دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری juمدیرمسئول سید ابراهیم رئیسی juسردبیر سید هاشم حسینی بوشهری juدبیر تحریریه محمدعلی لیالی juهیات تحریریه صادق آملی لاریجانی محسن اراکی سیدهاشم حسینی بوشهری عسگر دیرباز سیدابراهیم رئیسی محسن قمی عباس کعبی محمدعلی لیالی " />

درهم تنیدگی مشروعیت (حقانیت) و مقبولیت در حکومت اسلامی در نظریه شهید صدر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی موسسه اموزشی و پژوهشی امام خمینی

چکیده

شهید صدر در خصوص نقش مردم در حکومت اسلامی بیان خاصی دارند که متفاوت از سایرین است. هدف از این نوشتار نیز ارائه تحلیلی نو از اندیشه سیاسی شهید صدر در خصوص مشروعیت در حکومت اسلامی است.
سؤال اصلی این تحقیق این است که طبق نظریه شهید صدر، در نظام مردم‌سالاری دینی نحوه اجتماع مشروعیت(حقانیت) و مقبولیت چگونه خواهد بود.
در این مقاله برای جواب این سؤال، از روش‌های تلفیقی استفاده شده؛ در کاوش اصل نظریه شهید صدر، از روش کتاب‌خانه‌ای، در تحلیل نظریه شهید صدر از روش تحلیل محتوای کیفی استفاده شده است.
از دیدگاه شهید صدر، اساساً حکومت اسلامی امکان تحقق ندارد، مگر آن‌که عصمت آن تأمین شود و عصمت در زمان معصوم7 مستقیماً از طرف خداوند تأمین می‌شود و در زمان غیبت: 1. با نظارت‌های مردم و نخبگان نسبت به هم‌دیگر و نسبت به ولی فقیه. 2. مشورت (داشتن روحیه مشورت‌خواهی از طرف امام و ارائه مشورت از طرف مردم) و 3. بیعت مردم و نخبگان با ولی فقیه تأمین می‌شود که شهید صدر از آن به «جوّ عصمت» نام می‌برد. 
زمانی حکومت اسلامی میسر است که جوّ عصمت ولی فقیه تأمین شود و این تنها در صورتی امکان دارد که مشارکت مردم به حداکثر خود برسد. لذا اساس حکومت ولی فقیه با مشارکت اکثر مردم پیوند ناگسستنی دارد و در این بیان مشروعیت و مقبولیت درهم تنیده است. 

کلیدواژه‌ها


1.    قرآن کریم.
2.    امام خمینی، سیدروح‌الله، کتاب البیع، ج2، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی;، 1388. 
3.    جعفری، علی، «تأثیر افکار شهید صدر بر قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»، ماهنامه معرفت، ش125، اردیبهشت 1387.
4.    حر عاملی، محمدحسن، وسائل الشیعة، ج27، قم: مؤسسه آل البیت:، 1409ق.
5.    حییم، سلیمان، فرهنگ معاصر انگلیسی، فارسی بزرگ، تهران: انتشارات فرهنگ معاصر، 1363.
6.    راش، مایکل، جامعه و سیاست: مقدمه‌ای بر جامعه‌شناسی سیاسی، ترجمه منوچهر صبوری، تهران: انتشارات سمت، 1387.
7.    شهید صدر، سیدمحمّدباقر، خلافة الانسان و شهادة الانبیاء، بیروت: دارالتعارف للمطبوعات، چ2، 1399ق. 
8.    شهید صدر، سیدمحمّدباقر، لمحة فقهیة تمهیدیة عن مشروع دستور الجمهوریة الاسلامیة فى ایران، تهران: بنیاد بعثت، 1359. 
9.    عالم، عبدالرحمن، بنیادهای‌ علم‌ سیاست‌، تهران: نشر نی، 1373.
10.    کواکبیان، مصطفی، مبانی مشروعیّت در نظام ولایت فقیه، تهران: عروج، 1379.
11.    مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج53، بیروت: مؤسسة الوفاء، 1404ق.
12.    مرندی، محمدرضا، مبانی مشروعیت نظام سیاسی در اسلام، تهران: مؤسسه انتشاراتی عطا، 1376.
13.    معموری، علی، نظریه سیاسی شهید صدر، قم: انتشارات اشراق، 1379. 
14.    مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی;، فلسفه سیاست، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی;، 1377.
15.    میرغیاثی، سیدعبدالله، «مبانی مشروعیت قدرت سیاسی در اندیشه سیاسی اسلام»، فصلنامه پژوهش‌های معرفت‌شناختی، ش4، زمستان 1391.
16.    وبر، ماکس، اقتصاد و جامعه، ترجمه عباس منوچهری و دیگران، تهران: انتشارات مولی، 1374.