دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری juمدیرمسئول سید ابراهیم رئیسی juسردبیر سید هاشم حسینی بوشهری juدبیر تحریریه محمدعلی لیالی juهیات تحریریه صادق آملی لاریجانی محسن اراکی سیدهاشم حسینی بوشهری عسگر دیرباز سیدابراهیم رئیسی محسن قمی عباس کعبی محمدعلی لیالی " />

بررسی احکام فقهی خرید و فروش کالای قاچاق از منظر ایجاد اختلال نظام

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق دانشگاه آزاد اسلامی واحد قم

2 دانشجوی دکتری دانشگاه آزاد اسلامی واحد قم

چکیده

فقه اسلامی، علاوه بر احوال فردی، ماهیتی اجتماعی دارد و ناظر بر حاکمیت و اداره اجتماع است. قراردادهای مربوط به قاچاق که باعث تزلزل بازار مسلمین می‎شود، نوعی ضرر به اجتماع مسلمین و اقتصاد آن می‎باشد. این پژوهش، حکم تکلیفی و وضعی خرید و فروش کالای قاچاق را بیان می‎کند. در ابتدا پس از مقدمه به ذکر مفهوم‎شناسی قاچاق و بیان حکم تکلیفی و وضعی خرید و فروش کالای قاچاق پرداخته و در نهایت، ادله این احکام بیان خواهد شد. حکم تکلیفی خرید و فروش کالای قاچاق، حرمت و ادله قابل استناد، مواردی مانند اخلال در نظم، عدم وفای به عهد حکومتی، قاعده «لاضرر» و «نفی سبیل» و «اعانت بر اثم و عدوان»، می‎باشد. در تعیین حکم وضعی این نوع قراردادها، به مواردی همانند اقتضای نهی در معاملات، اصل صحت و اصل آزادی قراردادها و جواز مداخلة شارع در معاملات، استناد شده است.

