دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری juمدیرمسئول سید ابراهیم رئیسی juسردبیر سید هاشم حسینی بوشهری juدبیر تحریریه محمدعلی لیالی juهیات تحریریه صادق آملی لاریجانی محسن اراکی سیدهاشم حسینی بوشهری عسگر دیرباز سیدابراهیم رئیسی محسن قمی عباس کعبی محمدعلی لیالی " />

نخبه گرایی؛ مشروعیت سیاسی یا مشروعیت الهی  (مطالعه تطبیقی روی کردهای نخبه گرایی با خطبه شقشقیه)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیأت علمی دانشگاه آیةالله العظمی بروجردی

2 استادیار گروه حقوق دانشگاه آیت الله العظمی بروجردی (ره)

3 دانشجوی دکتری جامعه شناسی دانشگاه شهید چمران اهواز

چکیده

تاریخ اندیشه پیرامون جایگاه، عمل کرد و وظایف نخبگان در جامعه به قدمت تاریخ فلسفه سیاسی است. این تفکر که جوامع بشری از نیروها و طبقات اجتماعی گوناگون تشکیل شده و حکومت می بایست در اختیار گروه های اجتماعی برتر قرار گیرد، حتی در اندیشه‌های فلاسفه باستان و قرون وسطی مطرح شده است. نظریات و روی کردهای بسیاری در زمینه نخبه‎گرایی وجود دارد که در مقاله حاضر با هدف بررسی اندیشه ‎های متفکرین مسلمان در این زمینه، با روش کیفی مقایسه تطبیقی، این روی‎کردها با دیدگاه امام علی درباره نخبه‎گرایی در خطبه شقشقیه مقایسه شده‎اند. نتیجه آن که در روی‎کردهای نخبه‎گرایی، بر مشروعیت سیاسی نخبگان تأکید شده است، اما مبنای دیدگاه امام علی بر پایه مشروعیت الهی و مقبولیت مردمی است. هم‎چنین روی‎کردهای نخبه‎گرایی معتقدند که نخبگان در راستای تأمین منافع خود عمل می‎کنند، اما امام علی برقراری عدالت، مبارزه با ظلم و حفاظت از توده را مسؤولیت اجتماعی نخبگان می‎داند. هم‎چنین ایشان حقوق و وظایف متقابل نخبگان و توده را مورد نظر داشته‎اند، اما در روی‎کردهای دیگر بیش‎تر بر وظایف توده در برابر نخبگان و در جهت منافع آنان تأکید شده است.    

