دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری juمدیرمسئول سید ابراهیم رئیسی juسردبیر سید هاشم حسینی بوشهری juدبیر تحریریه محمدعلی لیالی juهیات تحریریه صادق آملی لاریجانی محسن اراکی سیدهاشم حسینی بوشهری عسگر دیرباز سیدابراهیم رئیسی محسن قمی عباس کعبی محمدعلی لیالی " />

بررسی مبانی فقهی ناظر بر فرزندآوری و تکثیر موالید در فقه شیعه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته حوزه علمیه و دکتری فقه و مبانی حقوق

2 دانش آموخته حوزه علمیه و سطح چهار حوزه علمیه

چکیده

این نوشتار با عنایت به اختلاف نظریه‌پردازان در مسأله افزایش یا کاهش جمعیت و در پاسخ به این سؤال است که حکم تکثیر موالید و افزایش جمعیت در صورت تضعیف اسلام و امنیت ملی چیست؟ این مقاله که به روش اسنادی و با مراجعه به آیات و روایات سامان‌یافته است، با هدف تبیین و تشریح موضوع فرزندآوری و تکثیر موالید، مبتنی بر مبانی فقهی و اصولی و با اتکا بر نظامات فقه شیعه در راستای اشاعه ارزش‌های دینی در عصر کنونی سامان پذیرفته است. یافته‌های تحقیق حاکی از آن است که با تعمّق در مجموعه آیات و روایات می‌توان اذعان نمود منظومه فکری و راهبردی شریعت اسلام در زمینه جمعیت به شکل یک قضیة حقیقی و به صورت یک خط مشی دائمی و همیشگی، همان تکاثر کمی و کیفی جمعیت، به منظور افزایش قدرت و توان جامعه اسلامی و استقرار دین حق بوده است. هم‌چنین به اقتضای درک قطعی عقل، مطلوبیت تکثیر نفوس را می‌توان برداشت نمود و چنین استنباط کرد که تحدید نسل مؤمنین، زمانی که موجب تضعیف اسلام گردد و امنیت ملی را به مخاطره اندازد، نه تنها جایز نیست، بلکه تکثیر موالید ضروری و لازم است.    

