دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری juمدیرمسئول سید ابراهیم رئیسی juسردبیر سید هاشم حسینی بوشهری juدبیر تحریریه محمدعلی لیالی juهیات تحریریه صادق آملی لاریجانی محسن اراکی سیدهاشم حسینی بوشهری عسگر دیرباز سیدابراهیم رئیسی محسن قمی عباس کعبی محمدعلی لیالی " />

تأثیر معنایی«معروف» و «منکر» بر کارآمدی «امر به معروف و نهی از منکر» در نهادینه سازی ارزش ها

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 مسئول نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه سلمان فارسی کازرون

2 عضو هیات علمی گروه معارف اسلامی دانشکده الهیات دانشگاه قم

3 عضو هیات علمی گروه معارف دانشگاه قم و مسئول نهاد رهبری دانشگاه قم

چکیده

با استفاده از معنای «معروف» و «منکر» می توان کارکرد امر به معروف و نهی از منکر را بهبود بخشید. پذیرش این امر مبتنی بر آن است که این دو واژه دارای معنایی عرفی باشند و حقیقت شرعیه یا متشرعه نشده باشند. منشأ انتزاع این دو عنوان، فطرت زیبایی‌خواه و کمال‎طلب انسانی است. بنابراین، با استفاده از ظرفیت مقبولات عرفی و بکارگیری شیوه‎های متناسب می‌توان به نهادینه‌سازی معروف و منکر پرداخت. بر این اساس، این مقاله که با روش توصیفی ـ تحلیلی به نگارش درآمده و از منابع کتاب‌خانه‎ای برای گردآوری داده‎ها استفاده شده است، با اثبات این فرضیه که معروف و منکر بر همان معنای عرفی خود باقی مانده‎اند و دارای منشأ انتزاع فطری است؛ ترک معروف و ارتکاب منکر را ناشی از خطای در تطبیق دانسته و مدعی آن است که جهت نهادینه‌سازی امر به معروف و نهی از منکر با تبیین صحیح آن از طریق نشان‌دادن زیبایی معروف و زشتی منکر، آثار و منافع معروف و منکر، تبیین انسجام ساختار عالم با امر به معروف و الگوسازی از عاملین راستین به واجب مذکور، می‌توان به هدف مورد نظر دست یافت.    

