دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری juمدیرمسئول سید ابراهیم رئیسی juسردبیر سید هاشم حسینی بوشهری juدبیر تحریریه محمدعلی لیالی juهیات تحریریه صادق آملی لاریجانی محسن اراکی سیدهاشم حسینی بوشهری عسگر دیرباز سیدابراهیم رئیسی محسن قمی عباس کعبی محمدعلی لیالی " />

اصل تألیف قلوب؛ مبانی فقهی و نقش آن در قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه حقوق دانشگاه آیةالله العظمی بروجردی

2 استادیار گروه علوم سیاسی دانشگاه آیةالله العظمی بروجردی

3 دانشجوی دکتری شیعه شناسی و عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی

چکیده

در دو دهه اخیر با متکثرسازی مفهوم قدرت، گونه نرم قدرت در کنار شکل سخت آن مورد توجه اندیشمندان قرار گرفته است. با این وجود توجه به قدرت نرم در اسلام دارای سابقه‎ای تاریخی بوده و در قالب ابزارهای متنوعی به کار بسته شده است. یکی از این ابزارها «تألیف قلوب» است که به‎عنوان یکی از مصارف زکات برای ارتقای سطح همدلی در بین مسلمین و همچنین گسترش دایره اسلام، مورد استفاده قرار گرفته است. با تأمل در مبانی قرآنی و روایی، می‏توان گفت تألیف قلوب تنها در مسأله زکات مطرح نیست؛ بلکه به عنوان یک اصل کلی، جهت تقویت امنیت و گسترش اسلام، مورد استفاده قرار گرفته است. به دلیل تغییرات گسترده در عرصه نظم و تعاملات بین‎المللی، کارکردها و شیوه‎های استفاده از «تألیف قلوب» دچار تحول جدی شده و به حوزه‎های متنوع‎تری بسط داده شده است. این مقاله با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی به بررسی چگونگی استفاده از اصل تألیف قلوب در حوزه‎های فرهنگی، اقتصادی و سیاسی در جهت ارتقای قدرت نرم جمهوری اسلامی می‎پردازد.