کلیدواژه‌ها


1.    قرآن کریم.
2.    آخوند خراسانى، محمدکاظم، کفایة الاصول، قم: مؤسسة آل‌البیت:، 1417ق.
3.    آخوند خراسانی، محمدکاظم، کفایة الاصول، ترجمه مسعود عباسی، قم: دار الفکر، 1386.
4.    آشتیانى، میرزا محمدحسن، الرسائل التسع، قم: المؤتمر العالمة الآشتیانی، 1425ق.
5.    ابن فارس، احمد بن فارس، معجم مقاییس اللغة، تحقیق عبد السلام محمد هارون، قم: مکتب الاعلام الاسلامی، 1404ق.
6.    ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج3، بیروت: داراحیاء التراث العربی، 1414ق.
7.    امام خمینى، سید روح الله، صحیفه امام، ج4، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی;، 1378.
8.    بجنوردی، سید محمدبن حسن، قواعد فقهیه، ج1و2، تهران: عروج، 1401ق.
9.    بوطی، محمد سعید رمضان، ضوابط المصلحة فی الشریعة الاسلامیة، بیروت: الرسالة، 1412ق.
10.    تهانوی، محمدعلی، موسوعة کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم، ج2و5، لبنان: رفیق‌العجم، 1996م.
11.    جعفریان، رسول، رسائل حجابیه، ج1، قم: دلیل ما، 1428ق.
12.    جمعی از مؤلفان، مجله فقه اهل بیت: (بالعربیة)، ج21و23، قم: مؤسسه دائرةالمعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت:، بی‌تا.
13.    جوادی آملی، عبدالله، ولایت فقیه، تهران: رجاء، 1372.
14.    حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، ج17و20، قم: مؤسسة آل البیت:، 1409ق. 
15.    حسینى شیرازى، سیدمحمد، الفقه، المرور و آداب السفر، لبنان: مؤسسة المجتبى، 1421ق.
16.    حسینی طهرانی، سیدمحمدحسین، رساله نکاحیه: کاهش جمعیت، ضربه‌ای سهمگین بر پیکر مسلمین، تهران: حکمت، 1415ق.
17.    حکمت‌نیا، محمود، حقوق زن و خانواده، ج3، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1390.
18.    حلی، مقدادبن عبدالله، کنزالعرفان فی فقه القرآن، ج1، قم: مرتضوی، 1425ق.
19.    راغب اصفهانی، حسین بن محمدبن المفضل، المفردات فی غریب القرآن، ترجمه غلامرضا خسروی حسینی، بی‎جا: مرتضوی، 1383.
20.    راغب اصفهانی، حسین بن محمدبن المفضل، المفردات فی غریب القرآن، قم: ذوی القربی، 1423ق.
21.    راوندی، قطب‌الدین، سعیدبن عبدالله، فقه القرآن، ج1، قم: کتابخانه آیةالله مرعشی نجفی;، 1405ق.
22.    رحمانی منشادی، حمید، «مشروعیت رحم جایگزین در اندیشه فقهی»، اخلاق پزشکی، سال دوم، ش3، بهار 1387.
23.    رشتی، میرزا حبیب الله، الغصب، به کوشش شیخ احمد شیرازی، بی‎جا: بی‎نا، 1322ق.
24.    روزنامه رسمی جمهوری اسلامی قوه قضائیه.
25.    زبیدی، سیدمحمدمرتضی، تاج العروس، ج19، بیروت: دارالفکر للطباعة، 1414ق.
26.    زمانی، محمود، «نقش زمان و مکان در اجتهاد از دیدگاه شهید صدر»، نقد و نظر، ش5، 1374. 
27.    زیبایی‌نژاد، محمدرضا، جایگاه خانواده و جنسیت در نظام تربیت رسمی، قم: هاجر، 1389.
28.    سبحانی، جعفر، الانصاف فی مسائل دام فیها الخالف، ج2، قم: امام صادق7، 1381.
29.    سبزواری، سیدعبداالعلی، مهذب الاحکام، ج11، قم: المنار، 1413ق.
30.    شاطبی، ابواسحاق، الموافقات فی اصول الشریعة، بیروت: دارالکتب العلمیة، بی‌تا.
31.    شبیرى زنجانى، سید موسى، المسائل الشرعیة، قم: نشرالفقاهة، 1428ق.
32.    شبیرى زنجانى، سید موسى، کتاب نکاح، ج23، قم: رأى‌پرداز، 1419ق.
33.    شریعتی، روح الله، قواعد فقه سیاسی، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، 1387.
34.    شهید اول، محمد بن مکی، ذکری الشیعة فی احکام الشریعة، ج1، قم: مؤسسة آل البیت:، 1377.
35.    شهید صدر، سیدمحمدباقر، اقتصادنا، قم: مکتب العالم الاسلامی، 1375.
36.    شهید صدر، سیدمحمدباقر، الفتاوى الواضحة وفقا لمذهب أهل البیت:، لبنان: دارالتعارف للمطبوعات، 1403ق.
37.    شهید صدر، سیدمحمدباقر، تعارض الادلة الشرعیة، تقریر سیدمحمود هاشمی شاهرودی، بیروت: دارالکتب اللبنانی، 1980م.
38.    شهید صدر، سیدمحمدباقر، دروس فی علم الاصول (الحلقة الاولی و الثانیة)، ج1، قم: دارالصدر، 1431ق. 