کلیدواژه‌ها


1.    قرآن کریم.
2.    نهج البلاغه.
3.    ابن فارس، احمد، معجم مقاییس اللغة، بتحقیق و ضبط عبدالسلام محمد هارون، ج5، بیروت: دارالجبل، 1411ق.
4.    ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج9، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1408ق.
5.    اسحاقی، حسین، «اهمیت و فلسفه امر به معروف و نهی از منکر»، مجله ‌شمیم ‌‌یاس، ش58، 1368.
6.    القوی المنذری، عبدالعظیم، الترغیب و الترهیب، ج3، بیروت: دارالفکر للطباعة و النشر، 1424ق.
7.    امینی، ابراهیم، مهم‎ترین واجب فراموش‌شده: امر به معروف و نهی از منکر، باهمکاری پژوهشکده امر به معروف و نهی از منکر، قم: بوستان کتاب، 1394.
8.    بخشی، محمد، «احیای امر به معروف و نهی از منکر با روی‌کرد قرآنی و روایی»، مجله فروغ وحدت، ش16، 1388.
9.    تمیمی آمدی، عبدالواحد، غرر الحکم و درر الکلم، ج1، قم: دفتر تبلیغات، 1366.
10.    جوادی آملی، عبدالله، مبادی اخلاق در قرآن، قم: اسراء، چ7، 1388.
11.    جوان‌ آراسته، حسین، «بازخوانی امر به معروف و نهی از منکر به مثابه قدرت نرم در فرهنگ اسلامی»، مجله مطالعات قدرت نرم، ش12، بهار و تابستان 1394.
12.    حر عاملی، محمد بن الحسن، وسائل الشیعة الی التحصیل الشریعة، ج6، 11، 12و16، بیروت: دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.
13.    دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، زیر نظر محمد معین و جعفر شهیدی، مقدمه به قلم گروهی از دانشمندان، ج14، تهران: دانشگاه تهران: دانشکده ادبیات و علوم انسانی، سازمان لغت‎نامه، 1377.
14.    دیلمی، حسن بن ابی الحسن، ارشاد القلوب الی الصواب، ج1، قم: نشر شریف رضی، 1412ق.
15.    راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، بیروت ـ سوریه: دارالعلم والدار‌ الشامیة‌، 1412ق.
16.    شیخ مفید، محمد بن نعمان، المقنعه، قم: مؤسسه نشر اسلامی، 1410ق.
17.    صافی گلپایگانی، لطف‌الله، راه اصلاح یا امر به معروف و نهی از منکر، قم: دفتر آیةالله صافی گلپایگانی، 1390.
18.    طباطبایی، محمدحسین،  المیزان فی تفسیر القرآن، ج12و19، قم: جماعة المدرسین بقم المشرفة، مؤسسة النشر الاسلامی، بی‌تا.
19.    طبرانی، ابوالقاسم سلیمان بن احمد، المعجم الکبیر، ج10، موصل: مکتبة الزهراء، 1402ق.
20.    طبرسی، احمدبن علی، الاحتجاج، ج2، قم: اسوه، 1424ق.
21.    طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج1، 2و3، تهران: انتشارات ناصر خسرو، چ3، 1372.
22.    طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، ج5، تهران: دفتر فرهنگ نشر اسلامی، چ2، 1367.
23.    قرائتی، محسن، امر به معروف و نهی از منکر، تهران: مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن، 1376. 
24.    قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر قمی، ج2، قم: دارالکتاب، 1363.
25.    کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، ج4و5، نجف: دارالکتب الاسلامیة، 1388.
26.    کلینی، محمد بن یعقوب، فروع کافی، ج5، قم: انتشارات قدس، 1365.
27.    کوئن، بروس، مبانی جامعه‌شناسی، ترجمه و اقتباس غلام‌عباس توسلی و رضا فاضل، تهران: انتشارات سمت، 1385.
28.    متقی هندی، علی بن حسام الدین، کنزالعمال، ج3، بیروت: دارالکتب العلمیة، 1419ق.
29.    مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج10، 42، 79و97، بیروت: دارإحیاءالتراث العربی‏، 1403ق.
30.    محسنی، منوچهر، بررسی آگاهی‌ها، نگرش‌ها و رفتارهای اجتماعی ـ فرهنگی در ایران، تهران: دبیرخانه شورای فرهنگ عمومی کشور، 1379.
31.    محقق حلی، جعفر بن حسن، شرائع الاسلام فی مسائل الحرام و الحلال، ج9، قم: اسماعیلیان، بی‌تا.
32.    محمدی ری‌شهری، محمد، میزان الحکمة، ج6، بیروت: مکتب الاعلام الاسلامی، 1367.
33.    مسعودی، محمداسحاق، پژوهشی در امر به معروف و نهی از منکر از دیدگاه قرآن و روایات، تهران: مؤسسه انتشارات امیرکبیر ـ شرکت چاپ و نشر بین‌الملل سازمان تبلیغات، 1378.
34.    مصباح‌یزدی، محمدتقی، بزرگ‌ترین فریضه، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خیمنی;، 1389.
35.    مصباح‌یزدی، محمدتقی، فلسفه اخلاق، تهران: انتشارات مؤسسه اطلاعات، چ6، 1376.
36.    مصطفوی، سیدحسن،  التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج8و12، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1360.
37.    مطهری، مرتضی، آزادی معنوی، قم: انتشارات صدرا، چ35، 1368.
38.    مطهری، مرتضی، حق و باطل به ضمیمه احیاى تفکر اسلامى، قم: انتشارات‌ صدرا، چ3، 1362.
39.    ملکیان، روح‌الله، «مفهوم امر به معروف و نهی از منکر در قرآن»، مجله فقه اهل بیت، ش85و86، بهار و تابستان 1395.
40.    نوری، میرزاحسین، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج2و12، بیروت: نشر مؤسسه آل‎البیت:، 1408ق.
41.    هاشمی دولابی، قدسیه، «امر به معروف و نهی از منکر در قرآن»، مجله فروغ وحدت، ش18، 1388.
42.    ورعی، سیدجواد، مبانی فقهی امر به معروف و نهی منکر، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1394.
43.    ولوی، پروانه و یزدانی، صدیقه، «مقاله بررسی درونی‌سازی ارزش‌های اساسی در تربیت اسلامی»، ارائه‌شده به اولین همایش اسلام و ارزش‌های متعالی با تأکید بر اخلاق، اسفند 1390.