دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری juمدیرمسئول سید ابراهیم رئیسی juسردبیر سید هاشم حسینی بوشهری juدبیر تحریریه محمدعلی لیالی juهیات تحریریه صادق آملی لاریجانی محسن اراکی سیدهاشم حسینی بوشهری عسگر دیرباز سیدابراهیم رئیسی محسن قمی عباس کعبی محمدعلی لیالی " />

ملاک های مشروعیت حکومت امیر مؤمنان علی(ع)در اندیشه سیاسی شیعیان عصر حضور

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه معارف اسلامی،دانشکده ادبیات و علوم انسانی،واحد شهرکرد، دانشگاه شهرکرد،شهرکرد ،ایران

2 استادیار دانشگاه باقرالعلوم(ع)

چکیده

برخی از مستشرقان و روشن فکران مسلمان بر این باورند که شیعیان برای دفاع از مشروعیت حکومت علی ، به رغم اعتراض و مخالفت علنی با حکومت وقت و روند انتخاب جانشین، مبنایی برای اثبات مشروعیت حکومت امام خویش نداشته و تنها به وابستگی امام با رسول خدا9 استناد کرده‌اند. چنین شبهه ایی سبب گردید تا این سؤال مطرح گردد که ملاک و مؤلفه های شیعیان برای اثبات مشروعیت حکومت امیر مؤمنان علی چه بوده است؟
در پاسخ به پرسش فوق، پژوهش حاضر ضمن نقد نظریه، ملاک های مشروعیت خلافت امیر مؤمنان علی  را بر اساس اندیشه و عمل سیاسی اصحاب ایشان استخراج کرده است. یافته‌های پژوهش بیان گر آن است که اصحاب آن حضرت با تأسی از باورهای کلامی صادره از رسول خدا  در میان مسلمانان تبیین شده بود، به دفاع از حق امام خود پرداخته و با تعابیری چون امام مفترض الطاعه، وصی رسول خدا ، امام عالم، معصوم و تعیین شده از جانب خداوند، به اثبات مشروعیت حکومت امام خویش اقدام کرده‌اند.    

