هدف از این نوشتار، تبیین حدود مشروعیت در توقف موقت حدود احکام اسلام توسط حاکم اسلامی است. شناخت از معیارهای اهم و مهم و نظام رتبهبندی مصالح حکومتی میتواند به حاکم اسلامی کمک کند تا از بن بست میان مصالح اجتماعی و مصالح شرعی خارج شود. شناخت مصالح و سازوکارهای تغییر در مرزهای قابل تغییر و غیر قابل تغییر آنها میتواند در تطبیق مشروعیت اسلامی بر یک حکومت دینمدار مؤثر باشد. خط قرمزهای منحلکننده یا توسعهدهنده معیارهای اولیه و ثانویه در یک حاکمیت دینی با اهداف و مقاصد اساسی شریعت رابطه تنگاتنگ دارد. سؤالات اساسی این پژوهش، حول محور اهداف و چهارچوبهای حکومت ترسیم میشوند. از جمله اینکه آیا صرفاً حکومت اسلامی موظف به اجرای حدود الهی است یا اهداف دیگری نیز بر وجود آن متصور است که در صورت عدم امکان اجرای حدود الهی نمیتوان از آنها صرف نظر کرد؟ سازوکارها و ابزارهای چنین فرآیندی چیست؟ حد و مرز توقف حدود الهی توسط حاکم اسلامی تاکجاست؟ این پژوهش به دنبال آن است تا ثابت کند اولویتدهی اهداف حکومت اسلامی بر یکدیگر، تفسیر از مصلحت، منبع و مبنای تحلیل مصلحت، روش، ابزار و متدلوژی کشف و بکارگیری مصلحت، عوامل کشف و اجرای مصلحت در تحلیل میزان مشروعیت و کارکردهای هر ساختار سیاسی در اسلام مؤثر است.
1. قرآن کریم. 2. نهج البلاغه. 3. آجدانی، لطفالله، علما و انقلاب مشروطیت، تهران: نشر اختران، 1380. 4. آخوند خراسانی، محمد کاظم، کفایة الأصول، تعلیقه زارعی سبزواری، قم: مؤسسة النشر الاسلامی، چ2و6، 1430ق. 5. آخوند خراسانی، محمد کاظم، کفایة الأصول، تعلیقه زارعی سبزواری، قم: مؤسسة النشر الاسلامی، چ6، 1430ق. 6. اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی، صورت مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، ج3، تهران: اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی، 1364. 7. النووی، یحیی بن شرف، شرح صحیح مسلم، ج12، بیروت: دار الکتب العلمیة، 1415ق. 8. الواعظ السید، محمد سرور، مصباح الاصول، ج3، قم: مکتبة الداوری، بیتا. 9. الهلالی مجدی، فهم اولویتها در اسلام، مترجم: مجتبی دوروزی، تهران: نشر احسان، 1388. 10. امام خمینی، سیدروح الله، حکومت اسلامی (ولایت فقیه)، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی;، 1375. 11. امام خمینی، سیدروح الله، صحیفه امام خمینی، ج1، 5، 7، 9، 10، 11، 15، 19، 20و21، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی;، 1378(الف). 12. امام خمینی، سیدروح الله، ولایت فقیه، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی;، 1378(ب). 13. تقوی، سید ناصر، «تحدید مصلحت»، فرهنگ اندیشه، ش1، بهار 1384. 14. تقوی، سید ناصر، مصلحت به عنوان پارادایم حکومت اسلامی، تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی;، 1378. 15. تمیمی آمدی، عبدالواحد بن محمد، غررالحکم و دررالکلم، ج7، قم: دار الکتاب الاسلامی، 1410ق. 16. جبعی عاملی، حسن بن زین الدین، معالم الدین فی الاصول، قم: دار الکفر، 1374. 17. جمعى از محققان، فرهنگنامه اصول فقه، قم: مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، 1389. 18. جوادی آملی، عبد اللّه، ولایت فقیه: ولایت فقاهت و عدالت، قم: مرکز نشر اسراء، چ4، 1383. 19. حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، ج3و11، قم: مؤسسة آل البیت: لإحیاء التراث، 1414ق. 20. حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، ج3، تهران: منشورات المکتبة السالمیة، چ6، 1381. 21. حلی، أبی طالب، محمد بن الحسن بن یوسف بن المطهر، ایضاح الفوائد، ج3، قم: مؤسسه تحقیقات و نشر معارف اهل البیت:، 1387ق. 22. خویی، سیدابوالقاسم، مصباح الاصول، ج2، قم: مؤسسة احیاء آثار السید الخوئی، بیتا. 23. سبزواری، محمدباقر، رسالة فی مقدمة الواجب، الرسائل کنگرۀ آقا حسین خوانساری، 1090ق. 24. شکوری، ابوالفضل، فقه سیاسی اسلام، قم: ستاد بزرگداشت پنجاهمین سالگرد شهادت مدرس، 1367. 25. شهرستانی، جواد، کفایة الأصول، قم: مؤسسة آل البیت: لإحیاء التراث، 1420ق. 26. صالحی، خادم حسین، رساله دکتری جایگاه مصلحت در اندیشه سیاسی فقهای معاصر، قم: مجتمع آموزش عالی فقه، 1389. 27. صدوق، ابنبابویه، محمد بن علی، خصال، تهران: کتابچی، 1377ق. 28. صرامی، سیفالله، «درآمدی بر جایگاه مصلحت در فقه»، مجله قبسات، ش32، تابستان 1383. 29. طباطبایی یزدی، سید محمد کاظم، حاشیه بر مکاسب، قم: اسماعیلیان، 1410ق. 30. طباطبایی، سید محمد حسین، معنویت تشیع، قم: نشر تشیع، 1385ق. 31. طوسی، محمد بن حسن، المبسوط فی فقه الامامیة، ج 8، تهران: مرتضوى، چ3، 1378ق. 32. علیدوست، ابوالقاسم، فقه و مصلحت، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1388. 33. عنایت، حمید، سیری در اندیشه سیاسی عرب، تهران: امیر کبیر، 1358. 34. فیرحی، داوود، «شیعه و مسأله مشروعیت، بین نظریه و نص»، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، ش57، بهار 1381. 35. قاضیزاده، کاظم، اندیشههای فقهی ـ سیاسی امام خمینی، تهران: مرکز تحقیقات استراتژیک ریاست جمهوری، 1377. 36. قمی، ابوالقاسم، جامع الشتات، تصحیح و اهتمام مرتضی رضوی، ج1، تهران: کیهان، 1376. 37. کاظمی، محمدعلی، فوائد الاصول، ج2و4، قم: مؤسسة النشر الإسلامی، 1409ق. 38. کلینی، محمد بن یعقوب، فروع کافی، ج5، قم: قدس، 1388. 39. مصباح یزدی، محمدتقی، حکیمانهترین حکومت: کاوشی در نظریه ولایت فقیه، قم: مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی;، 1395. 40. مطهری، مرتضی، ختم نبوت، ج3، تهران: انتشارات صدرا، 1375. 41. مظفر، محمد رضا، اصول الفقه، ج2، قم: دار التفسیر، چ7، 1382. 42. مکارم شیرازى ناصر، انوار الفقاهة، کتاب البیع، الجزء الاول، قم: مدرسة الإمام علی بن أبی طالب، 1425ق. 43. مکارم شیرازى ناصر، القواعد الفقهیة، ج1، قم: دراسة الامام علی بن ابیطالب7، 1370. 44. مکارم شیرازى ناصر، بحوث فقهیة هامة، قم: مدرسة الإمام علی بن أبیطالب7، 1380. 45. منتظری حسینعلی، دراسات فی ولایة الفقیه و فقه الدولة الاسلامیة، ج1و3، قم: نشر تفکر، 1370. 46. مهوری، محمدحسین، «حفظ نظام»، فصلنامه حکومت اسلامی، ش21-20، پاییز1380. 47. موسوی بجنوردی، سید محمد، قواعد فقهیه، ج1، تهران: میعاد، چ2، 1372. 48. نراقی، أحمد بن محمد مهدی، مستند الشیعة، ج١٥، قم: مؤسسة آل البیت: لإحیاء التراث، 1405ق. 49. ورعی، سیدجواد، «قاعدة اختلال نظام، مفاد و قلمرو آن در فقه»، فصلنامه حکومت اسلامی، ش71، بهار 1393.