دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری juمدیرمسئول سید ابراهیم رئیسی juسردبیر سید هاشم حسینی بوشهری juدبیر تحریریه محمدعلی لیالی juهیات تحریریه صادق آملی لاریجانی محسن اراکی سیدهاشم حسینی بوشهری عسگر دیرباز سیدابراهیم رئیسی محسن قمی عباس کعبی محمدعلی لیالی " />

مبانی و  بنیادهای معرفتی ملاصدرا در اثبات ولایت عالمان دین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانش آموخته حوزه علمیه و عضو هیأت علمی دانشگاه نیشابور

چکیده

آیا ملاصدرا مبتکر حکمت متعالیه، در بازنمایی ولایت عالمان دین و تبیین بنیادها و مبانی آن، اهتمام ورزیده است؟ این مقاله داده‌های خود را با تورّق و بررسی کتب  ملاصدرا  استخراج کرده و به فراکاوی و توصیف پرداخته، پی برده که وی با تمهید  مقدماتی، تدبیر جامعه را پس از امامان:، جزو مسؤولیت‌های دین شناسان، شناسانده است: 1. لقاءالله کمال غایی آفرینش؛ 2. جهان‌بینی توحیدی پیش‌نیاز وصول به غایت فرجامین؛ 3. جمع‌گرایی انسان؛ 4. بایستگی قانون؛ 5. قوانین وحیانی تنها تأمین کننده سعادت؛ 6. فرشتگان وسایط میان خدا و پیامبران؛ 7. لزوم وجود پیامبران برای دریافت و اجرای قوانین؛ 8. معجزه، گواه راست‎گویی پیام‌آوران؛ 9. امامان معصوم وسایط میان پیامبر9 و عالمان و 10. دین شناسان وسایط میان امامان و مردم. ملاصدرا پس از بیان امور بالا، تأکید کرده، در دوره غیبت امام، عالمان دینی موظفند دریافت‌های خود را که از منابع و آبشخورهای معتبر برگرفته‌اند، به مردم ابلاغ و افزون بر آن همانند پیامبر و امامان معصوم: اجرا کنند تا انگیزه غایی آفرینش که وصول انسان به سعادت ابدی است، تحقّق یابد. بی‌تردید تنفیذ و اجرای بسیاری از احکام، وابسته به قدرت و برپایی دولت است.    

