دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری juمدیرمسئول سید ابراهیم رئیسی juسردبیر سید هاشم حسینی بوشهری juدبیر تحریریه محمدعلی لیالی juهیات تحریریه صادق آملی لاریجانی محسن اراکی سیدهاشم حسینی بوشهری عسگر دیرباز سیدابراهیم رئیسی محسن قمی عباس کعبی محمدعلی لیالی " />

واکاوی مؤلفه های کلیدی حقوق اساسی بر اساس دو نظریه حکومت مطلقه و ولایت مطلقه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای حقوق عمومی – دانشگاه آزاد اسلامی قم

2 عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه. گروه حقوق

چکیده

بررسی مقوله های آزادی، عدالت، امنیت و حاکمیت قانون، در حقوق اساسی، به لحاظ نقشی که در تعیین ساختار دولت و حقوق ملت دارند، همواره مورد توجه اندیشمندان حوزه سیاست، حقوق و فقه سیاسی بوده است. با عنایت به تشابه ظاهری میان نظریه ولایت مطلقه و نظریه دولت مطلقه، نسبت سنجی دیدگاه «امام خمینی» و «توماس هابز»، از بایسته هایی است که کم تر مورد عنایت قرار می گیرد. این مقاله با روش تحلیلی ـ توصیفی، دیدگاه های این دو نظریه پرداز را در خصوص عناصر فوق الذکر بررسی کرده است. یافته-های مقاله نشان می دهد که به رغم قرابت لفظی میان دولت مطلقه و ولایت مطلقه، این دو نظریه؛ هم در مبانی و معانی و هم در برداشت از عناصر کلیدی حقوق اساسی، تمایزات اساسی دارند. اقتدارگرایی، عدم التزام به حاکمیت قانون و امنیتی کردن فضای جامعه از پیامدهای نظریه حکومت مطلقه هابزی است؛ در حالی که این پیامدهای نامقبول، جایگاهی در اندیشه ولایت مطلقه ندارد.

کلیدواژه‌ها


1. امام خمینی، سید روح الله، آزادی در اندیشه امام خمینی‏، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی;، 1392.
2. امام خمینی، سید روح الله، انتخابات در اندیشه امام خمینی، دفتر اول، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی;، 1370.
3. امام خمینی، سید روح‌ الله، شرح حدیث جنود عقل و جهل، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی;، 1377.
4. امام خمینی، سید روح الله، صحیفه امام، ج4، 7، 9و21، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی;، 1378.
5. امام خمینی، سید روح الله، صحیفه نور، ج9، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی;، 1368.
6. امام خمینی، سید روح الله، کتاب البیع، قم: اسماعیلیان، بی‌تا.
7. امام خمینی، سید روح‌ الله، کشف الاسرار، تهران: علمیه اسلامیه، 1327.
8. امام خمینی، سید روح الله، ولایت فقیه، قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى;، 1373.
9. انصاری، مرتضی، القضاء و الشهادات، قم: لجنة تحقیق تراث الشیخ الاعظم، 1415ق.
10. باربیه، موریس، مدرنیته سیاسی، ترجمه عبدالوهاب احمدی، تهران: انتشارات آگاه، 1383.
11. بشیریه، حسین، جامعه‌شناسی سیاسی، تهران: نشر نی، 1378.
12. بشیریه، حسین، «لویاتان و بهی‌نوث در گفت‌وگو با حسین بشیریه در تربیت سیاسی»، هفته نامه صدا، ش۱۰۱، 1395.
13. بوشهری، جعفر، حقوق اساسی، ج5، تهران: شرکت سهامی انتشار، 1390.
14. توحیدی، علی اصغر، قرائت امام خمینی; از سیاست، تهران: انتشارات پژوهشکده، 1381.
15. جمشیدی، محمدحسین، «مفهوم عدالت در اندیشه سیاسی امام خمینی»، فصلنامه حضور، ش36، 1380.
16. جوان آراسته، حسین، «حدود آزادی در نظام مردمسالاری دینی»، فصلنامه اندیشه مردم سالاری اسلامی، سال اول، ش2، 1396.
17. حلی، حسن بن یوسف، مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة، ج4، قم: مکتبة العلامة، 1413ق.
18. خویی، سید ابوالقاسم، منهاج الصالحین، ج1، قم: مدینة العلم، 1410ق.
19. درویشی، فرهاد، «ابعاد امنیت در اندیشه و آرای امام خمینی;»، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال سیزدهم، ش49، پاییز 1389.
20. روحانی، حسن، فصلنامه راهبرد، سال بیست و یکم، ش65، 1391.
21. طالقانی، سیدحمیدرضا، «عدالت و آزادی و تلازم بین آن‎ها»، وبلاگ شخصی، 1389: http://drhamta.blogfa.com.
22. عنایت، حمید، بنیاد فلسفه سیاسی در غرب، تهران: نشر زمستان، 1379.
23. کرکی، علی بن حسین، رسائل المحقق الکرکی، ج1، قم: کتاب‎خانه عمومی آیةالله العظمی مرعشی نجفی، 1409ق.
24. کریمی مله، علی و هم‎کاران، «تهدیدات سیاسی امنیت ملی از دیدگاه امام خمینی;»، فصلنامه مطالعات راهبردی، دوره 13، ش49، 1389.
25. کلوسکو، جرج، تاریخ فلسفه سیاسی، ترجمه خشایار دیهیمی، تهران: نشر نی، 1394.
26. گری، تیم، آزادی، ترجمه محمود سیفی، تهران: پژوهش‎کده مطالعات فرهنگی و اجتماعی، 1387.
27. مؤمن، محمد، کلمات سدیدة فى مسائل جدیدة، قم: مؤسسة النشر الاسلامى، 1415ق.
28. نجفی، محمد حسن، جواهرالکلام، ج21، تهران: دارالکتب الاسلامیة، چ3، 1362.
29. نراقی، احمدبن محمد مهدی، عوائدالایام، قم: مرکزالنشرالتابع لمکتب الاعلام الاسلامی، 1375ق.
30. نصری، قدیر، «تأملی معرفت‌شناختی بر فلسفه سیاسی هابز و معنا و مبنای قدرت و امنیت در آن»، اطلاعات سیاسی ـ اقتصادی، ش177و178، خرداد و تیر 1381.
31. نظری، علی اشرف، «مفهوم قدرت در اندیشه سیاسی هابز»، مجله دانش‌کده حقوق و علوم سیاسی، ش69، 1384.
32. هابز، توماس، لویاتان، ترجمه حسین بشیریه، تهران: نشر نی، 1380.
33. هاشمی، سیدمحمد و میرقاسمی، سیدجواد، «حاکمیت قانون در اندیشه فلاسفه بزرگ مغرب زمین»، مجله تحقیقات حقوقی، ویژه نامه ش9، 1391.
34. وینسنت، اندرو، نظریه‌های دولت، ترجمه حسین بشیریه، تهران: نشر نی، 1378.
39. https://plato./entries/hobbes-moral/.
40. 1-A loyd, Sharon & Susanne Sreedhar. 2014. Hobbes's Moral and Political Philosophy. Stanford Encyclopedia. L. of Philosophy.