دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری juمدیرمسئول سید ابراهیم رئیسی juسردبیر سید هاشم حسینی بوشهری juدبیر تحریریه محمدعلی لیالی juهیات تحریریه صادق آملی لاریجانی محسن اراکی سیدهاشم حسینی بوشهری عسگر دیرباز سیدابراهیم رئیسی محسن قمی عباس کعبی محمدعلی لیالی " />

مبانی فقهی «عزّت»، «حکمت» و «مصلحت» در تعاملات بین المللی دولت اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانش آموخته سطح چهار حوزه علمیه قم و عضو هیأت علمی جامعة المصطفی العالمیة

چکیده

مثلث الزامی عزّت، حکمت و مصلحت به عنوان چارچوب و خط ‌مشی حاکم بر تعاملات بین‌المللی دولت اسلامی، از جمله مباحث مطرح در فقه سیاسی است و علی‌رغم تأکیدات فراوان بر آن، مبانی فقهی این سنجه‌ها و تبیین نسبت آن‌ها با هم، چندان هویدا نیست؛ به جهت آن‌که تحقیقی موسّع و یک‌پارچه در این باره صورت نگرفته است! ازاین‌رو، پرسش از مبانی فقهی سنجه‌های عزّت، حکمت و مصلحت و نسبت‌شان با هم در تعاملات بین‌المللی دولت اسلامی، مسأله‌ای است که نیازمند کاویدن تا مرحله پاسخی درخور است. با تکیه بر تحلیلِ برآمده از داوری عقل و در پرتو آموزه‌های وحیانی، سنجه‌های مذکور به عنوان بنیادی‌ترین اصول و ضوابط در عرصه تعاملات بین‌المللی، بعد از مبانی نظری و معرفتی اثبات می‌شود و اهمیت و جایگاه اصل عزّت از استواری آن در نوک هِرم و بر پایه دو اصل حکمت و مصلحت حکایت دارد. این تحقیق با هدف شناخت حدود و ثُغور ادله و تبیین و تحلیل مبانی فقهی عزّت، حکمت و مصلحت و گستره دلالی آن انجام شده و نیل به این مَقصد در سایه توصیف و تحلیل گزاره‌های فقهی با گردآوری داده‌های کتاب‌خانه‌ای میسّر است که نتیجه آن، تحلیل مستندات فقهی سنجه‌های مذکور و تبیین نسبت آن‌ها با هم است.

کلیدواژه‌ها


1. قرآن کریم.
2. آذرنوش، آذرتاش، فرهنگ معاصر عربی ـ فارسی، تهران: نشر نی، چ7، 1385.
3. ابن‌ شهر آشوب، مناقب آل أبی‌طالب7، ج3، بیروت: انتشارات دارالاضواء، 1412ق.
4. ابن فارس، معجم مقائیس اللغة، ج3، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى، 1404ق.
5. بجنوردی، سید حسن، القواعد الفقهیة، ج1، قم: دلیل ‌ما، 1382.
6. بروجردی، سید حسین، الحاشیة علی الکفایة، ج1، قم: انصاریان، بی‌تا.
7. حرّ عاملی، محمد حسن، وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة، ‏ج3، قم: مؤسسه آل البیت:، 1409ق.
8. حمیرى، عبد الله بن جعفر، قرب الإسناد، قم: بی نا، 1413ق،
9. خامنه‌ای، سیدعلی، بیانات در دانشگاه افسری و تربیت پاسداری امام حسین7، مورخ14/3/1391و3/2/1394.
10. خامنه‌ای، سیدعلی، بیانات در دیدار با مسؤولان وزارت امور خارجه، مورخ18/4/1370.
11. خامنه‌ای، سیدعلی، بیانات در دیدار با سفرا و رؤسای نمایندگی‌های سیاسی ایران در خارج از کشور، مورخ7/10/1390.
12. خامنه‌ای، سیدعلی، دیدار با روحانیون و مبلغان در آستانه ماه محرم، مورخ26/2/1375.
13. خرازی، سیدمحسن، «زراعة الاعضاء»، مجله فقه اهل‌ البیت:، ش19، پاییز1379.
14. خمینی، سیدمصطفی، تحریرات فی الأصول، ج2، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی;، بی‌تا.
15. خویی، سیدابوالقاسم، دراسات فی علم الأصول، ج4، قم: مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، بی‌تا(الف).
16. خویی، سیدابوالقاسم، محاضرات فی أصول الفقه، قم: انصاریان، بی‌تا(ب).
17. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات ألفاظ القرآن، بیروت: دار العلم، 1412ق.
18. شبیری زنجانی، سیدموسی، کتاب نکاح، ج12، قم: مؤسسة پژوهشی رأی‌پرداز، 1419ق.
19. صدوق، محمد بن علی، من لایحضره الفقیه، ج4، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1413ق.
20. طوسی، محمد بن الحسن، الفهرست، نجف اشرف: المکتبة المرتضویة، بی‌تا.
21. طوسی، محمد بن الحسن، المبسوط فی فقه الإمامیة، ج1، نجف اشرف: المکتبة المرتضویة، 1378ق.
22. علامه‌ حلی، حسن بن یوسف، خلاصة الأقوال فی معرفة الرجال، مشهد مقدس: نشر آستان قدس، 1381.
23. علی بابایی، علیرضا، فرهنگ سیاسی آرش، تهران: نشر آشیان، 1384.
24. علیدوست، ابوالقاسم، فقه و مصلحت، تهران: پژوهش‌گاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1388.
25. عمید زنجانی، عباسعلی، درآمدی بر فقه سیاسی، تهران: انتشارات امیرکبیر، 1383.
26. عمید زنجانی، عباسعلی، فقه سیاسی، حقوق معاهدات بین‌المللی و دیپلماسی در اسلام، تهران: انتشارات سمت، چ6، 1388.
27. فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، ج3، بیروت: دار الهجرة، 1409ق.
28. فرهوش، محمد، مهکام، رضا و همت بناری، علی، «جایگاه و مؤلفه‌های عزت نفس در قرآن و روایات»، مجله معرفت، ش239، آبان1396.
29. قاضی، ابوالفضل، بایسته‌های حقوق اساسی، تهران: نشر دادگستر، چ4، 1378.
30. کاشانی، ابوبکر، بدائع الصنائع فی ترتیب الشرائع، ج2، بیروت: دار الکتب العلمیة، چ2، 1406ق.
31. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج3و5، تهران: دار الکتب الإسلامیة، 1407ق.
32. مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن، ج6، تهران: مؤسسة الطباعة و النشر، 1416ق.
33. مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج15، قم: دارالکتب الإسلامیة، 1371.
34. ملک افضلی، محسن و دیگران، «مفهوم نظام و کاربرد آن در فقه و اصول»، مجله فقه و اصول، ش88، بهار1391.
35. مهدوی، حسن، سهل بن زیاد در آیینه علم رجال، قم: مرکز فقه ‌الائمة‌ الأطهار:، 1392.
36. نجاشی، احمد، رجال النجاشی، قم: مؤسسة النشر الإسلامی، بی‌تا.
37. نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام فی شرح شرایع الإسلام، ج21، 22و40، تهران: دارالکتب الإسلامیة، 1369.