دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری juمدیرمسئول سید ابراهیم رئیسی juسردبیر سید هاشم حسینی بوشهری juدبیر تحریریه محمدعلی لیالی juهیات تحریریه صادق آملی لاریجانی محسن اراکی سیدهاشم حسینی بوشهری عسگر دیرباز سیدابراهیم رئیسی محسن قمی عباس کعبی محمدعلی لیالی " />

تحلیل و بررسی فقهی اجرای فیلترینگ در فضای مجازی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه فقه و حقوق اسلامی مؤسسه آموزش عالی پارسا ـ بابلسر

2 استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه مازندران

چکیده

فضای مجازی در کنار فرصت‎های مهم، تهدیدهای امنیتی و اجتماعی و فرهنگی به همراه دارد. سیاست جمهوری اسلامی ایران بر آن است که فیلترینگ به عنوان اصلی‎ترین راه اعمال محدودیت دسترسی کاربران نسبت به سایت‎های انحرافی و مخالف با موازین اسلامی بشمار می‎آید. این مقاله در صدد تحلیل فقهی موضوع و عیارسنجی ادله فقهی آن و در نهایت، تقویت نظریه وجوب اعمال فیلترینگ نسبت به سایت‎های انحرافی است. اگر چه فیلترینگ بعضی از سایت‎ها بر خلاف مقتضای قاعده لاضرر مستلزم ضرری چون منفعت‎نبردن از علم و نکات موجود در آن سایت می‎باشد، ولی فیلترنکردن این دسته از سایت‎ها با توجه به دلایلی؛ چون انحرافات دینی، اعتقادی، فرهنگی و سیاسی، بر خلاف ادلة قاعده نفی سبیل، حرمت حفظ کتب ضاله، قاعده مصلحت و امر به معروف و نهی از منکر است و در صورت تزاحم بین ادله وجوب فیلترینگ و فیلترنکردن سایت‎های انحرافی، آنچه که ضرر کمتری دارد، اختیار می‎گردد.

