استاد سطوح عالی حوزه علمیه ؛دانش آموخته سطح چهار و استاد یار گروه فقه و اصول جامعه المصطفی العالمیه
چکیده
تعیین اصل در عرصه تعاملات بین المللی دولت اسلامی چندی است در اندیشه سیاسی اسلام مطرح گشته و علی رغم بررسی های صاحب نظران و ارائه دیدگاه هایی هم چون «جنگ و جهاد» و«صلح و همزیستی مسالمت آمیز»، هم چنان یافتن ضابطه ای کلی و غیر قابل تغییر در عرصه تعاملات بین المللی دولت اسلامی، مسأله ای است که نیازمند کاویدن تا مرحله پاسخی درخور است. با تکیه بر مثلث الزامی«عزّت»، «حکمت» و«مصلحت» به عنوان خط مشی و چارچوب حاکم بر عرصه تعاملات دولت اسلامی ـ مندرج در بند ششم بیانیه گام دوم انقلاب ـ تحلیلِ برآمده از داوری عقل و در پرتو آموزه های وحیانی، حاکی از آن است که «دعوت به اسلام و حاکمیت آن» اصلی بنیادین و استثناناپذیر و یگانه مَحملِ توجیه کننده صلح و همزیستی مسالمتآمیز و جهاد و جنگ به عنوان شیوه های نرم و سخت در تحلیل نگاه اسلام در عرصه تعاملات بین المللی دولت اسلامی شمرده میشود. این مقاله با هدف تحلیل مبنا و اصل در تعاملات بین المللی دولت اسلامی در پرتو مثلث الزامی«عزّت»، «حکمت» و «مصلحت» نوشته شده است و نیل به این مَقصد در سایه توصیف و تحلیل گزاره های فقهی با گردآوری داده های کتاب خانه ای میسّر است که نتیجه آن، ارائه نظریه «دعوت به اسلام و حاکمیت آن»، به عنوان اصل بنیادین در تعاملات بین المللی است.
1. قرآن کریم. 2. آلوسی، نعمان بن محمود، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، ج5، بیروت: دار الکتب العلمیة، 1415ق. 3. ابن عاشور، محمدطاهر، التحریر و التنویر، ج10، بیروت: مؤسسة التاریخ العربی، 1420ق. 4. ابن عجیبه، احمد بن محمّد، البحر المدید فى تفسیر القرآن المجید، ج2، قاهره: انتشارات دکتر حسن عباس زکی، 1419ق. 5. اسلامی، محسن، «سیاست خارجی در اسلام»، فصلنامه سیاست خارجی، سال بیست و هفتم، ش3، پاییز 1392. 6. اندلسى، محمّد بن یوسف، البحر المحیط فى التفسیر، ج5، بیروت: دارالفکر، 1420ق. 7. باقرزاده، محمدرضا، درآمدی بر راهبرد جهادی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی;، 1397. 8. بجنوردی، سیدحسن، القواعد الفقهیة، قم: دلیلما، 1382. 9. برزنونی، محمدعلی، «اسلام؛ اصالت جنگ یا صلح»، مجله حقوقی، نشریه مرکز امور حقوقی بینالمللی معاونت حقوقی و امور مجلس ریاست جمهوری، ش33، 1384. 10. بغوی، حسین بن مسعود، معالم التنزیل فى تفسیر القرآن، ج2، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1420ق. 11. بلخى، مقاتل بن سلیمان، تفسیر مقاتل بن سلیمان، ج2، بیروت: دار إحیاء التراث، 1423ق. 12. بیضاوى، عبدالله بن عمر، أنوار التنزیل و أسرار التأویل، ج3، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1418ق. 13. تقیزاده اکبری، علی و حسینی فاضل، سیدمرتضی، «اصالت جنگ یا صلح از منظر دین با تأکید بر آیات قرآن»، پژوهشهای سیاست اسلامی، ش1، بهار 1392. 14. جرجانى، حسین بن حسن، جلاء الأذهان و جلاء الأحزان، ج4، تهران: دانشگاه تهران، 1377. 15. جمعی از محققان، فرهنگنامه اصول فقه، تهیه و تدوین مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی قم، چ2، 1389. 