دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری juمدیرمسئول سید ابراهیم رئیسی juسردبیر سید هاشم حسینی بوشهری juدبیر تحریریه محمدعلی لیالی juهیات تحریریه صادق آملی لاریجانی محسن اراکی سیدهاشم حسینی بوشهری عسگر دیرباز سیدابراهیم رئیسی محسن قمی عباس کعبی محمدعلی لیالی " />

تحلیل فقهی فتوای رهبری مبنی بر حرمت استفاده از سلاح هسته‌ای در پرتو نظریه تابعیت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

پژوهشگر

چکیده

پس از ارائه و انتشار فتوای رهبر جمهوری اسلامی ایران، آیةالله خامنه‌ای، پیرامون حرمت بکارگیری سلاح هسته‌ای، چرایی ممنوعیت استفاده از این سلاح از منظر شرع و فقه اسلامی در بُعدی فراتر از ابعاد سیاسی و امنیتی، مطمح نظر قرار گرفت. فتوای مزبور در برخی محافل سیاست‌گذار و تصمیم‌ساز غربی با تردید در کارآیی عملی و در مقابل، در پاره‌ای از محافل فقهی داخلی با تردید در مبانی شرعی مواجه گشت. بر این اساس، محافل مغرب‌زمین، فتوای مزبور را حکمی تقیه‌ای و اضطراری پنداشته و از این حیث آن را فاقد ضمانت اجرای لازم برآورد نمودند و برخی محافل داخلی، فتوای مزبور را سازگار با ادله شرعی ندانسته و اصالت فقهی آن را رد کردند.
ارزیابی هر دو پندار فوق منوط به تشخیص نظریه مبنایی نظام حقوقی اسلام پیرامون ضوابط استفاده از سلاح‌ها و عملیات جنگی می‌باشد. نظریه مزبور، در مقاله پیش رو با عنوان نظریه تابعیت معرفی و ادله شرعی و بنیان‌های فقهی آن مورد واکاوی قرار می‌گیرد. با تبیین این نظریه، سازگاری کامل فتوای رهبری با مبانی فقهی و نظام اندیشگی اسلام روشن شده و ضعف هر دو پندار فوق به منصه ظهور خواهد رسید.

