم، محمدسعید، الأصولیة و الأخباریة بین الأسماء و الواقع‏، قم: دارالهلال‏، 1420ق.
9.    حکیم، محمدسعید، الکافی فی أصول الفقه‏، ج1، بیروت: دارالهلال، 1428ق(الف).
10.    حکیم، محمدسعید، المحکم فی أصول الفقه(ب)‏، ج2، قم: دارالهلال‏، 1414ق.
11.    حکیم، محمدسعید، فی رحاب العقیدة، ج3، نجف اشرف: دارالهلال، 2005م.
12.    حکیم، محمدسعید، مصباح المنهاج ـ کتاب الطهارة‏، ج1، 2و6، بیروت: مؤسسة الحکمة للثقافیة الإسلامیة، 1428ق(ب).
13.    حکیم، محمدسعید، مصباح المنهاج: الإجتهاد و التقلید، نجف اشرف: مؤسسة الحکمة الثقافة الاسلامیة‏، 2007م.
14.    حکیم، محمدسعید، منتخب المسائل‏، قم: مهر ثامن الائمة:، 1389.
15.    راغب اصفهانی،حسین ‌بن ‌محمد، المفردات فی غریب القرآن، بیروت: دارالقلم، 1412ق.
16.    شهید اول، محمد بن جمال‌الدین مکی، ذکری الشیعة فی احکام الشریعة، ج1، قم: مؤسسه آل‌البیت: لاحیاآ التراث، 1419ق.
17.    عابدی، سیدغلام‌حسین، «عقل به عنوان منبع استنباط احکام شرعی»، فصلنامه اندیشه تقریب، ش28، پاییز 1390.
18.    فارابى، ابونصر، آراء اهل المدینة الفاضلة، تحقیق البیرنصرى نادر، بیروت: انتشارات دارالمشرق، 1991م.
19.    فراهیدی، خلیل بن احمد، العین، تحقیق دکتر مهدی فخرومی و ابراهیم السامرائی، ج1، تهران: مؤسسه دار الهجرة، 1409ق.
20.    قائمی‌نیا، علیرضا، «چیستی عقلانیت»، فصلنامه ذهن، دوره پنجم، ش17، 1383.
21.    قماشی، سعید، جایگاه عقل در استنباط احکام شرعی، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، 1386.
22.    کلینى، محمدبن یعقوب، اصول کافى، ج1، تهران: دارالکتب الاسلامیة، 1365.
23.    مبلغی، احمد، «عقلانیت در اندیشه و فقه سیاسی امام خمینی;»، فصلنامه حضور، ش31، 1379.
24.    مجلسی، محمّدباقر، بحار الأنوار، ج1، بیروت: مؤسسة الوفاء، 1403ق.
25.    محقق حلی، نجم‌الدین جعفر بن الحسن بن یحیى، المعتبر فی شرح المختصر، ج1، قم: مؤسسه سیدالشهداء7، 1407ق. 
26.    مطهری، مرتضی، ده گفتار، تهران: انتشارات حکمت، 1382.
27.    مظفر، محمدرضا، اصول الفقه، ج1و2، قم: مؤسسة النشرالاسلامی، ۱۴۲۳ق. 
28.    میرزای قمی، ابوالقاسم، قوانین الاصول، ج2، تهران: المکتبة الاسلامیة، 1378.
29.    وبر، ماکس و دیگران، عقلانیت و آزادی، ترجمه یدالله موقن و احمد تدین، تهران: هرمس، 1384.