کلیدواژه‌ها


1.    قرآن کریم.
2.    نهج ‌البلاغه.
3.    آقا بخشی، علی، فرهنگ علوم سیاسی، تهران: نشر چاپار، 1379.
4.    ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید بن هبةالله، شرح نهج البلاغه، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، ج1، 3و20، قم: چاپ افست منشورات مکتبة آیة‌الله العظمی المرعشی النجفی، 1404ق.
5.    ابن اثیر، عزالدین ابوالحسن على‌بن ‌محمد،‏ الکامل فی التاریخ، ج2و5، بیروت: دار صادر، 1385ق.
6.    ا‌بن ‌اعثم کوفی، ابومحمد احمد، الفتوح، تحقیق علی شیری، ج4و5، بیروت: دارالاضواء، 1411ق.
7.    ابن بابویه‌ قمی، محمد بن‌ على، کمال الدین وتمام النعمة، ج1و2، قم: مؤسسة النشر الاسلامى، 1405ق.
8.    ابن بابویه قمی، محمد‌ بن‌ علی، التوحید، قم: جامعه مدرسین، 1398.
9.    ابن‌ حزم، علی‌ ‌بن ‌احمد، الفصل فی‌الملل والاهواء والنحل، تحقیق محمد ابراهیم نصر و عبدالرحمن عمیره، ج4، بیروت: دار جیل، 1416ق.
10.    ابن خلدون، عبدالرحمن، مقدمه، ترجمه محمد پروین گنابادى، ج1، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، 1375.
11.    ابن طیفور، ابوالفضل احمد بن ابی طاهر، بلاغات النساء، قم: مکتبة بصیرتی، بی‌تا.
12.    ابن‌ عساکر، ابوالقاسم علی ‌بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، چاپ علی شیری، ج42، بیروت: دار الفکر، 1415ق.
13.    ابن قتیبه دینوری، أبومحمد عبدالله ‌بن ‌مسلم، الإمامة و السیاسة المعروف بتاریخ الخلفاء، تحقیق علی شیری، ج1، بیروت: دارالأضواء، 1410ق.
14.    ابن قولویه قمی، جعفر بن‌ محمد، کامل الزیارات، نجف اشرف: دار المرتضویة، 1365.
15.    ابن کثیر، أبوالفداء اسماعیل ‌بن ‌عمر، البدایة والنهایة، ج7، بیروت: دار الفکر، 1407ق.
16.    ابن ‌مغازلی، ابوالحسن علی ‌بن محمد جلابی واسطی مالکی، مناقب اهل البیت، چاپ محمدکاظم محمودی، تهران: المجمع العالمی للتقریب بین المذاهب الاسلامیة، 1427ق. 
17.    ابن منظور، محمدبن ‌مکرم‏، لسان‌العرب، ج6، قم: ادب الحوزة، 1405ق.
18.    ا‌بن ‌ندیم بغدادی، محمد‌بن ‌اسحاق، الفهرست، تحقیق رضا تجدد، قم: مؤسسة آل ‌البیت:، بی‌تا.
19.    ابن هشام،‏ ابومحمد عبدالملک، السیرة النبویة، تحقیق مصطفى السقا و ابراهیم الأبیارى، ج1، بیروت: دارالمعرفة، بی‌تا.
20.    ابویعلی موصلی، احمد بن علی ‌بن مثنی تمیمی، مسند، چاپ حسین سلیم اسد، ج3، دمشق ـ  بیروت: دار الثقافة العربیة، 1408ق.
21.    اسکافی، ابی‌جعفر محمّد بن عبداللّه، المعیار و الموازنة، تحقیق محمدباقر محمودی، بی‌جا: بی‌نا، 1402ق.
22.    باقلانی، ابی ‌بکر محمد‌بن ‌الطیب، ‏تمهید الاوائل وتلخیص الدلائل، تحقیق عمادالدین احمد حیدر، بیروت: مؤسسة الکتب الثقافیة، 1414ق.
23.    بلاذری، أحمد بن‌ یحیى ‌بن ‌جابر، کتاب جمل من انساب الأشراف، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلى، ج8، بیروت: دار الفکر، 1417ق.
24.    تفتازانی، سعدالدین مسعود‌بن ‌عمر، شرح المقاصد، تحقیق ابورحمان عمیره، ج5، قم: منشورات الشریف الرضی،  1409ق.
25.    ثقفی، ابواسحاق ابراهیم ‌بن محمد، الغارات، تحقیق جلال‌الدین حسینى ارموى، ج1، تهران: انجمن آثار ملى، 1353.
26.    جوینی، عبدالملک، الارشاد فی الکلام، تحقیق اسعد تمیم، بیروت: مؤسسة الثقافیة، 1416ق.
27.    حلی، جمال‌الدین حسن ‌‌بن ‌یوسف، کشف المراد، تحقیق حسن حسن‌زادة آملی، قم: جامعة مدرسین، 1407ق.
28.    حلی، جمال‌الدین حسن ‌بن‌ یوسف، الفین، کویت: مکتبة الفین، 1405ق.
29.    حنبل، احمد بن محمد، مُسند، ج1و4، بیروت: دار صادر، بی‌تا. 
30.    خزاز، علی‌بن محمد، کفایة الأثر فی النص على الأئمة الإثنی عشر، قم: بیدار، 1401ق. 
31.    راغب اصفهانی، حسین ‌بن ‌محمد، المفردات فی غریب القرآن، بی‌جا: نشر کتاب، 1404ق.