کلیدواژه‌ها


1. قرآن کریم.
2. آقایی، داوود، حسینی، محمود، «چشم‌انداز قدرت نرم هند: چالش‌ها و فرصت‌ها»، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال15، ش4، 1391.
3. ابن منظور، ابوالفضل جمال الدین محمدبن‎مکرم‌، لسان العرب‌، ج9، بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع‌، چ3، 1414ق.
4. ابوزهره، محمد، خاتم پیامبران، ترجمه حسین صابری، ج3، مشهد: آستان قدس رضوی، چ2، 1375.
5. ابوعبید، قاسم‎بن‎سلام، الاموال، بیروت: دار الکتب الاسلامیة، 1406ق.
6. اردبیلى، احمدبن‎محمد‌، زبدة البیان فی احکام القرآن، تهران: المکتبة الجعفریة لإحیاء الآثار الجعفریة‌، بی‎تا.
7. اصفهانى، حسین‎بن‎محمد‌، مفردات ألفاظ القرآن‌، لبنان: دار العلم، 1412ق.
8. امام خمینى، سیدروح‎اللّه، تحریر الوسیلة، ج1، قم: مؤسسه مطبوعات، بی‎تا.
9. تمیمی آمدی، عبدالواحدبن‎محمد، غررالحکم و دررالکلم، قم: دارالکتاب الإسلامی، چ2، 1410ق.
10. دهخدا، علی اکبر، لغت نامه، ج4، تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، 1377.
11. دهقانی فیروزآبادی، سیدجلال، «دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی در منطقه خلیج فارس»، فصلنامه سیاست، دوره 40، ش4، 1389.
12. زبیدى، محب الدین، تاج العروس من جواهر القاموس، ج12، بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع، 1414ق.
13. حر عاملى، محمدبن‎حسن‌، تفصیل وسائل الشیعة إلى تحصیل مسائل الشریعة، ج11و16، ‌قم: مؤسسه آل البیت:، 1409ق.
14. حلّى، حسن‎بن‎یوسف‎بن‎مطهر، قواعد الأحکام فی معرفة الحلال و الحرام، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1413ق.
15. خراسانی، رضا، «جایگاه و نقش قدرت فرهنگی در سیاست خارجی و تأثیر آن بر روند تحولات جهانی»، پژوهشنامه علوم سیاسی، سال11، ش41، 1389.
16. سرخیل، بهنام، «قدرت نرم و رفتارهای حمایت‌گرایانه در سیاست خارجی جمهوری اسلامی»، مجموعه مقالات اولین همایش دیپلماسی فرهنگی و تکافل، 1392.
17. سیفی، عبدالمجید، «الگوهای جدید سیاست‌های کمک اقتصادی»، مجموعه مقالات اولین همایش دیپلماسی فرهنگی و تکافل، 1392.
18. عراقى، آقا ضیاء الدین، شرح تبصرة المتعلمین، ج3، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1414ق.
19. عمید زنجانی، عباسعلی، حقوق اقلیت‌ها، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1362.
20. طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج3و9، قم: دفتر انشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چ5، 1417ق.
21. طریحى، فخرالدین، مجمع البحرین، ج5‌، تهران: کتابفروشى مرتضوى، چ3، 1416ق.
22. طوسى، ابوجعفر محمدبن‎حسن، تهذیب الأحکام، ج6، تهران: دار الکتب الإسلامیة، چ4، 1407ق.
23. --------------------، المبسوط فی فقه الإمامیة، ج1، تهران: المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة، چ3، 1387ق.
24. فاضل مقداد، مقدادبن‎عبداللّه سیورى‌، کنز العرفان فی فقه القرآن، ج1، قم: انتشارات مرتضوى، 1425ق.
25. فراهیدی، خلیل‎بن‎احمد‌، کتاب العین‌، ج5، قم: نشر هجرت‌، چ2، 1410ق.
26. قرشى، سیدعلى‎اکبر، قاموس قرآن، ج1، 6، تهران: دار الکتب الإسلامیة، 1412ق.
27. قرضاوی، یوسف، فقه الزکاة، ج2، بی‎جا: مؤسسة الرسالة، چ6، 1401ق.
28. قوام، عبدالعلی، چالش‎های توسعه سیاسی، تهران: نشر قومس، 1390.
29. کشکولیه، محمدحسینی، نگرشی اجتماعی به کعبه و حج از دیدگاه قرآن، تهران: موسسه‌ انتشارات‌ امیر‌کبیر، چ2، 1383.
30. کلینى، ابوجعفر محمدبن‎یعقوب، الکافی، ج4، تهران: دار الکتب الإسلامیة، چ4، 1407ق.
31. مبلغ دایمیر دادی، محمد امین، «تألیف قلوب و سیاست»، مجله معرفت سیاسی، سال4، ش1، بهار و تابستان 1391.
32. محمدی ری شهری، محمد، مبانی شناخت، قم: دفتر تبلیغات اسلامی، چ3، 1370.
33. مصباح یزدی، محمدتقی، نظریه سیاسی اسلام، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی;، 1378
34. مصطفوى، حسن‌، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج1، تهران: مرکز الکتاب للترجمة و النشر، 1402ق.
35. مغنیه، محمدجواد، فقه الإمام الصادق7، ج1، 2 و 11، قم: مؤسسه انصاریان، چ2، 1421ق.
36. -----------، الفقه علی المذاهب الخمسه، بیروت: دارالتیار الجدید، چ10، 1421ق.
37. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج3، 8، 7، تهران: دار الکتب الإسلامیه، 1374.
38. نجفى، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، ج15، بیروت: دار احیاء التراث العربی، چ7، 1404ق.
39. نجفی، موسی، تأملات سیاسی در تاریخ تفکر اسلامی، ج4، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1377.
40. نیشابوری، مسلم‎بن‎الحجاج، صحیح مسلم، ج3، بیروت: دار الفکر، بی‎تا.
41. نورى، محدث، میرزاحسین‌، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج7و14، بیروت: مؤسسه آل البیت:، 1408ق.
42. نووی، أبوزکریا محی الدین یحیى‎بن‎شرف، المنهاج شرح صحیح مسلم بن الحجاج، ج16، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، چ2، 1392ق.
43. Brakin, Samuel, International Organizations, Oxford: Oxford university press, 2006.
44. Collins, Alan, Contemporary Securities Studies, Oxford: Oxford University Press, 2010.
45. Cultural Diplomacy, Political Influence, and Integrated Strategy, in Strategic Influence Public Diplomacy, Counterpropaganda, and Political Warfare, ed. Michael J. Waller Washington, DC: Institute of World Politics Press, 2009.
46. Mary N. Maack, Books and Libraries as Instruments of Cultural Diplomacy in Francophone Africa during the Cold War, Libraries & Culture 36, no. 1, Winter 2001.
47. Nye, Joseph, Soft Power, Foreign Policy, No. 80, 1990.