1
حقوق عمومی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد، قم، ایران
2
عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه. گروه حقوق
3
استادیار ،دانشکده علوم انسانی، دانشگاه حضرت معصومه(س) ،قم ، ایران
چکیده
جهانی شدن واقعیت جهان امروز ماست که ابعاد گستردهای؛ اعم از فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و... را شامل می شود و میتواند به یک سان سازی جوامع گوناگون در این حوزهها منجر شود. این روند، اگر همراه با استیلای قدرت های برتر جهانی (اروپایی و آمریکا) باشد، خواه ناخواه اتفاقی در تقابل با روند اتحاد مسلمانان بر اساس اشتراکات مذهبی خواهد بود. این مقاله در مقام پاسخ به این پرسش است که فرآیند جهانی شدن ـ که همراه با استیلای نظام سرمایه داری و قدرت های برتر جهانی می باشد ـ چه چالش هایی را میتواند در جهان اسلام ایجاد کند و نسبت آن با شکل گیری امت واحده اسلامی چیست و برای برون-رفت از این چالش ها چه راه کارهایی پیشنهاد می شود. یافته های این پژوهش که به شیوة توصیفی ـ تحلیلی و با استفاده از منابع کتاب خانه ای انجام شده نشان می دهد جهانی سازی که در صدد هضم فرهنگ های بومی و دینی و مستولینمودن یک فرهنگ واحد غربی بر کل دنیاست، قطعاً نمیتواند شکل گیری اجتماع منسجمی از بخش قابل توجهی از جمعیت جهان به نام مسلمانان را بربتابد و این امر طبیعتاً به عنوان یک تهدید در مسیر تحقق «امت واحده» تلقی می شود و البته برای گذار از آن نیز راهکارهای قابل تأملی وجود دارد؛ چون تقویت فرهنگ اسلامی و افزایش همکاری بین دولتها و جوامع اسلامی، پرهیز از اختلافات مذهبی و کنشگری فعال رسانه ای جوامع اسلامی در عرصه جهانی و... .
1. قرآن کریم. 2. نهج البلاغه. 3. آبنیکی، حسن، «نسبت جهانیشدن و عدالت در اندیشة سیاسی آنتونی گیدنز و امانوئل و والرشتاین»، دوفصلنامه پژوهش سیاست نظری، ش25، بهار و تابستان 1398. 4. آذرینژاد، اسماعیل، «جهانیشدن»، مبلغان، ش68، تیر و مرداد 1384. 5. آشتیانی، محمدرضا و امامی، محمدجعفر، ترجمه نهج البلاغه، قم: انتشارات امام علی بن ابی طالب7، چ7، 1390. 6. اسعدی، ابوحبیب، القاموس الفقهی لغة و اصطلاحا، دمشق: دارالفکر، چ2، 1408ق. 7. الطریحی النجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ج1، تهران: مکتبة المرتضویة، چ3، 1375. 8. بیدار، اسماعیل و لیالی، محمدعلی، «رابطه منافع ملی و امت واحده اسلامی با تأکید بر اندیشة امام خمینی;»، مطالعات انقلاب اسلامی، ش65، تابستان 1400. 9. پیراسته، حسین؛ طیبی، سیدکمیل و هرتمنی، امیر، «بلوکبندی اقتصادی در فرآیند تشکیل بازار مشترک اسلامی با تأکید بر بخش کشاورزی»، دانش و توسعه، ش22، بهار1387. 10. پیغان، نعمتالله، «امت واحده؛ از همگرایی تا واگرایی»، علوم سیاسی دانشگاه باقر العلوم7، ش15، پاییز1380. 11. جوان آراسته، حسین، حقوق اساسی1، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1398. 12. چیتفروش، سجاد و صابردوست، مهناز، «چالشهای ایران و غرب در حوزه حقوق بشر، با رویکردی فکری و سیاسی»، مطالعات دولتپژوهی در جمهوری اسلامی ایران، ش1، بهار و تابستان 1395. 13. حبیبنژاد، سیداحمد و تسخیری، محمدصالح، «تقنین مشترک کشورهای اسلامی در حوزه حقوق بشردوستانه»، پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، ش4، اسفند 1395. 14. حیدری بیگوند، فریبا، «رویکردهای گوناگون به مقوله جهانیسازی»، تازههای اقتصاد، ش116، تابستان 1386. 