مصونیت جانی و مالی مأموران و اماکن دیپلماتیک در کشور پذیرنده، از جمله اصول پذیرفتهشده در عرف و حقوق بینالملل است که سابقهای طولانی در این عرصه دارد. در اسلام نیز نه تنها بر مصونیتهای دیپلماتیک؛ اعم از مأموران و اماکن، صحه گذاشته شده، بلکه مورد تأکید نیز قرار گرفته است. در این نوشتار، علاوه بر بررسی ادلة فقهی مورد استناد برای اثبات اصل مصونیت دیپلماتیک، به قلمرو و محدودة این مصونیتها نیز اشاره خواهد شد. با روش اجتهادی و تحلیل منابع اسلامی، نشان داده شده است اهمیت منصب سفارت و نمایندگی در کشور دیگر و مصالح نهفته در آن، خود دلیلی مستقل بر مصونیت مأموران و اماکن دیپلماتیک است و نیازی به استناد به عقد امان یا عقود معین دیگر برای اثبات چنین مصونیتهایی نیست؛ بهویژه آنکه مصونیت ضمانتشده در آن عقود و مصونیت دیپلماتیک، از ضوابط متفاوتی برخوردار است. علیرغم پذیرش چنین مصونیتی در اسلام، این مصونیت مطلق نیست، بلکه در مواردی که فعالیتهای مأموران دیپلماتیک، برخلاف وظیفة ذاتی آنان و در جهت سوء استفاده از موقعیت خویش باشد، برداشته خواهد شد.
1. قرآن کریم. 2. امام خمینى، سیدروحالله، المکاسب المحرمة، ج2، قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى;، 1415ق. 3. ابن ادریس، محمد بن منصور بن احمد، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى، ج3، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چ2، 1410ق. 4. ابن اشعث، محمد بن محمد، الجعفریات، تهران: مکتبة النینوى الحدیثة، بیتا. 5. ابن براج، عبدالعزیز، المهذب، تحقیق: بإشراف الشیخ السبحانی، ج1، قم: جامعة المدرسین، 1406ق. 6. ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، تفسیر القرآن العظیم، تحقیق: محمدحسین شمسالدین، ج4، بیروت: دار الکتب العلمیة، 1419ق. 7. ابوالوفا، احمد، حقوق دیپلماتیک (رهیافت اسلامی)، ترجمه و تحقیق: سید مصطفی میرمحمدی، تهران: سمت، 1390. 8. بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح البخاری، ج4، 5و8، بیروت: دارالفکر، 1410ق. 9. بلاذری، احمد بن یحیی، أنساب الاشراف، تحقیق: محمد باقر المحمودی، ج2، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، 1394ق. 10. بیهقی، احمد بن الحسین بن علی، السنن الکبری، ج9، بیروت: دارالفکر، بیتا. 11. تمیمی، احمد بن علی، مسند أبی یعلی الموصلی، تحقیق: حسین سلیم اسد، ج3، دمشق: دار المأمون للتراث، بیتا. 12. حرّ عاملى، محمد بن حسن ، وسائل الشیعة، ج15، قم: مؤسسة آل البیت:، 1409ق. 13. حلّى، حسن بن یوسف بن مطهر، تحریر الأحکام الشرعیة على مذهب الإمامیة، تحقیق: ابراهیم بهادرى، ج2، قم: مؤسسه امام صادق7، 1420 ق. 14. حلّى، حسن بن یوسف بن مطهر، تذکرة الفقهاء، تحقیق و تصحیح: گروه پژوهش مؤسسه آل البیت:، ج9، قم: مؤسسه آل البیت:، 1414ق. 15. حلّى، حسن بن یوسف بن مطهر، مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة، ج6، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم: چ2، 1413ق. 16. حلّى، حسن بن یوسف بن مطهر، منتهى المطلب فی تحقیق المذهب، ج15، مشهد مقدس: مجمع البحوث الإسلامیة، 1412ق. 17. حمیدالله، محمد، سلوک بینالمللی دولت اسلامی، ترجمه و تحقیق: سید مصطفی محقق داماد، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی، 1380. 18. حنبل، احمد، مسند احمد، ج2، 4 و5، بیروت: دار صادر، بیتا. 19. ذوالعین، پرویز، حقوق دیپلماتیک، تهران: مرکز چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه، 1379. 