32.    زرگری‌نژاد، غلام‌حسین، تاریخ صدر اسلام (عصر نبوت)، تهران: انتشارات سمت، 1387. 
33.    سید مرتضی، علی بن حسین بن موسی، الذخیرة فی علم الکلام‏، قم: مؤسسة النشر الاسلامی، 1411ق.
34.    سید مرتضی، علی بن حسین بن موسی، الفصول المختاره، قم: انتشارات کنگرة شیخ مفید، 1413ق.
35.    شیخ مفید، محمد بن‌ محمد بن نعمان، الاختصاص، تحقیق علی‌اکبر غفاری، قم: کنگره شیخ مفید، 1413ق(الف).
36.    شیخ مفید، محمد بن‌ محمد بن نعمان، الارشاد فی معرفة حجج‌الله علی العباد، قم: کنگره شیخ مفید، 1413ق‏(ب).
37.    شیخ مفید، محمد بن‌ محمد بن نعمان، الامالی، قم: کنگرة شیخ مفید، 1413ق(ج).
38.    شیخ مفید، محمد بن‌ محمد بن نعمان، الجمل، قم: مکتبة الداوری، بی‌تا.
39.    شیخ مفید، محمد بن محمد بن نعمان، المقنعة، قم: مؤسسة النشر الاسلامی، 1410ق.
40.    شیخ مفید، محمد بن‌ محمد بن نعمان، اوائل المقالات، تحقیق ابراهیم انصاری، ج1، بیروت: دار المفید، 1414ق.
41.    شیخ مفید، محمدبن‌محمدبن‌نعمان، الاعتقادات وتصحیح الاعتقادات، قم: کنگرة شیخ مفید، 1414ق.
42.    صفار قمی، محمد بن‌ حسن‏، بصائرالدرجات فی فضائل آل محمّد9، قم: مکتبة آیةالله المرعشی النجفی، 1404ق.
43.    طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی همدانی، ج3، قم: جامعه مدرّسین، بى‌تا.
44.    طبرانی، سلیمان ‌بن ‌احمد، المعجم الکبیر، تحقیق حمدی عبدالمجید سلفی، ج6، بیروت: دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.
45.    طبری، محمد ‌بن ‌جریر، تاریخ الامم والملوک، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، ج2، 3، 4، 5، 8 و19، بیروت: دارالتراث، 1387ق.
46.    طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، تحقیق سیداحمد حسینی، ج4، تهران: کتابفروشی مرتضوی، 1375.
47.    طوسی، محمد ‌بن ‌حسن، الامالی، قم: دار الثقافة، 1404ق.
48.    عاملى نباطى بیاضی، على‌بن محمد، الصراط المستقیم إلى مستحقی التقدیم‏، نجف اشرف: حیدریه، 1384ق.
49.    عسکری، سیدمرتضی، معالم‌المدرسین، ترجمه محمّدجواد کرمى، ج1، قم: دانشکده اصول ‏دین، 1379.
50.    عنایت، حمید، بنیاد فلسفه سیاسی در غرب، تهران: انتشارات زمستان، 1377.
51.    فراء حنبلی، ابویعلی محمد‌بن ‌حسین، الاحکام السلطانیة، بی‌جا: مرکزالنشر مکتب الإعلام الاسلامی، 1406ق.
52.    فضل‌بن شاذان، الایضاح، تحقیق سیدجلال‌الدین محدث ارموی، تهران: دانشگاه تهران، 1365.
53.    کشی، محمد بن عمر، رجال، تلخیص محمد ‌بن‌ حسن طوسی، تصحیح میرداماد استرآبادی، به کوشش سیدمهدی رجائی، ج1، قم: مؤسسة آل‌ البیت:، 1404ق.
54.    کُلینی، ابوجعفر محمّد بن یعقوب، الکافی، به کوشش علی‌اکبر غفاری، ج1، 5، 7و8، تهران: اسلامیه، 1362.
55.    مدرسی طباطبایی، سیدحسین، مکتب در فرآیند تکامل، ترجمه هاشم ایزدپناه، تهران: کویر، چ3، 1386.
56.    مسعودی، ابوالحسن علی‌ ‌بن ‌الحسین‌ ‌بن ‌علی، مروج الذهب ومعادن الجوهر، تحقیق اسعد داغر، ج1، قم: دارالهجرة، 1409ق.
57.    مسلم نیشابوری، ابوالحسین مسلم بن الحجاج القشیری، صحیح، ج6و7، بیروت: دار الفکر، بی‌تا
58.    معاونت پژوهشی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، «بازخوانی مفهوم امامت و تشیع؛ نقدها و واکنش‌ها»، آیینه اندیشه، ش5، 1385.
59.    منقری، نصر ‌بن ‌مزاحم‏، وقعة صفین‏، تحقیق عبدالسلام محمد هارون، قاهرة: المؤسسة العربیة الحدیثة، 1382ق.
60.    نعمان مغربی، ابوحنیفه، شرح الاخبار فی فضائل الائمة الاطهار، چاپ سیدمحمد حسینی جلالی، ج1، قم: مؤسسة النشر الاسلامی، 1414ق.
61.    نوروزی، محمدجواد، فلسفه سیاسی اسلام، قم: مؤسسه امام خمینی، 1391.
62.    هالم، هاینس، تشیع، ترجمه محمدتقی اکبری، قم: نشر ادیان، 1385.
63.    یعقوبی، احمد‌ بن‌ ابی‌یعقوب، تاریخ یعقوبی، ج1و2، بیروت: دار صادر، بی‌تا.