حق‌الناس، گزاره دینی بسیار مهمی است که در آیات و روایات پشتوانه‌ای قوی برای حراست از حقوق افراد جامعه تعبیه نموده است. دامنه گسترده این مقوله در فقه، مرز‌های فقه سیاسی را نیز درنوردیده و عرصه انتخابات را هم شامل شده است. وارد نمودن مقوله حق‌الناس در امر انتخابات نمایانگر تحقق اجتهاد پویا در امر زمامدارای است. سؤال اصلی این مقاله که با شیوه تحلیلی به آن نگریسته خواهد شد، نقش حق‌الناس در فرآیند حق رأی و حق نمایندگی است؛ چه آنکه مقوله حق‌الناس در فرآیند انتخابات موارد متعددی را در بر می‌گیرد که از مهمترین این موارد میتوان به حق رأی و حق نمایندگی اشاره داشت. آزادانه و همگانی بودن از مسائل مهم مربوط به رابطه حق‌الناس و حق رأی میباشد. آزادانه بودن نیز مراحل پیش از انتخابات، مرحله انتخاب و بعد از انتخابات را در بر می‌گیرد. در رابطه حق الناس و حق نمایندگی نیز تأیید، رد یا عدم احراز صلاحیت داوطلبان مطرح می‌شود. در این خصوص دو رویکرد وجود دارد که یکی به لزوم احراز صلاحیت و دیگری به لزوم احراز عدم صلاحیت در امر داوطلبی تأکید می‌نماید. اصل «عدم ولایت احد علی احد»، اصل «اشتغال و احتیاط» از مباحث اصولی مورد استناد دیدگاه نخست و اصل «صلاحیت داوطلبی» مورد استناد دیدگاه دوم است. با توجه به لزوم تعهد و تخصص نماینده برای حسن انجام کارویژه‌های محوله، دیدگاه نخست بر دیدگاه دوم ارجحیت دارد.
1. ابوالحسنی، سیدرحیم، تحدید رفتار دولت، تهران: نشر میزان، 1386. 2. افلاطون، جمهوری، ترجمه رضا کاویانی و محمد حسن لطفی، تهران: چاپخانه خوشه، 1353. 3. انصاری، مرتضی، فرائد الاصول، ج1و3، قم: مجمع الفکر الاسلامی، 1419ق. 4. انصاریان، حسین، حج در آیینه عرفان، تهران: مشعر، 1386. 5. پروین، خیرالله و اصلانی، فیروز، اصول و مبانی حقوق اساسی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، چ2، 1391. 6. جاوید، محمدجواد، مشروعیت قدرت و مقبولیت دولت در قرآن، تهران: میزان، 1388. 7. جهانگیر، کیامرث، «سازوکار‌های کنترل قدرت (مبانی و عملکرد‌ها)»، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، دوره59، بهار1382. 8. خسروی، حسن، حقوق انتخابات دموکراتیک، تهران: مجمع علمی و فرهنگی مجد، 1387. 9. رز، ریچارد، دائرة المعارف بین المللی انتخابات، ترجمه محمد تقی دلفروز، تهران: میزان، 1390. 10. روزنامه نشاط، 8/6/1378. 11. سونلسو، «مطالعات تطبیقی در باب سلامت انتخابات و صلاحیت انتخاب شوندگان»، مترجم احمد رنجبر، مجله مجلس و راهبرد، ش36، زمستان، 1381. 12. شعله‌سعدی، قاسم، نظارت استصوابی، مقاله: نظارت استصوابی و مقوله تفکیک قوا، تهران: نشر افکار. 13. عمید زنجانی، عباسعلی، «پاسخ به سوالات دانشجویان»، روزنامه رسالت، 20 خرداد، 1371. 14. قاضی شریعت پناهی، سیدابوالفضل، حقوق اساسی و نهادهای سیاسی، تهران: میزان، چ12، 1383. 15. --------------، سیدابوالفضل، بایسته‌های حقوق اساسی، تهران: میزان، چ35، 1388. 16. قاضی‌زاده، کاظم، «اعتبار رأی اکثریت در اسلام»، فصلنامه حکومت اسلامی، ش6، 1390. 17. گالبرایت، جان کنت، کالبد شناسی قدرت، ترجمه احمد شهسا، تهران: نشر آذر، 1366. 18. مشکینی اردبیلی، علی، مصطلحات الفقه و معظم عناوینه الموضوعیه، قم: نشر الهادی، 1419ق. 19. مصباح یزدی، محمدتقی، نظریه حقوقی اسلام، ج1، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی;، 1386. 20. ----------------، نظریه سیاسی اسلام، ج1، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی;، چ3، 1388. 21. مطهری، مرتضی، سیری در سیرة ائمه اطهار، تهران: صدرا، 1373. 22. منتسکیو، روح القوانین، ترجمه علی اکبر مهتدی، تهران: امیرکبیر، چ6، 1349. 23. مؤسسه دایرة المعارف الفقه الاسلامی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت:، ج۳، بیتا. 24. نیچه، فرید ریش، اراده معطوف به قدرت، ترجمه محمد باقر هوشیار، تهران: نشر و پژوهش فرزان روز، چ6، 1387.
مدیرمسئول
)