15. خامنهای، سیدعلی، بیانات در دیدار با دانشگاهیان سمنان، 18/8/1385: www.khamenei.ir. 16. خامنهای، سیدعلی، بیانات در دیدار با اقشار مختلف مردم، 22/5/1397: www.khamenei.ir. 17. خوشدل، حسین، «بازشناسی معنای امت واحده با تأکید بر آیه (ولو شاء ربک لجعل الناس امة واحدة ولا یزالون مختلفین (هود/118)»، پژوهشنامة تفسیر و زبان قرآن، ش16، بهار و تابستان 1399. 18. دهشیری، محمدرضا، «انقلاب اسلامی و جهانیشدن؛ از نظریه تا عمل»، اندیشه سیاسی در اسلام، ش14، زمستان 1396. 19. رابرتسون، رونالد، جهانیشدن: تئوریهای اجتماعی و فرهنگ جهانی، تهران: ثالث، چ4، 1393. 20. راغب اصفهانی، ابوالقاسم الحسین بن محمد المعروف، المفردات فی غریب القرآن، بیروت: دارالقلم، 1412ق. 21. رفیعی، محمدحسین، «نقش قدرتهای سیاسی در گسترش اختلافات مذهبی»، مطالعات فقه تربیتی، ش6، پاییز و زمستان 1397. 22. زارعی، بهادر، مجموعهمقالات جهانیشدن، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی سازمان آموزش و پرورش تهران، 1382. 23. سامانی مجد، امیرمسعود؛ حاتمی، مجتبی؛ علوی، مهریار و حاتمی، حسین، «فرآیند جهانیشدن و بررسی چالشهای آن در کشورهای جهان سوم»، کنفرانس بینالمللی توسعه پایدار و عمران شهری، دوره پنجم، 1394. 24. سریعالقلم، محمود، «سه اصل مهم تربیتی در عصر جهانیشدن»، رشد معلم، ش262، دی 1390. 25. سلیمی، حسین، «جهانیشدن به مثابه نگرش متفاوت و آگاهی نو (بررسی اندیشههای رونالد رابرتسون)»، بازیافت شده از: rasehoon. net، 1387. 26. سیدیان، مهدی، «جهانیشدن و جهانیسازی اسلامی»، معرفت، ش168، آذر 1390. 27. سیفی آتشگاه، بابک، «فرآیند جهانیشدن و حقوق شهروندی»، پژوهشهای حقوق تطبیقی عدل و انصاف، ش3، زمستان 1397. 28. شکفته، مریم، «جهانیسازی و جامعة اطلاعاتی»، اطلاعیابی و اطلاعرسانی، ش11، شهریور 1387. 29. علیدادی، معصومه، «جهانی شدن»، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، ش155، فروردین 1390. 30. فلاحزاده، علیمحمد و موسوی، سیدطه، «حقوق بشر اسلامی و مقایسه با حقوق بشر غربی، جهانشمولی با نسبیگرایی؛ تحلیلی در راستای نقد»، روشنفکری دینی، ش1، بهار و تابستان1395. 31. قرشی، سیدعلیاکبر، قاموس قرآن، ج1، تهران: دارالکتب الاسلامیة، 1412ق. 32. کاظمیزاد، مظفر، «رویکرد نوین به مفهوم جهانیشدن از دیدگاه جغرافیای طبیعی»، اطلاعات جغرافیایی (سپهر)، ش84، زمستان 1391. 33. کعبی، عباس، تحلیل مبانی نظام جمهوری اسلامی ایران مبتنی بر اصول قانون اساسی، تهران: پژوهشکده شورای نگهبان، 1395. 34. گیدنز، آنتونی، جامعهشناسی، تهران: نشر نی، چ2، 1387. 35. مبلغی، احمد، «تقریب مذاهب، ابزار سیاسی یا اصل اساسی»، زمانه، ش104، آبان 1390. 36. مرادی، حجتالله و بیات، مهدی، «نقش رسانههای نوین در روند انقلابها، مطالعه موردی موج بیداری اسلامی در کشورهای عربی»، مطالعات عملیات روانی، ش84، تابستان 1391. 37. مشهدی، علی و سلمان نوری، مهسا، «نقدی بر اعلامیه 1990 قاهره پیرامون حقوق بشر در اسلام: نقدی بر خلاء مبانی یا سایه سنگین الگوی غربی؟»، مطالعات حقوق بشر اسلامی، ش16، بهار و تابستان 1398. 38. مضطرزاده، فتح الله، «فرهنگ و احیای ارزشهای اسلامی»، نامه فرهنگ، ش 24، زمستان1375. 39. میلانی، جمیل و امینی، علی، «جهانیشدن رسانه و تحقق امت واحده اسلامی (نگاهی به فرصتها و تهدیدهای پیش روی جهان اسلام در فرآیند جهانیشدن رسانهها»، مطالعات رسانه و امت، ش2، بهار و تابستان 1394. 40. نقیبزاده، احمد، «نظم، اخلاق، آموزش و پروش در عصر جهانیشدن»، رشد معلم، ش262، دی1390. 41. هیأت تحریریه، «جهانیسازی»، کلام اسلامی، ش48، زمستان 1382. 42. www.wikivahdat.com