کلیدواژه‌ها


1. آخوند خراسانی، محمد کاظم، کفایة الاصول، قم: مؤسسه نشر اسلامی، 1428ق.
2. آل عصفور بحرانی، یوسف بن احمد، الحدائق الناظرة، ج10، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1405ق.
3. اصفهانی، شیخ الشریعة، قاعده لا ضرر، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1410ق.
4. الخوری الشرتونی، سعید، اقرب الموارد، ج1، قم: منشورات مکتبة آیةالله العظمی مرعشی نجفی، 1403ق.
5. الفاروقی، حارث سلیمان، المعجم القانونی، ج2، بیروت: مکتبة لبنان، چ3، 1991م.
6. امام خمینی، سیدروح‎الله، استفتائات، ج2، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چ5، 1422ق.
7. ----------------، الرسائل، ج1، بی‎جا: بی‎نا، بی‎تا.
8. ----------------، توضیح المسائل، ج2، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1424ق.
9. ----------------، صحیفه نور، ج20و21، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی;، چ3، 1379.
10. ----------------، مناهج الوصول، ج2، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی;، 1387.
11. انصاری، مرتضی، فرائد الاصول، ج2، 3، قم: دفتر انتشارات اسلامی، بی‎تا.
12. -----------، کتاب المکاسب، ج4، قم: دار الحکمة، چ2، 1424ق.
13. بهرامی، محسن، آسیب‎شناسی قاچاق کالا در ایران، تهران: انتشارات فارابی، 1384.
14. پایگاه آیةالله مکارم شیرازی، بخش استفتائات.
15. پایگاه آیةالله سیستانی، بخش استفتائات.
16. پایگاه آیةالله صافی، بخش استفتائات.
17. جعفری لنگرودی، جعفر، ترمینولوژی حقوق، تهران: کتابخانه گنج دانش، چ11، 1380.
18. جوهری، ابو نصر اسماعیل، معجم صحاح اللغة، بیروت: شرکة الاعلمی للمطبوعات، 1433ق.
19. چاوشی، محسن، «پدیده قاچاق از منظر حقوق کیفری»، مجله دادرسی، ش29، 1380.
20. حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، ج27، قم: مؤسسه آل البیت:، 1409ق.
21. حکیم، سیدمحمدتقی، القواعد العامة فی الفقه المقارن، بیروت: المؤسسة الدولیة، 1422ق.
22. حلی، جعفربن‎حسن، شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، ج2، قم: مؤسسه اسماعیلیان، چ2، 1408ق.
23. حلی، حسن بن یوسف، تذکرة الفقهاء، ج10، قم: مؤسسه آل البیت:، 1414ق.
24. ---------------، قواعد الاحکام، ج2و12، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1413ق.
25. خامنه‎ای، سیدعلی، اجوبه الاستفتائات، ج2، قم: دفتر معظم له، 1424ق.
26. دهخدا، علی‎اکبر، لغت‎نامه دهخدا، ج11، تهران: انتشارات و چاپ دانشگاه تهران: چ4، 1377.
27. رشیدپور، ابوالقاسم، قاعده لا ضرر از دیدگاه امام خمینی;، تهران: چاپ و نشر عروج، 1389.
28. روحانی، سیدمحمدصادق، استفتائات قوه قضائیه، تهران: حدیث دل، چ2، 1382.
29. سبحانی، جعفر، الرسائل الاربعة، ج2، قم: مؤسسه امام صادق7، 1415ق.
30. سلار دیلمی، حمزةبن‎عبدالعزیز، المراسم العلویة و الاحکام النبویة فی الفقه الامامی، قم: المنشورات الحرمین، 1404ق.
31. سلطانی‎نژاد، موسی، «پیامدهای اجتماعی قاچاق کالا و ارز»،همایش تخصصی مبانی فقهی ـ حقوقی قاچاق کالا و ارز، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی7، 1391.
32. سیستانی، سیدعلی، فقه للمغتربین، بی‎جا، بی‎نا، 1418ق.
33. ------------، قاعده لا ضرر و لا ضرار، ترجمة اکبر نایب‎زاده، بی‎جا: خرسندی، 1389.
34. شریعتی، روح‎الله، قواعد فقه سیاسی، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، 1387.
35. شهید اول، محمد بن مکی، القواعد و الفوائد، قم: مکتبی مفید، بی‎تا.
36. شهیدی، مهدی، اصول قراردادها و تعهدات، تهران: مجد، 1383.
37. صدوق، محمد بن بابویه، کمال الدین و تمام النعمة، ج2، قم: اسلامیه، 1395ق.
38. طباطبایی یزدی، سیدمحمدکاظم، حاشیة المکاسب، ج1، قم: مؤسسه اسماعیلیان، چ2، 1421ق.
39. طوسی، ابوجعفرمحمدبن‎حسن، الخلاف، ج3، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1407ق.
40. ---------------------، المبسوط فی الفقه الامامیة، ج2، تهران: المکتب المرتضویة، چ3، 1387ق.
41. ---------------------، النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی، قم: دار الکتاب العربی، چ2، 1400ق.
42. عسکری، یدالله، «کالای قاچاق و حقوق مصرف کننده»، همایش تخصصی مبانی فقهی ـ حقوقی قاچاق کالا و ارز، مشهد: 1391.
43. عمید، حسن، فرهنگ عمید، ج2، تهران: کتابخانه ابن‎سینا، 1337.
44. فاضل لنکرانی، محمد، القواعد الفقهیه، ج1، قم: اعتماد، چ2، 1425ق.
45. فرهنگ دلیر، مهدی، احکام قاچاق، قم: انتشارات قلم جوان، 1393.
46. قانون اصلاح قانون مبارزه با مواد مخدر و الحاق موادی به آن، مصوب 3/8/1367، مجمع تشخیص مصلحت نظام.
47. قانون مجازات مرتکبین قاچاق، 1312، با اصلاحات بعدی.
48. قانون نحوه اعمال تعزیرات حکومتی راجع به قاچاق کالا، مصوب 12/2/1374، مجمع تشخیص مصلحت نظام.
49. قانون نحوه رسیدگی به تخلفات و مجازات فروشندگان لباس‎هایی که استفاده از آنها در ملاء عام، خلاف شرع است یا عفت عمومی را جریحه‎دار می‎کند، مصوب 28/12/1365.
50. قلعه‎جی، محمد، معجم لغة الفقهاء، بیروت: دارالنفائس، چ2، 1408ق.
51. کاشف الغطاء، جعفر بن خضر، کشف الغطاء عن مبهمات الشرعیة، ج3، قم: دفتر تبلیغات اسلامی، 1422ق.
52. کلینی، محمدبن‎یعقوب، الکافی، ج5و7، تهران: دار الکتب الاسلامیة، چ4، 1407ق.
53. گرایلی، محمدباقر، «قواعد فقهی مورد استناد در قاچاق کالا»، همایش تخصصی مبانی فقهی ـ حقوقی قاچاق کالا و ارز، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی7، 1391.
54. گلپایگانی، سیدمحمدرضا، مجمع المسائل، ج2، قم: دار القران الکریم، چ4، 1413ق.
55. محقق داماد، سیدمصطفی، قواعد فقه، ج1، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی، 1409ق.
56. مراغی، سیدمیرزاعبدالفتاح، العناوین الفقهیة، ج1، قم: مؤسسة النشر الاسلامی، 1417ق.
57. مرکز فتوا در شبکه اسلامی www.islamweb.net، با مدیریت عبدالله الفقیه.
58. مروارید، علی‎اصغر، سلسلة ینابیع الفقهیة، ج23، بیروت: دار التراث، 1410ق.
59. معین، محمد، فرهنگ فارسی، ج2، تهران: انتشارات امیرکبیر، 1379.
60. مفید، محمد، المقنعة، قم: کنگره جهانی هزاره شیخ مفید، 1413ق.
61. مقدس اردبیلی، احمدبن‎محمد، مجمع الفائدة و البرهان، ج8، قم: جامعه مدرسین، 1416ق.
62. مکارم شیرازی، ناصر، القواعد الفقهیه، قم: مدرسه امیر المؤمنین7، 1411ق.
63. موسوی بجنوردی، سیدحسن، القواعد الفقهیه، ج1و5، قم: نشر الهادی، 1419ق.
64. موسوی خویی، سیدابوالقاسم، مصباح الفقاهة، ج1و3، قم: مؤسسه انصاریان، چ4، 1417ق.
65. میرمحمدصادقی، حسین، مجموعه مقالات حقوق جزای بین الملل: شستشوی اموال کثیف ناشی از جرم، تهران: میزان، 1377.
66. نائینی، محمدحسین، فوائد الاصول، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1417ق.
67. نراقی، ملا احمد، عوائد الایام، قم: دفتر تبلیغات اسلامی، 1417ق.
68. -----------، مستند الشیعة، ج2و4، قم: مؤسسه آل البیت:، 1415ق.
69. نقیبی، محمد، واژه‎نامه اقتصاد پنهان، تهران: معاونت پژوهشی، آمار و اطلاعات، 1388.
70. نوایی، علی‎اکبر، «قاچاق کالا و ارز در فقه حکومتی»، همایش تخصصی مبانی فقهی ـ حقوقی قاچاق کالا و ارز، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی7، 1391.
71. یزدانی، غلامرضا، «احکام وضعی قاچاق کالا و ارز»، همایش تخصصی مبانی فقهی ـ حقوقی قاچاق کالا و ارز، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی7، 1391.