دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری juمدیرمسئول سید ابراهیم رئیسی juسردبیر سید هاشم حسینی بوشهری juدبیر تحریریه محمدعلی لیالی juهیات تحریریه صادق آملی لاریجانی محسن اراکی سیدهاشم حسینی بوشهری عسگر دیرباز سیدابراهیم رئیسی محسن قمی عباس کعبی محمدعلی لیالی " />

مشروعیت یا عدم مشروعیت الزام بر رعایت احکام الهی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشگاه بوعلی سینا

چکیده

در مشروعیت الزام بر رعایت برخی احکام الهی جای تردید نیست. مقرّرشدن حدّ و تعزیر برای برخی افعال چون زنا و شراب‌خواری چیزی جز الزام بر رعایت احکام الهی در این موارد نیست. بحث در حدّ مرز و کلِّیت آن است. عدم وجود نصّ خاص در مسأله، موجب پیدایش آرای گوناگون فقهی به این شرح شده است: 1. مشروعیت الزام بر ترک نوعی از محرّمات (محرّماتی که از سنخ گناهانِ دارای حدّ است، ولی حدّ ندارد، نه هر فعل حرامی). 
2. مشروعیت الزام بر ترک هر گناه؛ خواه فعل حرام یا ترک واجب. 3. مشروعیت الزام بر ترک هر گناه کبیره و 4. عدم مشروعیت الزام جز در موارد منصوص. مستندات اقوال چهارگانه چیست؟ مقاله حاضر افزون بر استخراج و نقل مستنداتِ اقوال چهارگانه و تحقیق در صحّت و سقم آن‎ها که مسأله‌ای فقهی است، به موضوع، از افقی کلّی تر نیز پرداخته و نتیجه گرفته است که الزام بر رعایت آن دست از احکام الهی که جنبه اجتماعی دارد و عدم رعایتش به نوعی توهین به شریعت و متدیان شمرده می‌شود و به معنویت‌زدایی می‌انجامد، با رعایت مصالح و مراتب، مشروع و در مواردی لازم است.    

کلیدواژه‌ها


1.    ابن ادریس، محمد بن منصور بن احمد، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى، ج3، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‌، 1410ق.
2.    امام خمینی، سیدروح‌الله، تحریر الوسیلة، ج2، قم: مؤسسه مطبوعات دارالعلم‌، بی‌تا. 
3.    جمعی از مؤلفان، «بررسی فقهی و حقوقی قاعده التعزیر فی کل معصیة»، مجله فقه اهل بیت:، ش54، تابستان1387.
4.    حر عاملى، محمد بن حسن‌، وسائل الشیعة، ج28، قم: مؤسسه آل البیت:‌، 1409ق.
5.    حلبى، ابن زهره، حمزة بن على حسینى‌، غنیة النزوع إلى علمی الأصول و الفروع‌، قم: مؤسسه امام صادق7‌، 1417ق.
6.    خوانسارى، سیداحمد بن یوسف، ‌جامع المدارک فی شرح مختصر النافع، ج7، قم: مؤسسه اسماعیلیان‌، چ2، 1405ق. 
7.    خویى، سیدابوالقاسم، ‌مبانی تکملة المنهاج، قم: مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی;‌، 1422ق.
8.    سبحانی ‌فخر، قاسم، آیات الاحکام بخش جزایی، همدان: مرکز نشر دانشگاه بوعلی سینا، 1397.
9.    شهید اول، محمد بن مکی، القواعد و الفوائد، ج2، قم: کتابفروشى مفید‌، بی‌تا.  
10.    شهید ثانی، زین الدین بن على،‌ الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، ج9و14، قم: کتاب‎فروشى داورى‌، 1410ق. 
11.    شهید ثانی، زین الدین بن على،‌ مسالک الافهام إلى تنقیح شرائع الإسلام‌، ج14، قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة‌، 1413ق. 
12.    شیخ طوسى، ابو جعفر، محمد بن حسن‌، المبسوط فی فقه الإمامیة‌، ج5و8، تهران: المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة، 1387ق. ‌
13.    شیخ طوسی، ابو جعفر، محمد بن حسن، الخلاف، ج1، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‌، 1407ق.  
14.    شیخ طوسی، ابو جعفر، محمد بن حسن، النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی، بیروت: دار الکتاب العربی، چ2‌، 1400ق.  
15.    شیخ مفید، محمّد بن محمد بن نعمان، مقنعة، قم: کنگره جهانى هزاره شیخ مفید;‌، 1413ق. 
16.    علامه حلّى، حسن بن یوسف، قواعد الأحکام فی معرفة الحلال و الحرام‌، ج3و5، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‌، 1413ق. 
17.    علامه حلّی، حسن بن یوسف، تحریر الأحکام الشرعیة على مذهب الإمامیة(ط ـ القدیمة)، ج5، قم: مؤسسه آل البیت:‌، 1420ق.  
18.    فاضل هندى، محمد بن حسن‌، کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الأحکام‌، ج10، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1416ق. ‌ 
19.    فخر المحققین، محمد بن حسن بن یوسف، ایضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، ج4، قم: مؤسسه اسماعیلیان، 1387ق.
20.    فیض کاشانى، محمدمحسن، مفاتیح الشرائع‌، ج2، قم: انتشارات کتابخانه آیةالله مرعشى نجفى;‌، بی‌تا. 
21.    کلینى، ابوجعفر، محمد بن یعقوب‌، الکافی (ط ـ دار الحدیث)، ج14، قم: دار الحدیث للطباعة و النشر‌، 1429ق. 
22.    گلپایگانى، سیدمحمدرضا، الدر المنضود فی أحکام الحدود‌، ج2، قم: دار القرآن الکریم‌، 1412ق.  
23.    محقق حلّى، نجم الدین، جعفر بن حسن‌، المختصر النافع فی فقه الإمامیة، ج2، قم: مؤسسة المطبوعات الدینیة‌، چ6، 1418ق. ‌
24.    محقق حلّى، نجم الدین، جعفر بن حسن‌، شرایع الاحکام فی مسائل الحلال و الحرام‌، ج4، قم: مؤسسه اسماعیلیان‌، 1408ق. 
25.    مراغى، سیدمیرعبدالفتاح،‌ العناوین الفقهیة‌، ج2، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‌، 1417ق. 
26.    مطهرى، مرتضى، فقه و حقوق (مجموعه آثار)، ج20، قم: بی‌نا، بی‌تا. 
27.    منتظری، حسینعلی، نظام الحکم فی الاسلام، قم: نشر سرایى‌، چ2، 1417ق. 
28.    نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام‌، ج41، بیروت: دار إحیاء التراث العربی‌، چ7، 1404ق.