کلیدواژه‌ها


1. ابن‌ رجب، زین الدین عبدالرحمن‌بن‌احمد، تقریر القواعد و تحریر الفوائد، تحقیق ابوعبیدة مشهور‌بن حسن آل سلمان، ج2، عربستان: دار ابن عفان، 1419ق.
2. ابن‎ادریس، محمد، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، ج2، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چ2، 1410ق.
3. ابن‌رشد، ابوالولید محمدبن‌احمد القرطبی الاندلسی، بدایة المجتهد و نهایة المقتصد، تصحیح خالدالعطار، ج1، بیروت: دار الفکر، 1415ق.
4. ابوالبرکات، احمد الدردیر، الشرح الکبیر، ج2، بیروت: دار إحیاء الکتب العربیة، بی‌تا.
5. انصاری، محمدعلی، موسوعة الفقهیة المیسرة، ج3، قم: مجمع الفکر الاسلامی، 1415ق.
6. جصاص، احمدبن‌علی، احکام القرآن، تحقیق محمدصادق قمحاوی، ج1، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1405ق.
7. حسینی روحانی، سیدصادق، فقه الصادق7، ج4، قم: دار الکتاب، 1412ق.
8. حسینی سیستانی، سیدعلی، قاعدة لا ضرر و لا ضرار، قم: دفتر آیة الله سیستانی، 1414ق.
9. حسینی شیرازی، سیدمحمد، الفقه ـ البیئة، بیروت: مؤسسة الوعی الإسلامی، 1420ق.
10. ------------------، الفقه ـ القواعد الفقهیة، بیروت: مؤسسه امام رضا7، 1413ق.
11. حسینی عاملی، سیدجواد، مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلامة، تحقیق محمدباقر خالصی، ج23، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1419ق.
12. رازی، ابوالفتوح حسین‌بن‌علی، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن، تحقیق محمدجعفر یاحقی و محمدمهدی ناصح، ج17، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، 1408ق.
13. زحیلی، محمد مصطفی، القواعد الفقهیة و تطبیقاتها فی المذاهب الاربعة، بیروت: دار الفکر، 1427ق.
14. سبکی، تاج الدین عبدالوهاب‌بن‌تقی الدین، الاشباه و النظائر، ج1، بیروت: دار الکتب العلمیة، 1411ق.
15. شافعی، محمدبن‌ادریس، الام، ج4، بیروت: دار الفکر، 1400ق.
16. شربینی خطیب، محمد، مغنی المحتاج الی معرفة معانی الفاظ المنهاج، ج4، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1377ق.
17. شهید ثانی، زین الدین، مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، ج12، قم: مؤسسة المعارف الاسلامیة، 1413ق.
18. شوکانی، محمدبن‌علی، نیل الاوطار من احادیث سید الاخیار شرح منتقی الاخبار، ج8، بیروت: دارالجیل، 1973م.
19. طباطبایی حکیم، سیدمحسن، مستمسک العروة الوثقی، ج1، قم: مؤسسة دار التفسیر، 1416ق.
20. طباطبایی یزدی، سیدمحمدکاظم، العروة الوثقی مع التعلیقات، تعلیق مکارم شیرازی، ج1، قم: انتشارات مدرسه امام علی‌بن‌ابی طالب7، 1428ق.
21. طباطبایی، سیدعلی، ریاض المسائل فی تحقیق الحکام بالدلائل، ج8، قم: مؤسسه آل البیت:، 1418ق.
22. طرابلسی، قاضی عبد العزیز ابن‌براج، المهذب، ج1، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1406ق.
23. طوسی، محمدبن‌حسن، تهذیب الاحکام، ج6، تهران: دار الکتب الإسلامیة، چ4، 1407ق.
24. ---------------، المبسوط فی فقه الامامیة، تهران: المکتبة المرتضویة، چ3، 1387ق.
25. ---------------، النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی، بیروت: دار الکتاب العربی، چ3، 1400ق.
26. عبدری، ابن‌ابی‌القاسم، التاج و الاکلیل علی مختصر خلیل، ج4، بیروت: دار الفکر، 1398ق.
27. علامه حلی، حسن‌بن‌یوسف، تذکرة الفقهاء، ج9، قم: مؤسسه آل البیت:، 1414ق.
28. -------------------، قواعد الاحکام فی معرفة الحلال و الحرام، ج1، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1413ق.
29. -------------------، منتهی المطلب فی تحقیق المذهب، ج14، مشهد: مجمع البحوث الاسلامیة، 1412ق.
30. کاشف الغطاء، جعفر‌بن‌خضر مالکی نجفی، کشف الغطاء عن مبهمات الشریعة الغراء، ج4، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، 1422ق.
31. کلینی، محمدبن‌یعقوب، الکافی، ج9، قم: دارالحدیث، 1429ق.
32. محقق حلی، نجم الدین، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، ج1، قم: مؤسسه اسماعیلیان، چ2، 1408ق.
33. منتظری، حسینعلی، دراسات فی ولایة الفقیه و فقه الدولة الاسلامیة، ج3، قم: نشر تفکر، چ2، 1409ق.
34. ------------، العروة الوثقی مع تعلیقات المنتظری، شرح حسینعلی منتظری، بی‌جا: بی‌نا، بی‌تا.
35. نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، ج21، بیروت: دار احیاء التراث العربی، چ7، 1404ق.
36. نووی، ابی‌زکریا محیی الدین یحیی‌بن‌شرف، روضة الطالبین، تحقیق عادل أحمد عبد الموجود و علی محمد معرض، بیروت: دار الکتب العلمیة، بی‌تا(الف).
-----------------------------، المجموع شرح المهذب، بیروت: دار الفکر، بی‌تا(ب).