دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری juمدیرمسئول سید ابراهیم رئیسی juسردبیر سید هاشم حسینی بوشهری juدبیر تحریریه محمدعلی لیالی juهیات تحریریه صادق آملی لاریجانی محسن اراکی سیدهاشم حسینی بوشهری عسگر دیرباز سیدابراهیم رئیسی محسن قمی عباس کعبی محمدعلی لیالی " />

چیستی «راهبرد مقاومت» در اندیشه مقام معظم رهبری و تحلیل مبانی عقلی آن از منظر فقه سیاسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانش‌ آموخته حوزه علمیه و عضو هیأت علمی جامعة المصطفی العالمیة

چکیده

مقاومت، آموزه ای الزامی در تنظیم و مدیریت نحوه مواجهه با غیر مسلمانانی است که خوی استکباری و استعماری شان مُستلزم ظلم و سلطه گری و دشمنی با اسلام و مسلمانان و دولت اسلامی است و علی رغم انعکاس مبانی آن در محافل علمی، هم چنان به عنوان یک ‎راهبرد در عرصه مواجهات بین‌المللی با دوَل غیر اسلامی مُستکبر و مُستعمر، مسأله‎ای است که نیازمند کاویدن تا مرحله پاسخی درخور است. مقاومت به‌ عنوان یک اندیشه و نظریه، اول بار در سال 1398، توسط مقام معظم رهبری در سالگرد رحلت امام خمینی1، در پی رواج اصطلاحِ «دکترین مقاومت خمینی» در اندیشکده‎های غرب، مطرح و فی‎الجمله مؤلفه‎های آن بیان گردید. این تحقیق با هدف تبیین چیستی مقاومت به عنوان راهبرد در عرصه مواجهاتِ بین‎المللی با دوَل مذکور و مؤلفه‎های آن در اندیشه معظم‎له و تحلیل مبانی عقلی آن از منظر فقه سیاسی انجام شده و نیل به این مَقصد در سایه تتبع در بیاناتِ معظم‎له و دسته‎بندی و جمع‎بندی آن‎ها با رعایتِ امانت در انعکاس عین برخی واژگان کلیدی و تحلیل ادراکاتِ عقلی مؤلفه‎های یافت‎شده میسّر است (=روش) و نتیجه آن، ارائه بهترین توصیف از راهبرد مقاومت نزد معظم‎له و تحلیل عقلی آن به عنوان یگانه اصلی است که همواره باید مطمحِ نظر دولت‎مردان و سیاست‎مداران دولت اسلامی باشد تا الگوریتم و شیوه‎های مواجهه با دوَل مذکور در راستای محفوظ‌ماندن این راهبرد و نیل به آن، تنظیم و مدیریت گردد.    

