دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری juمدیرمسئول سید ابراهیم رئیسی juسردبیر سید هاشم حسینی بوشهری juدبیر تحریریه محمدعلی لیالی juهیات تحریریه صادق آملی لاریجانی محسن اراکی سیدهاشم حسینی بوشهری عسگر دیرباز سیدابراهیم رئیسی محسن قمی عباس کعبی محمدعلی لیالی " />

بنیادهای هویت ایدئولوژیک در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیأت علمی و استادیار دانشگاه اراک و دکترای تخصصی روابط بین الملل

چکیده

هویت، اهمیت آشکاری در نحوه اندیشیدن ما دارد. یکی از وجوه اصلی انقلاب اسلامی که سیاست داخلی و خارجی را تحت تأثیر قرار داده هویت حکومت جدید است. مهمترین جزء پایه‎ای آن حاوی گزاره «تلاش برای برقراری حکومت اسلامی در سطح جهان» است و سایر اجزاء در خدمت همین جزء اصلی هستند و هر کدام بسته به نقشی که برای این هدف ایفا می‎کنند، جایگاهی دارند. این هویت در سطح سیاست خارجی، تعریف از خود، جایگاه خود در جامعه بین الملل، تعریف از دیگری و چگونگی رفتار با دیگران را تعیین می‎کند. لذا سؤالی که در اینجا مطرح می‎شود، این است که بنیادهای هویت ایدئولوژیک چه جایگاهی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران دارد؟ در پاسخ، چنین فرض می‎شود که پس از پیروزی انقلاب اسلامی و تشکیل حکومت جدید، هویت اسلامی نقش محوری در سیاست خارجی جمهوری اسلامی پیدا کرده است. نوشتار حاضر به دنبال شناسایی نقش این عنصر با اهمیت در تدوین و اجرای سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران می‎باشد. با استفاده از روش تحقیق تحلیلی ـ توصیفی و مراجعه به اسناد و منابع دست اول، ابتدا مفهوم هویت و ایدئولوژی در بین نظریات مختلف بررسی شده و سپس نقش آن در ساخت هویت حکومت اسلامی ـ انقلابی و روابط خارجی آن در مقوله‎هایی همچون حکومت جهانی، حمایت، نفی سلطه، عدالت و . . . مورد ارزیابی قرار می‎گیرد.

کلیدواژه‌ها


1. قرآن کریم.
2. امام خمینی، سیدروح الله، صحیفه نور، ج2، 6، 7، 8، 10، 16و21، تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی;، 1378.
3. بودن، ریمون، مطالعاتی در آثار جامعه‎شناسان کلاسیک، ترجمه باقر پرهام، تهران: نشر مرکز، 1385.
4. جوادی آملی، عبداللّه، ولایت فقیه، ولایت فقاهت و عدالت، قم: اسراء، 1378.
5. دهقانی، سیدجلال، «موانع ساختاری برتری منطقه‎ای جمهوری اسلامی ایران»، دانشنامه حقوق و سیاست، سال اول، ش2، بهار1384.
6. ------------، «گفتمان اصول‎گرایی عدالت‎محور در سیاست خارجی دولت احمدی نژاد» دوفصلنامه دانش سیاسی، ش5، بهار و تابستان1386.
7. رمضانی، روح الله، چارچوبی تحلیلی برای بررسی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، ترجمه علیرضا طیب، تهران: نشر نی، 1380.
8. ستوده، محمد، تحولات نظام بین‎الملل و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، قم: بوستان کتاب، 1386.
9. صادقی، احمد، «تبارشناسی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران: جایگاه، هویت، فرهنگ و تاریخ»، فصلنامه سیاست خارجی، ش22، تابستان1387.
10. عیوضی، محمدرحیم، «تحلیلی بر سیاست خارجی آقای دکتر محمود احمدی نژاد»، راهبرد یاس، ش14، تابستان1387.
11. فرگوسن، ییل، ریچارد منزباخ، «نه استقبال پرشور، نه نا امیدی: پیشنهادهایی سازنده برای آینده نظریه‎پردازی در روابط بین الملل»، ترجمه حمیرا مشیرزاده، راهبرد، ش11، 1375.
12. قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران.
13. قوام، عبدالعلی، روابط بین‎الملل نظریه‎ها و رویکردها، تهران: انتشارات سمت، 1384.
14. کلارک، یان، جهانی‎شدن و نظریه روابط بین‎الملل، ترجمه فرامرز تقی‎لو، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی، 1382.
15. گروهی از نویسندگان، دائرة المعارف الاسلامیة، ج9، بیروت: دارالمعرفة، 1966م.
16. لارین، خورخه، مفهوم ایدئولوژی، ترجمه فریبرز مجیدی، تهران: مرکز چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه، 1381.
17. محمدی، منوچهر، مولانا، سید حمید، سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در دولت احمدی نژاد، تهران: نشر دادگستر، 1387.
18. مشیرزاده، حمیرا، تحول در نظریه‎های روابط بین‎الملل، تهران: انتشارات سمت، 1384.
19. مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج2و14، تهران: انتشارات صدرا، 1390.
20. نخعی، هادی، توافق و تزاحم منافع ملی و مصالح اسلامی: بررسی تطبیقی سیاست خارجی دولت‎های ملی و اسلامی، تهران: مؤسسه چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه، 1376.
21. هاشمی، محمد، حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، ج2، تهران: نشر دادگستر، 1380.
22. ونت، الکساندر، نظریه اجتماعی سیاست بین‎الملل، ترجمه حمیرا مشیرزاده، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‎المللی، 1384.
23. Lepgold. J. M. Nincic Beyond The Very Tower. International Relations Theory and Issue of Policy Relevance. New York: Columbia University Press, 2001.
24. Zale ski. M. Enloe. C Question about Identity in International Relations. In Bott and Smith. International Relations Theory Today. The Pennsylvania State University Press, 1997.