16. حرّ عاملی، محمدحسن، وسائل الشیعة، ج3، قم: مؤسسه آل البیت: لإحیاء التراث، 1409ق. 17. حسینى شیرازى، سیدمحمد، الفقه، ج48، بیروت: دارالعلم، 1401ق. 18. حقی بروسوی، اسماعیل، تفسیر روح البیان، ج3، بیروت: دار الفکر، بیتا. 19. حکیم، سیدحسن، مستمسک العروة الوثقی، ج10، قم: مؤسسة دار التفسیر، 1416ق. 20. حمیرى، عبد الله بن جعفر، قرب الإسناد، نرم افزار جامع فقه اهل بیت2، 1413ق. 21. خامنهای، سیدعلی، Lidr.ir. 22. خمینی، سیدمصطفی، تحریرات فی الأصول، ج2، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی;، بیتا. 23. خویی، سیدابوالقاسم، محاضرات فی أصول الفقه، ج2، قم: انصاریان، بیتا. 24. درگاهی، مهدی، «تحلیل مبانی فقهی مثلث الزامی «عزت»، «حکم» و «مصلحت» در تعاملات بینالمللی دولت اسلامی»، مجله حکومت اسلامی، ش96، 1399. 25. رازی، ابوالفتوح حسین بن علی، روض الجنان و روح الجنان فى تفسیر القرآن، ج9، مشهد مقدس: بنیاد پژوهشهاى اسلامى آستان قدس رضوی7، 1408ق. 26. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات فی ألفاظ القرآن، بیروت: دار العلم، 1412ق. 27. روحانی، سیدصادق، فقه الصادق7، ج2، قم: دار الکتاب، 1412ق. 28. زارعی، بهادر، «بررسی جایگاه اصل دعوت در اندیشه اسلامی و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه مجله سیاست، دوره چهل و سوم، ش2، تابستان 1391. 29. زمخشری، محمود بن عمرو، الکشاف، ج2، بیروت: دارالکتاب العربی، چ3، 1407ق. 30. سجادی، سید عبدالقیوم، «اصول سیاست خارجی در قرآن»، مجله علوم سیاسی، ش15، پاییز1380. 31. سید یزدی، محمدکاظم، العروة الوثقی، ج2، بیروت: مؤسسة الأعلمی، چ2، 1409ق. 32. شباننیا، قاسم، «تحلیل اصالت صلح یا جنگ در سیاست خارجی دولت اسلامی»، معرفت سیاسی، ش14، پاییز و زمستان 1394. 33. شهید اول، محمد بن مکی، الدروس الشرعیة فی فقه الإمامیة، ج2، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چ2، 1417ق. 34. شوکانى، محمّد بن علی، فتح القدیر، ج2، دمشق: دار ابن کثیر، 1414ق. 35. صدوق، محمدبن علی، الهدایة فی الأصول و الفروع، قم: مؤسسة الإمام الهادی7، 1418ق. 36. صیاد شیرازی و عبدخدائی، «پارادایم صدور انقلاب بر مبنای اصل دعوت»، مجله سیاست دفاعی، ش105، بهار 1397. 37. طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج2، 6، 9، 15و20، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1417ق. 38. طبرسی، ابومنصور احمد بن علی، الإحتجاج، ج1، مشهد مقدس: نشر مرتضی، 1403ق. 39. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج5، بیروت: مؤسسة الأعلمی، چ2، بیتا. 40. طوسى، محمد بن الحسن، التبیان فى تفسیر القرآن، ج5، بیروت: دار احیاء التراث العربی، بیتا(ب). 41. طوسى، محمد بن الحسن، تهذیب الأحکام، ج6، تهران: دارالکتب الإسلامیة، چ4، بیتا(الف). 42. علامه حلی، حسن بن یوسف، تحریر الأحکام الشرعیة علی مذهب الإمامیة، ج1، قم: مؤسسه امام صادق7، 1420ق. 43. علامه حلی، حسن بن یوسف، منتهی المطلب، ج8، مشهد مقدس: مجمع البحوث الإسلامیة، 1412ق. 44. علیبابایی، علیرضا، فرهنگ سیاسی آرش، تهران: نشر آشیان، 1384. 45. علیدوست، ابوالقاسم، فقه و مصلحت، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1388. 46. عمید زنجانی، عباسعلی، درآمدی بر فقه سیاسی، تهران: انتشارات امیرکبیر، 1383. 47. فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، ج2و4، بیروت: دار الهجرة، 1409ق. 48. فیض کاشانی، محمدبن شاهمرتضی، مفاتیح الشرایع، ج2، قم: کتابخانه آیةالله مرعشی نجفی، بیتا. 49. فیض کاشانی، ملّا محسن، الأصفى فى تفسیرالقرآن، ج1و2، قم: دفتر تبلیغات اسلامی، 1415ق. 50. قاسمى، محمّد جمالالدین، محاسن التأویل، ج5، بیروت: دارالکتب العلمیة، 1418ق. 51. قاضی، ابوالفضل، بایستههای حقوق اساسی، تهران: نشر دادگستر، چ4، 1378. 52. قاضیزاده، کاظم، «جنگ و صلح از دیدگاه قرآن»، مجله علوم سیاسى، ش34، تابستان 1385. 53. قمى مشهدى، محمّد بن محمّدرضا، کنز الدقائق و بحر الغرائب، ج5، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامی، 1368. 54. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج1و3، تهران: دار الکتب الإسلامیة، 1407ق. 55. مجلسی، محمّدباقر، بحارالانوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار:، ج10، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1404ق. 56. محقق حلی، جعفر بن حسن، المختصر النافع، تهران: مؤسسة البعثة، 1416ق. 57. مصباح یزدی، محمدتقی، جنگ و جهاد در قرآن، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی;، 1383. 58. مقدس اردبیلی، احمد بن محمد، مجمع الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان، ج4، قم: دفتر انتشارات اسلامى، 1403ق. 59. منتظری، حسینعلی، دراسات فی ولایة الفقیه و فقه الدولة الإسلامیة، ج1، قم: نشر تفکر، چ2، 1409ق. 60. مؤمن، محمد، الولایة الإلهیة الإسلامیة أو الحکومة الإسلامیة، ج1، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1425ق. 61. مؤمن، محمد، کلمات السدیدة فی مسائل الجدیدة، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1415ق. 62. نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرایع الإسلام، ج21، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، چ7، 1404ق. 63. نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرایع الإسلام، ج21و40، تهران: دارالکتب الإسلامیة، 1369. 64. نراقی، احمد بن محمدمهدی، مستند الشیعة فی أحکام الشریعة، ج10، قم: مؤسسه آل البیت: لإحیاء التراث، بیتا. 65. نیشابورى، حسن بن محمّد، غرائب القرآن و رغائب الفرقان، ج3، بیروت: دارالکتب العلمیة، 1416ق. 66. ورعی، سیدجواد، بررسی فقهی اصل در روابط خارجی دولت اسلامی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1390.
درگاهی, مهدی. (1401). تحلیل اندیشه دعوت به اسلام و حاکمیت آن در پرتو مثلث «عزّت»، «حکمت» و«مصلحت». فصلنامه علمی - پژوهشی حکومت اسلامی, 27(1), 117-138.
MLA
مهدی درگاهی. "تحلیل اندیشه دعوت به اسلام و حاکمیت آن در پرتو مثلث «عزّت»، «حکمت» و«مصلحت»". فصلنامه علمی - پژوهشی حکومت اسلامی, 27, 1, 1401, 117-138.
HARVARD
درگاهی, مهدی. (1401). 'تحلیل اندیشه دعوت به اسلام و حاکمیت آن در پرتو مثلث «عزّت»، «حکمت» و«مصلحت»', فصلنامه علمی - پژوهشی حکومت اسلامی, 27(1), pp. 117-138.
VANCOUVER
درگاهی, مهدی. تحلیل اندیشه دعوت به اسلام و حاکمیت آن در پرتو مثلث «عزّت»، «حکمت» و«مصلحت». فصلنامه علمی - پژوهشی حکومت اسلامی, 1401; 27(1): 117-138.