کلیدواژه‌ها


1.    آقابخشی، علی و افشاری راد، مینو، فرهنگ علوم سیاسی، چابهار: بی‌نا، 1389.
2.    ابن فارس، احمد، معجم مقائیس اللغة، محقق: محمد هارون‌، ج4، قم: دفتر تبلیغات اسلامى، 1404ق.
3.    ابن منظور، محمد،‌ لسان العرب، ج5، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، 1408ق.
4.    الهی، همایون، امپریالیسم و عقب‌ماندگی، تهران: نشر قومس، 1380.
5.    امام خمینی، سیدروح‌اللّه، تحریرالوسیلة، ج1، قم: مؤسسه مطبوعات دارالعلم‌، بی‌تا.
6.    انوری، حسن، فرهنگ بزرگ سخن، ج1، تهران: نشر سخن، چ2، 1382. 
7.    جوهری، اسماعیل، الصحاح تاج اللغة و الصحاح العربیة، ج5، بیروت: دارالعلم للملایین، 1410ق.
8.    حرّ عاملی، محمد حسن، وسائل الشیعة، ج3، قم: ‏مؤسسة آل البیت: لإحیاء التراث، 1409ق.
9.    حسن‌بیگی، ابراهیم، مدیریت راه‌بردی، تهران: مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی و دانشگاه عالی دفاع ملی، 1390.
10.    حمیری، نشوان بن سعید‌، شمس العلوم و دواء کلام العرب من الکلوم، ‌محققان: حسین بن عبد الله العمرى و مطهر بن على الاریانى و یوسف محمد عبدالله،‌ ج8، بیروت: دارالفکر المعاصر‌‌، 1420ق.
11.    حمیرى، عبدالله بن جعفر، قرب الإسناد، نرم افزار جامع فقه اهل بیت:2، 1413ق.
12.    خامنه‌ای، سیدعلی، بیانات در دانشگاه افسری و تربیت پاسداری امام حسین7، 20/2/1396.
13.    خامنه‌ای، سیدعلی، بیانات در دیدار جمعی از فرماندهان و کارکنان ارتش جمهوری اسلامی ایران، 30/1/1394.
14.    خامنه‌ای، سیدعلی، بیانات در دیدار با مسؤولان نظام و میهمانان کنفرانس وحدت اسلامی، 24/8/1398.
15.    خامنه‌ای، سیدعلی، بیانات در دیدار با شرکت‌کنندگان در اجلاس جهانی اساتید دانشگاه‎های جهان اسلام و بیداری اسلامی، 21/9/1391.
16.    خامنه‌ای، سیدعلی، بیانات در سالگرد ارتحال امام خمینی;، 14/3/1398.
17.    خامنه‌ای، سیدعلی، بیانات در اجتماع زائران و مجاوران حرم مطهر رضوی7، 1/1/1387.
18.    خامنه‌ای، سیدعلی، بیانات در دیدار با دانش‌آموزان و دانشجویان، 10/8/1391 و 12/8/1395.
19.    خامنه‌ای، سیدعلی، بیانات در دیدار با اقشار مختلف مردم در سالروز میلاد حضرت علی7، 26/4/1387.
20.    خامنه‌ای، سیدعلی، بیانات در دیدار با پرستاران، به مناسبت سالروز میلاد فرخنده حضرت زینب3، 3/5/1380.
21.    خامنه‌ای، سیدعلی، بیانات در دیدار با مسؤولان نظام و سفرای کشورهای اسلامی، 25/1/1397.
22.    خامنه‌ای، سیدعلی، بیانات در دیدار با روحانیون و مبلغان در آستانه ماه محرم، 26/2/1375.
23.    خامنه‌ای، سیدعلی، بیانات در مراسم مشترک دانش‌آموختگی دانشجویان دانشگاه‌های سه گانه ارتش جمهوری اسلامی ایران، 22/7/1383.
24.    خامنه‌ای، سیدعلی، بیانات در خطبه‌های نماز جمعه تهران، 21/7/1385.
25.    خامنه‌ای، سیدعلی، بیانات در دانشگاه علوم دریایی امام خمینی نوشهر، 18/6/1397.
26.    خامنه‌ای، سیدعلی، بیانات در دیدار با مردم قم، 19/10/1391.
27.    خامنه‌ای، سیدعلی، بیانات در دیدار با مسؤولان، استادان و دانشجویان دانشگاه امام جعفر صادق7، 29/10/1384.
28.    خامنه‌ای، سیدعلی، بیانات در دیدار با دانش‌آموزان و دانشجویان، 12/8/1389.
29.    خامنه‌ای، سیدعلی، بیانات در دیدار با مردم نجف‌آباد، 5/12/1394.
30.    خامنه‌ای، سیدعلی، بیانات در دیدار با دست‌اندرکاران ساخت ناوشکن جماران، 30/11/1388.