20. شافعی، ابی عبدالله محمد بن ادریس، کتاب الام، ج7، بیروت: دارالفکر، چ2، 1403ق. 21. شهید ثانی، زین الدین بن على، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، شارح: حسن بن محمدسلطان العلماء، ج1، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم، 1412ق. 22. شوکانی، محمد بن علی، نیل الاوطار من أحادیث سید الأخبار، ج8، بیروت: دار الجیل، بیتا. 23. صدوق، محمد بن على، الخصال، تحقیق: علىاکبر غفارى، ج1، قم: جامعه مدرسین، 1362. 24. صدوق، محمد بن على، کمال الدین و تمام النعمة، تحقیق: علیاکبر غفارى، ج2، تهران: اسلامیة، چ2، 1395ق. 25. طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج9، بیروت: مؤسسة العلمی للمطبوعات، چ2، 1390ق. 26. طبرسی، ابوالفضل علی، مشکاة الأنوار فی غرر الأخبار، نجف اشرف: المکتبة الحیدریة، چ2، 1385ق. 27. طبری، ابن جریر، تاریخ الامم و الملوک، تحقیق: نخبة من العلماء الاجلاء، ج2، بیروت: مؤسسة الاعلمی، بیتا. 28. طوسى، ابو جعفر محمد بن حسن، الخلاف، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1407ق(ب). 29. طوسى، ابو جعفر محمد بن حسن، المبسوط فی فقه الإمامیة، تحقیق: محمدتقی کشفی، ج2، تهران: المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة، چ3، 1387ق. 30. طوسى، ابو جعفر محمد بن حسن، النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوى، ج3، بیروت: دار الکتاب العربی، چ2، 1400ق. 31. طوسى، ابو جعفر محمد بن حسن، تهذیب الأحکام، تهران: دار الکتب الإسلامیة، چ4، 1407ق(الف). 32. طوسی، ابوجعفر محمد بن الحسن، الاستبصار، تحقیق: السید حسن الخرسان، ج4، بیجا: دارالکتب الاسلامیة، چ4، 1363. 33. عبد الونیس شتا، احمد و دیگران، الاصول العامة للعلاقات الدولیة فی الاسلام وقت السلم، تحت اشراف نادیة محمود مصطفی، القاهرة: المعهد العالمی للفکر الاسلامی، 1417ق. 34. عبدالقوی الغفاری، علی، الدبلوماسیة القدیمة و المعاصرة، دمشق: الأوائل، 2002م. 35. علوان، عبد الکریم، الوسیط فی القانون الدولی العام، ج2، بیروت: مکتبة دار الثقافة للنشر و التوزیع، 1417ق. 36. فتلاوی، سهیل حسین، العلاقات الدولیة الاسلامیة (دراسة مقارنة فی القانون الدولی العام)، عمان: دار الثقافة للنشر و التوزیع، 1435ق. 37. فخرالمحققین، محمد بن حسن بن یوسف، إیضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، تحقیق و تصحیح: سیدحسین موسوی کرمانی و دیگران، ج2، قم: مؤسسه اسماعیلیان، 1387ق. 38. کاشف الغطاء، احمد بن على رضا، سفینة النجاة و مشکاة الهدى و مصباح السعادات، ج4، نجف اشرف: مؤسسه کاشف الغطاء، 1423ق. 39. کلینى، محمد بن یعقوب، الکافی، تحقیق: علیاکبر غفاری، ج2، تهران: دارالکتب الإسلامیة، چ4، 1407ق. 40. متقی هندی، علاء الدین علی، کنز العمال فی سنن الأقوال و الأفعال، تحقیق: بکری حیانی، ج5، بیروت: مؤسسة الرسالة، 1409ق. 41. محقق کرکى، على بن حسین، جامع المقاصد فی شرح القواعد، ج3، قم: مؤسسه آل البیت:، چ2، 1414ق. 42. مغربى، نعمان بن محمد، دعائم الإسلام، تحقیق: آصف فیضى، ج1، قم: مؤسسة آل البیت:، چ2، 1385ق. 43. نجفى، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، تحقیق: عباس قوچانى و على آخوندى، ج21، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، چ7، 1404ق. 44. نوری، الشیخ فضل الله، قاعدة ضمان الید، تحقیق: الشیخ قاسم شیرزاده، قم: مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجماعة المدرسین، 1414ق. 45. نوری، حسین بن محمد تقی، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج11، قم: مؤسسة آل البیت: لإحیاء التراث، 1408ق. 46. نووی، محیی الدین، المجموع فی شرح المهذب، ج14، بیجا: دارالفکر، بیتا.