کلیدواژه‌ها


1.     حسین، جامعه‌‌شناسی سیاسی، تهران: نشر نی، 1386.
2.    بیهقى، علی‌ بن ‌زید، معارج نهج‌البلاغه، ج1، قم: بوستان کتاب، 1380.
3.    تنسی، استفان‌دی، مبانی علم سیاست، ترجمه حمیدرضا ملک‌محمدی، تهران: دادگستر، 1379.
4.    جعفرى، محمدمهدى، پرتوى از نهج البلاغه: با نقل منابع و تطبیق با روایات مآخذ دیگر، ترجمه محمود طالقانی، ج1، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1380.
5.    حسین‌زاده، علی‌حسین و دیگران، «بررسی تأثیر ارزش‌های فرهنگی، شایسته‌سالاری و جامعه‎پذیری سازمانی بر اخلاق کار(مورد مطالعه: کارمندان دانشگاه شهید چمران اهواز)»، مجله جامعه‌شناسی ایران، دوره هفدهم، ش3، 1395.
6.    حیدری ‌نیک، مسعود، حکومت از دیدگاه نهج‌البلاغه، تهران: سبط‌النبی، 1386.
7.    خسروی، غلامرضا، «مبانی مشروعیت سیاسی از دیدگاه امام علی7، اندیشه صادق، ش1، 1379.
8.    خویی، حبیب الله بن محمدهاشم، منهاج البراعة شرح نهج البلاغة، ج2، بیروت: علی عاشور، 1429ق.
9.    راش، مایکل، جامعه و سیاست، ترجمه منوچهر صبوری، تهران: سمت، 1381.
10.    روشه، گی، تغییرات اجتماعی، ترجمه منصور وثوقی، تهران: نشر نی، 1385.
11.    شاکرین، علیرضا، «مشروعیت چیست؟»، پرسمان، ش7، 1382.
12.    طاهری، ابوالقاسم، اصول علم سیاست، تهران: دانشگاه پیام نور، 1382.
13.    طوسی، محمد بن حسن، الامالی، قم: دارالثقافة، 1414ق.
14.    عابدی ‌اردکانی، محمد، «پاره‌تو و نخبه‌‌گرایی»، ماهنامه‌ اطلاعات سیاسی اقتصادی، سال بیست و چهارم، ش5و6، 1388.
15.    عظیمی ‌دولت‌آبادی، امیر، منازعات نخبگان سیاسی و ثبات سیاسی در جمهوری اسلامی ایران، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1387.
16.    علی‌خانی، علی‌اکبر، مشارکت سیاسی، تهران: سفیر، 1377.
17.    عنایت، حمید، بنیاد فلسفه سیاسی در غرب، تهران: زمستان، 1386.
18.    غریری، سامی و محمدجواد مغنیه، در سایه‌سار نهج‌البلاغه، ترجمه فی‌الظلال نهج‌البلاغة، ترجمه محمدجواد معموری، ج1، تهران: دارالکتاب الاسلامی، 1388.
19.    قادری، حاتم، «تحول مبانی مشروعیت خلافت از آغاز تا فروپاشی عباسیان»، پایان‌نامه دکتری، 1375.
20.    قوام، عبدالعلی، سیاست‌های مقایسه‌ای، تهران: سمت، 1380.
21.    کلگ، استوارت، چهارچوب‌های قدرت، ترجمه مصطفی یونسی، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی، 1383.
22.    کللی، قیصر، فرهنگ فلسفی و فلسفه سیاسی، تهران: پایان، 1387.
23.    گیدنز، آنتونی، جامعه‌‌شناسی، ترجمه منوچهر صبوری، تهران: نشر نی، 1383.
24.    مارش، دیوید و استوکر، جری، روش و نظریه در علوم سیاسی، ترجمه امیرمحمد حاجی‌یوسفی، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی، 1384.
25.    مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج29، بیروت: دارالرضا7، بی‎تا.
26.    محمودی، محمدباقر، نهج‌السعادة فی المستدرک نهج‌البلاغة، تصحیح عزیز آل ‌طالب، ج2، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1376.
27.    مطهری، مرتضی، امامت و رهبری. تهران: صدرا، 1364.
28.    مطهری، مرتضی، سیری در نهج‌البلاغه، تهران: صدرا، 1394.
29.    معرفت، محمدهادی، ولایت فقیه، قم: التمهید، 1377.
30.    مفید، محمد بن محمد، الارشاد فى معرفة حجج اللّه على العباد، ج1، بیروت: دارالمفید، 1414ق.
31.    مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین7، ج8، قم: مدرسه امام علی بن ابی‌طالب7، 1386.
32.    میخلز، روبرت، جامعه‌‌شناسی احزاب سیاسی، ترجمه احمد نقیب‌زاده، تهران: قومس، 1385.
33.    نصر اصفهانی، مهدی و نصر اصفهانی، علی، «شایسته‌سالاری در مدیریت جامعه با تأکید بر اندیشه‌های سیاسی امام علی7»، فصلنامه معرفت سیاسی، سال دوم، ش2، 1389.
34.    نقیب‌‌زاده، احمد، درآمدی بر جامعه‌‌شناسی سیاسی، قم: مهر، 1385.
35.    نواب ‌لاهیجانى، محمدباقر بن محمد، شرح نهج‌البلاغه، تصحیح و تعلیق محمدمهدى جعفرى و محمدیوسف نیرى، تهران: مرکز پژوهشی میراث مکتوب، 1379.
36.    نوایی، علی‌اکبر و سیدموسوی، سیدحسین، «ساختار حکومت در نهج‌البلاغه»، مطالعات تفسیری، سال دوم، ش6، 1390.
37.    نوایی، علی‌اکبر، نظریه دولت دینی، قم: دفتر نشر معارف، 1381.
38.    ونیسنت، اندرو، نظریه‌های دولت، ترجمه حسین بشیریه، تهران: نشر نی، 1371.
39.    هیوود، اندرو، مفاهیم کلیدی در سیاست، ترجمه حسن کلاهی و عباس کاردان، تهران: علمی فرهنگی، 1387.
40.    Bourdieu, Pierre, Fourth Lecture.Universal Corporatim: The Role of Intellectuals in the Modern World, Poetics Today; No12; Vol 4, 1991.
41.    Laswell. H. & Kaplan, M, Power and Society, New Haven, 1950.
42.    Mosca ,G. The Ruling Class. NewYork: Mc Graw Hill, 1939.
43.    Marger, M.N. Elites and masses: An Introduction to political Sociology. New York: D.van Nostrand co, 1981.
44.    Pareto, V. Sociological Writings. London: Pall Mall, 1966.
45.    Pareto, V. Allgempine Sociologie. Frankfurt, 1969.
46.    Parry, G. Political Elites, London: Allen unwin, 1969.
Tawney, R.H, Equality. London: Allen unwin, 1931.