31.    خامنه‌ای، سیدعلی، بیانات در دیدار با پرستاران به مناسبت سالروز میلاد فرخنده حضرت زینب8، 11/10/1398.
32.    خامنه‌ای، سیدعلی، بیانات در دیدار با مردم قم، 18/10/1398.
33.    خامنه‌ای، سیدعلی، بیانات در دیدار با مسؤولان وزارت امور خارجه و رؤسای نمایندگی‎های جمهوری اسلامی ایران در خارج از کشور، 25/5/1383.
34.    خامنه‌ای، سیدعلی، بیانات در دیدار با مسؤولان وزارت امور خارجه و سفرا و کارداران، 18/4/1370.
35.    خامنه‌ای، سیدعلی، پاسخ به نامه آقای اسماعیل هنیه رئیس دفتر سیاسی حماس، 15/1/1397.
36.    خلیل بن احمد، کتاب العین، ج2و5، بیروت: دارالهجرة، 1409ق.
37.    خویی، سیدابوالقاسم، أجود التقریرات، ج2، قم: انتشارات صاحب الزمان(عج)، 1377. 
38.    داورى دردانه، محمد و حسن شانه‌ساززاده، مدیریت استراتژیک از تئورى تا عمل، تهران: انتشارات آتنا، 1380.
39.    درگاهی، مهدی، «مبانی فقهی عزت، حکم و مصلحت در تعاملات بین‌المللی دولت اسلامی»، فصلنامۀ حکومت اسلامی، ش96، 1399.
40.    دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه دهخدا، ج6، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1352.
41.    راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات فی ألفاظ القرآن، بیروت: دارالعلم، 1412ق. 
42.    رجبی دوانی، محمدحسن، گزیده ادبیات مقاومت نزد علمای پنج قرن اخیر، تهران: پژوهشکده تاریخ معاصر، 1401. 
43.    روشندل، جلیل، تحول در مفهوم استراتژى، مجموعه‌مقالات اولین سمینار بررسى مفاهیم، به کوشش سیدعلى قادرى، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه، 1370.
44.    زبیدی، سیدمحمدمرتضى، تاج العروس من جواهر القاموس، ج7، بیروت: دارالفکر، 1414ق.
45.    طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج14، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1417ق.
46.    طریحی، سیداحمدحسین، مجمع البحرین، ج3، تهران: کتابفروشی مرتضوی، چ3، 1416ق.
47.    طلوعى، محمود، فرهنگ جامع سیاسى، تهران: نشر سخن، 1372.
48.    علامه حلی، حسن بن یوسف، قواعد الأحکام فی معرفة الحلال و الحرام، ج3، قم: دفتر انتشارات اسلامى، 1413ق. 
49.    علی‌بابایی، علیرضا، فرهنگ علوم سیاسى، تهران: نشر پخش ویس، 1369.
50.    عمید، حسن، فرهنگ عمید، ج1، تهران: انتشارات امیرکبیر، 1384.
51.    فاضل هندی، محمد بن حسن، کشف اللثام و الإبهام، ج10، قم: کتابخانه عمومی حضرت آیةالله العظمی مرعشی نجفی;، 1405ق.
52.    قرشی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج6، تهران: دارالکتب الاسلامیة، 1371.
53.    کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج3، تهران: دارالکتب الإسلامیة، 1407ق. 
54.    ل. فیتونی، امپریالیسم و کشورهای توسعه‌نیافته، ترجمه هوشیار، تهران: پیش‌گام، 1357.
55.    مشکینی، علی، مصطلحات الفقه، قم: مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، 1392. 
56.    معین، محمد، فرهنگ فارسی، ج1، تهران: انتشارات امیرکبیر، 1375.
57.    ملک‌افضلی، محسن و دیگران، «مفهوم نظام و کاربرد آن در فقه و اصول»، مجله فقه و اصول، سال48، ش88، 1391.
58.    منصوری، جواد، شناخت استکبار جهانی، مشهد مقدس: آستان قدس رضوی7، 1367.
59.    http://farsi.khamenei.ir