دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری juمدیرمسئول سید ابراهیم رئیسی juسردبیر سید هاشم حسینی بوشهری juدبیر تحریریه محمدعلی لیالی juهیات تحریریه صادق آملی لاریجانی محسن اراکی سیدهاشم حسینی بوشهری عسگر دیرباز سیدابراهیم رئیسی محسن قمی عباس کعبی محمدعلی لیالی " />

معیارها و مصادیق ثابت و متغیر در اندیشة شهید مطهری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه آزاد اصفهان(خوراسگان)

2 دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد

چکیده

حدود چهار دهه از حکومت اسلامی در ایران می گذرد و اکنون یکی از مهمترین مباحثی که حکومت و قانونگذاری اسلامی با آن روبروست، نوع، میزان و چگونگی پیوستگی این حوزه با عرف جامعه است. بحث از میزان ارتباط احکام اسلامی با عرف، بی تردید بحث احکام ثابت و متغیر را در دوران معاصر، ضرورتی اجتهادی و فقهی می نماید. دلیل این ضرورت نیز نیازهای ثابت و متغیری است که در آدمیان وجود دارد و یکی از اولین کسانی که در دوران معاصر، حساسیت مسألة زمان و مکان در حوزه دین را به خوبی دریافت، شهید آیةالله «مرتضی مطهری» است که حاصل حساسیت ایشان، مجموعه مباحثی بود که تحت عنوان «اسلام و مقتضیات زمان» مطرح نمود. در این پژوهش، معیار پیوستگی احکام ثابت و متغیر، از دیدگاه شهید مطهری مورد بررسی قرار گرفته و سپس در محورهای ثابت و متغیر، مواردی چند از میان آثار ایشان بازبینی شده است. از این معیارها، می توان به توجه به مصلحت، حفظ آبروی جامعه اسلامی، توجه به پیشرفت و توسعه در جوامع اسلامی، تکیه بر منفعت جمعی و مد نظر قراردادن روح شریعت اشاره کرد. در سرانجام این تحقیق، این نتیجه گرفته شده است که بازنگری در اندیشه شهید مطهری در پذیرفتن مقتضیات زمان و توجه به معیارهای ثابت و متغیر در وضع قوانین اسلامی، کلید حل بسیاری از مشکلات حوزه اجتهاد و فقاهت در عرصه های حقوقی، اجتماعی و سیاسی حکومت اسلامی خواهد بود.

کلیدواژه‌ها


1. قرآن کریم.
2. نهج البلاغه.
3. سروش، عبدالکریم، بسط تجربه نبوی، تهران: مؤسسه فرهنگی صراط، 1378.
4. صابری، حسین، فقه و مصالح عرفی، قم: بوستان کتاب، چ2، 1388.
5. طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج3، تهران: دارالکتب الاسلامیه، چ3، 1394ق.
6. علیدوست، ابوالقاسم، فقه و عرف، تهران: پژوهشکده فرهنگ و اندیشه اسلامی، چ4، 1388.
7. فیض، علیرضا، مبادى فقه و اصول، تهران: دانشگاه تهران، چ5، 1371.
8. ---------، اجتهاد و عرف، تهران: دانشگاه تهران، چ6، 1388.
9. لاهوری، اقبال، احیای فکر دینی در اسلام، ترجمة احمد آرام، تهران: قلم، 1366.
10. مجتهد شبستری، محمد، نقدی بر قرائت رسمی از دین، تهران: طرح نو، 1379.
11. مطهرى، مرتضی، اسلام و مقتضیات زمان، ج1، تهران: صدرا، چ7، 1373.
12. -----------، مسأله ربا، تهران: صدرا، چ7، 1372.
13. -----------، نظام حقوق زن در اسلام، تهران: صدرا، چ7، 1362.
14. -----------، حماسه حسینی، ج1، تهران: صدرا، چ14، 1368.
15. -----------، مسأله حجاب، تهران: صدرا، (چاپ مکرر)، بهار، 1368.
16. -----------، علل گرایش به مادیگری، تهران: صدرا، چ18، 1372.
17. مصباح یزدی، محمدتقی، نظریة حقوقی اسلام، تهران: مصباح، 1383.
18. میرموسوی، سیدعلی، مبانی حقوق بشر از دیدگاه اسلام و دیگر مکاتب، تهران: پژوهشکده فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1390.