کلیدواژه‌ها


 1.    قرآن کریم.
2.    نهج البلاغه.
3.    ابن بابویه، محمد، الخصال، تصحیح: علی‌اکبر غفاری، قم: مؤسسة النشر الإسلامی، 1362.
4.    ابن بابویه، محمد، علل الشرائع، تحقیق: محمدصادق بحرالعلوم، ج1، نجف اشرف: المکتبة الحیدریة، 1385ق.
5.    ارسطو، سیاست، ترجمه حمید عنایت، تهران: شرکت سهامی کتاب‌های جیبی، چ4، 1364.
6.    الامام علی بن الحسین، صحیفه کامله سجادیه، تهران: انتشارات پیام آزادی، چ10، 1381.
7.    بحرانی، سیدهاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، تحقیق: قسم الدراسات الاسلامیة، ج2، قم: مؤسسة البعثة، 1416ق. 
8.    بخاری، محمد، صحیح البخاری، ج1، بیروت: دارالفکر للطباعة والنشر والتوزیع، 1401ق.
9.    برقی، احمد، المحاسن، التحقیق: السیدجلال‌الدین الحسینی، ج1، طهران: دارالکتب الإسلامیة، چ1، 1330.
10.    جوادی آملی، عبدالله، حکمت عبادت، تحقیق و تنظیم: حسین شفیعی، قم: اسراء، 1391.
11.    جوادی آملی، عبدالله، ولایت در قرآن، تهران: مرکز نشر فرهنگی رجاء، چ3، 1369.
12.    حسن‌زاده آملی، حسن، نصوص الحکم بر فصوص الحکم، تهران: مرکز نشر فرهنگى رجاء،  1365.
13.    حقیقت، سیدصادق، «اندیشه سیاسی صدرا»، مجله علوم سیاسی دانشگاه باقر العلوم7، ش30، تابستان 1384.
14.    خویی، سیدابوالقاسم،  البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دارالزهراء للطباعة و النشر، چ8، 1401ق. 
15.    داورى، رضا، «رئیس اول مدینه در نظر ملاصدرا»، مجله نامه فرهنگ، ش31، 1378. 
16.    ربانی گلپایگانی، علی، کلام تطبیقی، قم: انتشارات مرکز جهانی علوم اسلامی، 1385.
17.    سبحانى، جعفر، الالهیات، ج3و4، قم: انتشارات مرکز العالمى للدراسات الاسلامیة، 1412ق.
18.    سبزواری، ملاهادی، شرح مثنوی، تحقیق: مصطفی بروجردی، ج1، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1374.
19.    سید مرتضی، الذخیرة فی علم الکلام، قم: مؤسسة النشر الاسلامی، 1411ق.
20.    سیوطی، جلال‌الدین، الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور، ج1، بیروت: دارالمعرفة للطباعة والنشر، بی‌تا.
21.    صالحی شامی، محمد، سبل الهدى والرشاد فی سیرة خیر العباد، ج3، بیروت: دارالکتب العلمیة، 1414ق.
22.    طباطبایى، سیدجواد، زوال اندیشه سیاسى در ایران، تهران: کویر، 1373. 
23.    طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج11، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، 1391ق.
24.    طوسی، محمد، الأمالی، تحقیق: مؤسسة البعثة، قم: دار الثقافة للطباعة، 1414ق.
25.    طوسی، محمد، تهذیب الأحکام، تحقیق: السیدحسن الموسوی الخرسان، ج1، طهران: دارالکتب الإسلامیة، چ3، 1364.
26.    عروسی حویزی، عبد علی بن جمعه، تفسیر نور الثقلین، ج1، قم: انتشارات اسماعیلیان، 1415ق.
27.    فیرحى، داود، قدرت، دانش و مشروعیت در اسلام، تهران: نشر نى، 1378.
28.    فیض کاشانی، ملامحسن، محمد بن شاه مرتضی، الوافی، ج5، اصفهان: مکتبة الامام أمیر المؤمنین علی7، 1365.
29.    فیض کاشانی، ملامحسن، محمد بن شاه مرتضى، التفسیر الصافی، ج1، تهران: انتشارات صدر، چ2، 1415ق.
30.    قاضی نعمان المغربی، نعمان، دعائم الإسلام، تحقیق : آصف‌بن علی أصغر فیضی، ج1، القاهرة: دارالمعارف، 1383ق.
31.    قدردان قراملکی، محمدحسن، معجزه در قلمرو عقل و قرآن، قم: انتشارات بوستان کتاب، 1381.
32.    قمى، على بن ابراهیم، تفسیر القمی، ج1، قم: دارالکتاب، چ3، 1363.
33.    کلینى، محمد بن یعقوب، الکافی، ج2، 3و6، تهران: دارالکتب الاسلامیة، 1365.
34.    لک‏زایى، نجف، اندیشه سیاسى صدرالمتألهین، قم: بوستان کتاب، 1381.
35.    لک‌زایی، نجف، «جایگاه سیاست در حکمت متعالیه»، مجله علوم سیاسی، ش6، 1378.
36.    مجلسی، محمدباقر، بحار الأنوار، تصحیح: محمّدباقر بهبودی، ج7، 17، 23، 56و67، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1403ق.
37.    مجلسی، محمدتقی، روضة المتقین، تحقیق: علی‌پناه اشتهاردی، ج12، تهران: بنیاد فرهنگ اسلامی کوشانپور، 1399ق.
38.    محمدی ارانی، مریم، «حاکمیت سیاسی معصومان در نظر ملاصدرا»، مجله معرفت، ش105، 1385.
39.    مصباح یزدی، محمدتقی، آموزش عقائد، تهران: شرکت چاپ و نشر بین الملل، 1377.
40.    مصباح یزدی، محمدتقی، راهنما شناسى،  قم: انتشارات مرکز مدیریت حوزه علمیه قم، 1367.
41.    مفید، محمد، الاختصاص، تحقیق: علی‌اکبر غفاری، بیروت: دارالمفید للطباعة والنشر والتوزیع، چ2، 1414ق.
42.    مفید، محمد، النکت الاعتقادیة، قم: المؤتمر العالمی، 1413ق. 
43.    مکارم شیرازى، ناصر‏، پنجاه درس اصول عقائد برای جوانان، قم: مدرسة الامام على بن ابى طالب7، 1376. 
44.    مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج1، تهران: دارالکتب الاسلامیة، 1369.
45.    ملاصدرا، محمد، اسرار الآیات، تصحیح‌: محمد خواجوی، تهران: انجمن‌ اسلامی‌ حکمت‌ و فلسفة‌ ایران، 1360(الف).
46.    ملاصدرا، محمد، الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة، ج9، بیروت: دار إحیاء التراث العربی‏، چ3، 1981م.
47.    ملاصدرا، محمد، الشواهد ربوبیه فی مناهج السلوکیه،‌ تحقیق: جلال‌الدین‌ آشتیانی،تهران: مرکز نشر دانشگاهی، 1360(ب).
48.    ملاصدرا، محمد، المبدأ و المعاد، تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران، 1354.
49.    ملاصدرا، محمد، المظاهر الالهیة فى اسرار العلوم الکمالیة، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا، 1378.
50.    ملاصدرا، محمد، ‏تفسیر القرآن الکریم، ج1، 2، 3، 4، 5، 6و7، قم: انتشارات بیدار، چ2، 1366.
51.    ملاصدرا، محمد، رساله سه اصل، تصحیح: سیدحسین نصر، طهران: دانشکده علوم معقول و منقول، بی‌تا.
52.    ملاصدرا، محمد، شرح‌ أصول‌ الکافی‌، تصحیح: محمد خواجوی، ج2و4، تهران: مؤ‌سسة‌ مطالعات‌ و تحقیقات‌ فرهنگی، 1383.
53.    ملاصدرا، محمد، عرفان و عارف‌نمایان، ترجمه محسن بیدارفر، تهران: الزهراء3، چ3، 1371.
54.    مهاجر، محسن، «اندیشه سیاسی ملاصدرا»، مجله قبسات، ش10و11، 1378.
55.    کوزر، لیوئیس، زندگى و اندیشه بزرگان جامعه شناسى، ترجمه محسن ثلاثى، تهران: انتشارات علمى، چ 18، 1392.