39.    شیخ انصارى، مرتضی، فرائد الاصول، قم: مجمع الفکر اسلامی، 1422ق.
40.    شیخ صدوق، محمد بن علی، من لایحضره الفقیه، ج3، تهران: دارالکتب الاسلامیة، چ7، 1387.
41.    شیرکوند، حامد، مصلحت و پایه‌های فقهی آن، (پایان‌نامه کارشناسی ارشد فقه و حقوق، پردیس قم، دانشگاه تهران)، به راهنمایی دکتر مجتبی الهیان، 1388. 
42.    صفار، فاضل، فقه المصالح و المفاسد، لبنان: دارالعلوم، 1429ق.
43.    طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، تحقیق سید احمد حسینی، ج3، تهران: المکتبة المرتضویة، 1363.
44.    عبدالرحمان، محمود، معجم المصطلحات و الفاظ الفقهیة، ج1، بی‎جا: بی‎نا، بی‌تا.
45.    عطارزاده، مجتبی، «پویش امنیتی رشد جمعیت در ایران»، مطالعات راهبردی زنان، ش5و6، پاییز و زمستان 1378.
46.    علامه حلی، حسن بن یوسف بن مطهر اسدی، قواعد الاحکام فی معرفة الحلال و الحرام، ج1، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1413ق.
47.    علم الهدی، علی بن حسین، غرر الفوائد و درر القلائد، ج2، قاهره: دار الفکرالعربی، 1998م.
48.    علیدوست، ابوالقاسم، فقه و عقل، تهران: دانش و اندیشه‌های معاصر، 1381.
49.    علیدوست، ابوالقاسم، فقه و مصلحت، قم: فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1388.
50.    علیئی، محمدولی، «تاثیر آموزه‌ها و فتاوای شیعی در رشد و کنترل جمعیت»، شیعه‌شناسی، سال سوم، ش12، زمستان 1384.
51.    عمید زنجانى، عباس‌على، فقه سیاسی، ج2، تهران: امیر کبیر، 1421ق.
52.    فتح الله، احمد، معجم الفاظ الفقه الجعفری، بی‎جا: مطابع المدخول، دمام، 1415ق.
53.    فراهیدی، خلیل‌بن احمد، کتاب العین، ج8، قم: مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، 1408ق.
54.    فیاّض، محمد اسحاق، محاضرات فى اصول الفقه، تقریرات درس آیةالله سیدابوالقاسم خوئى، ج1، نجف اشرف: بی‎نا، 1395ق.
55.    کلینی، محمدبن یعقوب، الکافی، ج5و6، تهران: دار الکتب الاسلامیة، 1407ق.
56.    کلینی، محمدبن یعقوب، فروع کافی، گروه مترجمان، ج6، قم: قدس، 1388.
57.    کاشانی، حبیب الله، تسهیل المسالک الى المدارک فى رؤوس القواعد الفقهیة، قم: مطبعة علمیة، 1404ق.
58.    گرجى، ابوالقاسم، تاریخ فقه و فقها، تهران: سمت، 1421ق.
59.    مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج100، تهران: المکتبة الاسلامیة، بی‎تا.
60.    مشکینى، على، اصطلاحات الاصول، قم: الهادی، 1374.
61.    مصباح یزدی، محمدتقی، اخلاق در قرآن، تحقیق محمدحسین اسکندری، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی;، 1388.
62.    مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، بیروت: دارالکتب العلمیة، چ3، 1430ق.
63.    مظفر، محمدرضا، اصول فقه، ج2، قم: جهان، 1424ق.
64.    مکارم شیرازى، ناصر، القواعد الفقهیة، ج2، قم: مدرسه امیرالمؤمنین7، 1411ق.
65.    مکارم شیرازی، ناصر، احکام پزشکى، قم: مدرسه امام على‌بن ابى‌طالب7، 1429ق. 
66.    مکارم شیرازی، ناصر، استفتائات جدید، ج2، قم: مدرسه علی بن ابی طالب7، 1381.
67.    مکارم شیرازی، ناصر، أنوارالاصول، تقریرات درس آیة‌الله مکارم شیرازى به قلم احمد قدسى، ج2، قم: مدرسة الامام على‌بن ابى‌طالب7، 1424ق.
68.    مکارم شیرازی، ناصر، دائرة المعارف فقه مقارن، قم: مدرسه امام علی‌بن ابی‌طالب7، 1427ق.
69.    ملکی اصفهانی، مجتبی، فرهنگ اصطلاحات اصول، قم: عالمه، 1390.
70.    منصور، جهانگیر، قانون مدنی، تهران: نشر دیدار، چ3، 1385.
71.    نراقى، مولى احمد، عوائد الأیام فی بیان قواعد الأحکام، قم: دفتر تبلیغات اسلامى حوزه‌ علمیه قم، 1417ق.
72.    نوری، حسین بن محمدتقی، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج14، تهران: مؤسسه تحقیقات و نشر معارف اهل البیت:، 1367.
73.    هاشمی شاهرودى، سیدمحمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت:، ج1و2، قم: مؤسسه دائرةالمعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بیت:، 1426ق.