کلیدواژه‌ها


1. قرآن کریم.
2. نهج البلاغه.
3. آخوند خراسانی، محمد کاظم بن حسین،کفایةالأصول، ج3، قم: موسسة النشر الاسلامی، 1430ق.
4. آملی، میرزاهاشم، مجمع الافکار و مطرح الانظار، ج4، قم: المطبعة العلمیة، 1405ق.
5. افتخاری، اصغر، «تبارشناسی قاعده مصلحت در فقه سیاسی شیعه»، فصلنامه سیاست متعالیه، ش1، 1392.
6. امام خمینی، سید روح اللّه، المکاسب المحرمة، ج1، قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى;، 1415ق
7. ------------------، صحیفه نور، ج12و17، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی;، 1379.
8. ------------------، تحریر الوسیلة، ج1، قم: مؤسسه مطبوعات دار العلم، بی‌تا.
9. انصاری، مرتضى بن محمد امین، فرائد الأصول، ج2، قم: جامعه مدرسین، 1416ق.
10. ----------------------، کتاب المکاسب، ج1، قم: کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى، 1415ق.
11. ایزدی فرد، علی اکبر ، حسین نژاد سیدمجتبی، فقه الکترونیک در الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، تهران: مؤسسه الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، 1395.
12. بجنوردى، سید حسن، القواعد الفقهیّة، ج1، قم: مؤسسه الهادى، 1419ق.
13. --------------، منتهى الأصول، ج2، تهران: مؤسسة العروج، 1380.
14. تبریزى، موسى بن جعفر بن احمد، أوثق الوسائل، قم: کتابفروشى کتبى نجفى، 1369ق.
15. جعفری، یعقوب، تفسیر کوثر، ج2، قم: انتشارت هجرت، 1376.
16. حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، قم: مؤسسه آل البیت:، 1409ق.
17. حرانى، ابن شعبه حسن بن على، تحف العقول، قم: جامعه مدرسین، 1404ق.
18. حسینی شیرازى، سید محمد، الفقه، القواعد الفقهیة، بیروت: مؤسسه امام رضا7، 1413ق.
19. حسینی عاملی، سید جواد بن محمد، مفتاح الکرامة، ج12، قم: جامعه مدرسین، 1419ق.
20. حلى، محمد بن حسن بن یوسف، إیضاح الفوائد، ج2، قم: مؤسسه اسماعیلیان، 1387ق.
21. ----------------------، مختلف الشیعة، ج4، قم: دفتر انتشارات اسلامى، 1413ق.
22. روزنامه ایران، 12/9/1393، ش5808.
23. روزنامه خراسان، 17/10/1393.
24. روزنامه دنیای اقتصاد، 14/2/1396، ش4036.
25. سایت پلیس فتا (https://www.cyberpolice.ir)، زمان مراجعه: 21/5/1396.
26. سایت رسمی کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه (http://internet.ir)، زمان مراجعه: 21/5/1396.
27. سیفی مازندرانی، علی اکبر، مبانی الفقه الفعال فی القواعد الفقهیة الأساسیة، ج1، قم: دفتر انتشارات اسلامى، 1425ق.
28. سیوری، مقداد بن عبدالله، التنقیح الرائع، ج1، قم: کتابخانه آیةالله مرعشی، 1404ق.
29. شعرانى، ابو الحسن، تبصرة المتعلمین ـ ترجمه و شرح، ج2، تهران: منشورات إسلامیة، 1419ق.
30. شهید اول، محمد بن مکی، غایة المراد، ج1، قم: دفتر تبلیغات اسلامی، 1414ق.
31. صدوق، محمد بن علی بن بابویه، من لایحضره الفقیه، ج2و4، قم: دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۱۳ق.
32. طباطبایى، سید محمد حسین‏، المیزان فى تفسیر القرآن، ج4، قم: دفتر انتشارات اسلامى‏، 1417ق.‏
33. طباطبایی، سید علی، ریاض المسائل، ج8، قم: مؤسسة النشر الاسلامی، 1419ق.
34. طباطبایی، محمدسعید حکیم، الکافی فی اصول الفقه، ج2، بیروت: دارالهلال، 1428ق.
35. طباطبایی یزدی، سید محمد کاظم، حاشیة المکاسب، تهران: دارالمعارف الاسلامیة، 1378.
36. طوسى، ابو جعفر محمد بن حسن، الاقتصاد، تهران: کتابخانه جامع چهل‌ستون، 1375ق.
37. -----------------------‏، مجمع البیان فى تفسیر القرآن، ج1، تهران: ناصر خسرو، 1372.
38. طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الاحکام، ج6، تهران: دارالکتب الاسلامیة، 1407ق.
39. طیب، سید عبد الحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، ج4، تهران: اسلام، 1378.
40. عباسی، مجید، مرادی، حسین، «جنگ سایبر از منظر حقوق بین الملل بشر دوستانه»، مجلس و راهبرد، ش81، 1394.
41. عراقى، آقا ضیاء الدین على کزازى، شرح تبصرة المتعلمین، ج6، قم: جامعه مدرسین، 1414ق.
42. -----------------------، قاعدة لاضرر و لاضرار، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، 1418ق.
43. -----------------------، مقالات الأصول، قم: مجمع الفکر الإسلامی، 1420ق.
44. -----------------------، نهایة الأفکار، ج4، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1417ق.
45. فاضل لنکرانى، محمد، القواعد الفقهیة، قم: چاپخانه مهر، 1416ق.
46. فیومى، احمد بن محمد بن على، المصباح المنیر، ج1، قم: منشورات دار الرضی، بی‌تا.
47. کلینى، محمد بن یعقوب، الکافی، ج1و5، قم: دار الکتب الاسلامی، 1407ق.
48. گروه تألیف و ترجمه بنیادICDL جمهورى اسلامى ایران، مهارت هفتم؛ اینترنت و پست الکترونیک، تهران: بنیاد ICDL جمهورى اسلامى ایران، 1390.
49. مراغی، میرفتاح، العناوین الفقهیّة، ج2، قم: دفتر انتشارت اسلامی، 1417ق.
50. مظفر، محمدرضا، أصول الفقه، ج2، قم: مکتبة الفقه و الاصول المختصة‏، 1375.
51. معرفت، محمد هادی، «مصلحت در فقه»، مجله پیام حوزه، ش14، 1376.
52. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج4، تهران: دار الکتب الإسلامیة، 1374.
53. منتظری، حسینعلی، دراسات فی ولایة الفقیه، ج2، قم: تفکر، 1409ق.
54. مؤمن، محمد، «کاوشى در مجازات محارب و مفسد فى الارض»، مجله فقه اهل بیت:، قم: ش‌35، 1382.
55. میبدی، رشیدالدین ابوالفضل، کشف الأسرار و عدة الأبرار، ج10، تهران: امیر کبیر، 1361.
56. نائینى، محمدحسین، أجودالتقریرات، ج2، قم: مطبعة العرفان، 1352.
57. -------------، فوائد الاُصول، ج3، قم: جامعه مدرسین، 1376.
58. نجفى، محمد حسن، جواهر الکلام، ج22، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، 1404ق.
59. نراقى، مولى احمد بن محمد مهدى، رسائل و مسائل، ج1، قم: کنگره نراقیین ملا مهدى و ملا احمد، 1422ق.
60. هاشمی شاهرودی، سید محمود و جمعى از پژوهشگران، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت:، ج1، قم: مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بیت:، 1426ق.