دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری juمدیرمسئول سید ابراهیم رئیسی juسردبیر سید هاشم حسینی بوشهری juدبیر تحریریه محمدعلی لیالی juهیات تحریریه صادق آملی لاریجانی محسن اراکی سیدهاشم حسینی بوشهری عسگر دیرباز سیدابراهیم رئیسی محسن قمی عباس کعبی محمدعلی لیالی " />

بررسی فقهی ـ حقوقی مسؤولیت حکومت اسلامی در قبال خسارت و دیه نیروهای داوطلب امدادی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه معارف اسلامی، واحدقم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران.

2 استادیار دانشگاه ادیان و مذاهب قم

چکیده

در هنگام وقوع حوادث طبیعی و دیگر سوانح، برخی از نیروهای داوطلب امدادی دچار آسیب های جسمی و یا ازدست دادن جان خود می شوند. از آن جا که در برخی مواقع نیروی امدادی حادثه دیده یا اولیای دم او جهت مطالبه خسارت و دیه به محاکم قضایی مراجعه می‎کنند که در صورت فقدان پوشش بیمه ای داوطلب و برخی موارد مقررات صریحی در این باره وجود ندارد، مسؤول پرداخت دیه و خسارت های نیروهای داوطلب امدادی چه نهادی می‎باشد؟ فرضیه پژوهش آن است که با توجه به مبانی فقهی و برخی قوانین و مقررات، شرکت های بیمه و در صورت عدم وجود بیمه می توان با توجه به مصالح عالی و با صلاح دید ولی فقیه، حکومت اسلامی را مسؤول پرداخت دیه و خسارت های وارده به این افراد دانست. از جمله نتایج این پژوهش آن است که قوانین موجود در موارد اضطراری پیش بینی خسارات وارده به نیروهای مردمی را انجام نداده است، لکن با توجه به فراز پایانی ماده 516 قانون مجازات اسلامی، مصوب 1392 و دیگر قوانین و آیین نامه ها می توان ادارات و سازمان هایی که فراخوان امدادرسانی را صادر کرده اند، مسؤول دانست و در صورت فقدان شرایط، به مسؤولیت بیت المال قائل گردید. روش این پژوهش توصیفی ـ تحلیلی است.     

کلیدواژه‌ها


1.    آیین‌نامه اجرایی قانون حمایت قضایی و بیمه‌ای از مأموران یگان حفاظت محیط زیست و جنگل‌بانی، مصوب هیأت وزیران در مورخ 25/11/1399.
2.    امام خمینی، سیدروح‌الله، تحریرالوسیلة، ج2، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی;، 1379.
3.    انتظاری نجف‌آبادی، علیرضا، مسؤولیت مدنی ناشی از خسارات زیست محیطی، تهران: انتشارات مخاطب، 1394.
4.    تقی‌زاده، ابراهیم و هاشمی، سیداحمدعلی، مسؤولیت مدنی(ضمان قهری)، تهران: دانشگاه پیام نور، 1397.
5.    زراعت، عباس، شرح قانون مجازات اسلامی (بخش دیات)، تهران: انتشارات ققنوس، 1378.
6.    زراعت، عباس، حقوق جزای عمومی، ج2، تهران: نشر جنگل، 1393.
7.    سبزوارى، سیدعبدالأعلى، مهذّب الأحکام، ج21، قم: مؤسسة المنار، 1413ق.
8.    شکری، رضا،‌ قانون مجازات اسلامی در نظم حقوقی کنونی، تهران: مهاجر، 1396.
9.    شهید ثانی، زین‌الدین بن علی بن احمد، اللمعة الدمشقیة فی شرح الروضة البهیة، بیروت: دارالمعارف، بی‌تا.
10.    طباطبائی یزدی، سیدمحمدکاظم، العروة الوثقی، ج5، قم: مؤسسة النشر الإسلامی، 1420ق.
11.    عبدالعزیز، امیر، الفقه الجنائی فی الاسلام، قاهره: دارالسلام للطباعة و النشر، 1997م.
12.    علامه حلّى، حسن بن یوسف بن مطهّر، قواعد الأحکام، ج3، قم: دفتر انتشارات اسلامى، 1413ق.
13.    علیدوست، ابوالقاسم، فقه و مصلحت، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1389.
14.    قانون مجازات اسلامی، مصوب 1392.
15.    قانون حمایت قضایی و بیمه‌ای از مأموران یگان حفاظت محیط زیست و جنگل‌بانی، مصوب 23/2/1399.
16.    کاتوزیان، ناصر، حقوق مدنی (الزام‌های خارج از قرارداد: ضمان قهری)، ج1، تهران: دانشگاه تهران، 1378.
17.    محقق حلی، ابوالقاسم نجم‌الدین جعفر بن حسن بن یحیی بن سعید، المختصر النافع، تهران: نشر الهام، 1377.
18.    مراغى، میرعبدالفتاح، العناوین الفقهیة، ج2، قم: دفتر انتشارات اسلامى، 1417ق.
19.    مرعشى نجفى، سیدشهاب‌الدین، القصاص على ضوء القرآن و السنة، ج1، قم: انتشارات کتابخانه آیةالله مرعشى نجفى;، 1415ق.
20.    مرکز تحقیقات فقهی ـ حقوقی قوه قضاییه (گردآورنده)؛ نرم افزار گنجینه استفتائات قضایی، قم: مرکز تحقیقات فقهی حقوقی قوه قضاییه: http://atiyeonline.ir/news/14450.
21.    موسوی بجنوردى، سیدحسن، القواعد الفقهیة، ج2، قم: الهادی، 1377.
22.    میرمحمدصادقی، حسین، جرائم علیه تمامیت جسمانی اشخاص، تهران: میزان، 1399. 
23.    نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج41، بیروت: دارالکتب الاسلامیة، 1404ق.
24.    نقیبی، سیدابوالقاسم، خسارت معنوی در حقوق اسلام، ایران و نظام‌های حقوقی معاصر، تهران: انتشارات امیرکبیر، 1386.