دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری juمدیرمسئول سید ابراهیم رئیسی juسردبیر سید هاشم حسینی بوشهری juدبیر تحریریه محمدعلی لیالی juهیات تحریریه صادق آملی لاریجانی محسن اراکی سیدهاشم حسینی بوشهری عسگر دیرباز سیدابراهیم رئیسی محسن قمی عباس کعبی محمدعلی لیالی " />

بررسی و نقد نظریه «وجوب حفظ نظام‌های سیاسی نامشروع» با تأکید بر اندیشه های امام خمینی و مقام معظم رهبری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه بین المللی المصطفی(ص) و استاد سطوح عالی حوزه علمیه قم

چکیده

نظریه «وجوب حفظ نظام های سیاسی نامشروع» بر آن است که بین وجوب حفظ نظام سیاسی با مشروعیت‎داشتن نظام سیاسی تلازمی وجود ندارد. به عبارت دیگر، وجوب حفظ نظام سیاسی امری مطلق است و این وجوب به مشروعیت نظام سیاسی وابستگی ندارد. پذیرش این نظریه پیامدهای را در پی خواهد داشت و ضمن توجیه حکومت های سکولار، به نوعی مشروعیت قیام بر علیه این حکومت ها و در سطح دیگر ـ ولو ناخواسته ـ و به صورت مصداقی، بیداری اسلامی در کشورهای منطقه را نشانه رفته است. اکنون باید نسبت این نظریه را با ادله و مبانی فقه سیاسی مورد سنجش قرار داد. بر این اساس، این پرسش مطرح می‎گردد که «از نظر فقه سیاسی، حفظ نظام های سیاسی نامشروع چه حکمی دارد؟». برای پاسخ به این پرسش علاوه بر اسناد شرعی، بر مبانی امام خمینی و مقام معظم رهبری تأکید می‎گردد. یافته پژوهش آن است که اطلاقات و عمومات اسناد شرعی و دیدگاه‌های فقیهان فقه سیاسی، نه تنها حفظ نظام های سیاسی نامشروع را موجه نمی دانند، بلکه همگی بر وجوب قیام بر علیه نظام های سیاسی نامشروع تأکید می نمایند.

کلیدواژه‌ها


1. قرآن کریم.
2. آشتیانی، محمدحسن بن جعفر، کتاب القضاء، قم: المؤتمر العلامة الآشتیانی;، 1425ق.
3. ابن اعثم کوفی، محمد بن علی، کتاب الفتوح، ج5، بیروت: دار الأضواء، 1411ق.
4. ابن حزم، علی بن احمد، الفصل فی الملل و الأهواء و النحل، ج4، بیروت: دار الکتب العلمیة، 1416ق.
5. ابن سبیل، محمد بن عبداللّه، الأدلة الشرعیة فی بیان حق الراعی والرعیة، عربستان سعودی: دار السلف للنشر والتوزیع، 1993م.
6. ابن طاووس، علی بن موسی، لهوف، تهران: جهان، 1348.
7. امام خمینی، سیدروح‌الله، تحریرالوسیلة، ج1و2، قم: اسماعیلیان، بی‌تا.
8. امام خمینی، سیدروح‌الله، صحیفه نور، ج4، 5 و 9، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی;، 1379.
9. امام خمینی، سیدروح‌الله، کتاب البیع، ج2، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی;، 1385.
10. امام خمینی، سیدروح‌الله، ولایت فقیه به استناد اخبار(تقریر بیانات امام خمینی)، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی;، 1394.
11. امام خمینی، سیدروح‌الله، ولایت فقیه، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی;، 1388.
12. تمیمی آمدی، عبدالواحد بن محمد، غررالحکم و دررالکلم، ج1، قم: دار الکتاب الاسلامی، 1410ق.
13. جصاص، احمد بن علی، احکام القرآن، ج1، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1405ق.
14. جمعی از نویسندگان، حوار فی التسامح والعنف، معهد الرسول الاکرم، 1413ق.
15. جوادی آملی، عبدالله، ولایت فقیه، قم: اسراء، 1376.
16. حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، ج11، 18و27، تهران: دارالکتب الاسلامیة، 1409ق.
17. خامنه‌ای، سیدعلی، بیانات و سخنرانی‌ها، دسترسی در سایت: www.khamenei.ir.
18. خویی، سیدابوالقاسم، موسوعة الامام الخوئی، ج22، قم: مؤسسة احیاء آثار الامام الخوئی، 1418ق.
19. رخشاد، محمدحسین، در محضر علامه طباطبایی، قم: سماء قلم، 1382.
20. زمخشری، جار الله، الکشاف، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1416ق.
21. زهرایی، مصطفی، «اندیشه سیاسی علامه طباطبایی»، فصلنامه علوم سیاسی دانشگاه باقر العلوم7، ش1، تابستان 1377.
22. سید قطب، سید بن قطب بن ابراهیم شاذلی، فی ضلال القرآن، ج12، بیروت: دار الشروق، 1408ق.
23. طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی همدانی، ج4، 5، 12و21، قم: انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1363.
24. طباطبایی، سیدمحمدحسین، روابط اجتماعی اسلام، بی‌جا: بی‌نا، بی‌تا.
25. طباطبایی، سیدمحمدحسین، ولایت و زعامت، روحانیت و مرجعیت، تهران: شرکت سهامی انتشار، 1342.
26. فؤادیان، محمدرضا، «بررسی ادله نفی قیام‌های پیش از ظهور»، مشرق موعود، ش11، پاییز1388.
27. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج1، تهران: دارالکتب الاسلامیة، 1407ق.
28. لک زایی، نجف و جاویدی، رقیه، «نظریه دولت در اندیشه سیاسی آیة‌الله خامنه‌ای»، فصلنامه علوم سیاسی، ش81، بهار 1397.
29. ماوردی، ابی الحسن علی بن محمد، الأحکام السلطانیة والولایات الدینیة، مصر: شرکة مکتبة و مطبعة مصطفى البابی الحلبی واولاده، 1386ق.
30. مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج44، تهران: دارالکتب الاسلامیة، 1407ق.
31. مرتضوی، سیدضیاء، «نفی تلازم وجوب حفظ نظام سیاسی با مشروعیت آن»، فصلنامه فقه، ش101، بهار1399.
32. مرتضوی، سیدضیاء، مبانی فقهی دولت و ضمان آن در قبال اقدامات زیان‌بار، قم: بوستان کتاب، 1396.
33. نوری همدانی، حسین، درس خارج فقه، سال تحصیلی 1394-1395، دسترسی در:
http://vasael.ir/fa/news/2173.
34. Parkinson, John. Deliberating in the Real World, Problems of Legitimacy in Democracy. Oxford University Press, 2006.
35. Nozick, Robert, Anarchy. State and utopia, Oxford, 1999.