نقش قاعده تعاون بر نیکی در حاکمیت و حکومت اسلامی

جعفری خسروآبادی, نصراله; روستایی صدرآبادی, حمید; رایگان, محمود

نقش قاعده تعاون بر نیکی در حاکمیت و حکومت اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ عضو هیأت علمی گروه حقوق دانشگاه میبد

² عضو هیأت علمی گروه فقه و حقوق اسلامی دانشگاه میبد

³ دانش‌آموخته حوزه علمیه و دانشجوی دکتری فقه و حقوق خصوصی دانشگاه میبد

چکیده

انسان‏ها برای ادامه حیات و جلوگیری از هرج و مرج در جامعه ناچار به تعاون با یک-دیگر هستند. خداوند متعال در آیه «تَعَاوَنُوا عَلَى الْبِرِّ وَ التَّقْوَى‏» (مائده(5): 2)؛ در راه نیکى و پرهیزگارى با هم تعاون کنید، قضیه تعاون در جامعه را از جنبه مثبت و انجام اعمال مفید با واژه‏ «برّ» و از جنبه منفی و پرهیز از اعمال خلاف، با واژه «تقوا» بیان کرده است. حکومت اسلامی به عنوان مصداق بارز «بِرّ» و قانون‏مداری، دموکراسی، مشارکت مردمی و... از مصادیق تقوا محسوب می‏شود که تعاون بر آن‌ها واجب و لازم است. بنابراین، آیه فوق با عنوان قاعده «تعاون بر نیکی و تقوا» قابل طرح است که در تمام لایه‏های جامعه اسلامی کاربرد وسیعی دارد. به همین منظور، فقهای عظام در ابواب عاریه، هبه، امر به معروف، ولایت عدول مؤمنین، لقطه و... از این قاعده بهره جسته‏اند.
مقاله حاضر با روش توصیفی ـ تحلیلی به بیان قاعده تعاون و جایگاه آن در حاکمیت و حکومت اسلامی پرداخته و دریافته است که این قاعده شامل مسائل مختلف جامعه و نظام‏های اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی؛ از تشکیل حکومت تا حفظ، بقا و اداره آن و هم‎چنین حفظ نظم و قانون‏مداری می‏شود.

کلیدواژه‌ها

مراجع

1. قرآن کریم.
2. نهج البلاغه.
3. ابن بابویه، محمد بن على، عیون أخبار الرضا7، مصحح: مهدی لاجوردی، ج2، تهران: نشر جهان، 1378ق.
4. ابن حیون، نعمان بن محمد مغربى، ‏دعائم الإسلام‏، مصحح: فیضى آصف‏، ج1، قم: مؤسسة آل البیت:، چ2، 1385ق‏.
5. اعرافی، علیرضا، درس خارج فقه تربیتی، پایگاه اینترنتی ارتباط شیعی، مدرسه فقاهت، 22/8/1387: www.eshia.ir.
6. آملى، میرزا هاشم، القواعد الفقهیة و الاجتهاد و التقلید (مجمع الأفکار و مطرح الأنظار)، ج4، قم: المطبعة العلمیة‌، 1395.
7. حمیرى، نشوان بن سعید، ‌شمس العلوم و دواء کلام العرب من الکلوم‌، مصحح: حسین بن عبد اللّه العمرى، مطهر بن على الاریانى و یوسف محمد عبد اللّه‌، ج5، بیروت: دار الفکر المعاصر‌، 1420ق.
8. امام خمینى، سیدروح‌اللّه، کتاب البیع، ج2، قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى;، 1421ق.
9. خویی، سیدابوالقاسم، موسوعة الإمام الخوئی، ج1، قم: مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی;، 1418ق.
10. حر عاملى، محمد بن حسن‏، وسائل الشیعة، مصحح: مؤسسة آل البیت:، ج17، قم: مؤسسة آل البیت:، 1409ق.
11. فاضل لنکرانى، محمد، جامع المسائل‌ (فارسی)، ج1، قم: انتشارات امیر قلم‌، چ11، بی‏تا.
12. فیومى، احمد بن محمد، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر، ج2، قم: منشورات دار الرضی، بی‏تا.‏
13. قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران.
14. کلینى، ابو جعفر، محمد بن یعقوب، الکافی، ج2و8، تهران: دار الکتب الإسلامیة، چ4، 1407ق.
15. گلپایگانى، سیدمحمدرضا، الدر المنضود فی أحکام الحدود، ج1، قم: دار القرآن الکریم، 1412ق.
16. مصطفوى، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج8، تهران: مرکز الکتاب للترجمة و النشر، 1402ق.
17. مکارم شیرازی، ناصر، کتاب النکاح‌، ج6، قم: انتشارات مدرسه امام على بن ابى طالب7‌، 1424ق‌.